Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1954, Blaðsíða 2

742
- LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
honum vinnukonu þá, er Þóra hét
Helgadóttir, og var hún hjá honum
í kirkjunni um nóttina. Fór allt
fram eins og Björn hafði ætlað, að
stúlkan varð barnshafandi og fæddi
honum son eftir hæfilegan með-
göngutíma. Þessi sonur þeirra var
séra Þorsteinn að Útskálum.
Ekki er þess getið að Björn mál-
ari hafi verið við kvenmann kennd-
ur að öðru leyti, hvorki fyr né síðar.
Hann varð seinna sýslumaður í
Árnessýslu (1628), en þótti alla ævi
mjög undarlegur í háttum og ekki
mikill lagamaður. Hann dó 1634.
Þess má geta, að þau Björn og
Þóra urðu að gjalda 6 aura fyrir
frillulífisbrot sitt eftir að Þorsteinn
var fæddur (1612). Síðan hefur
Þorsteinn sennilega alizt upp hjá
Höllu föðursystur sinni í Skógum.
Þorsteinn verður prestur
ÞAÐ fór svo sem Björn hafði spáð,
að þessi sonur hans, sem getinn
var á helgum stað, varð prestur.
Hann fór í Skálholtsskóla er hann
hafði aldur til, og hinn 10. júlí 1636
vígði Gísli biskup Oddsson hann
til aðstoðarprests séra Bergsveins
Einarssonar að Útskálum, sem var
kvæntur Guðrúnu föðursystur Þor-
steins. Dr. Hannes Þorsteinsson
heldur að Þorsteinn hafi aldrei tek-
ið stúdentspróf, því að í bréfi, sem
Gísli biskup skrifaði Pros Mur.dt
höfuðsmanni tveimur dögum eftir
vígsluna, segist hann hafa vígt
„Thorsten Björnsson off skolen“ til
kapeláns, en það þýði að hann hafi
verið vígður úr skólanum. — í
vígslubréfinu er honum falið að
þjóna jafnframt tveimur næstu
kirkjum, á Hvalsnesi og Kirkju-
vogi. Segir biskup ennfremur að
hann treysti sér ekki til að ráðstafa
þeim þingum öðruvísi. Mun það
ef til vill hafa stafað af því, að
Hvalsnessþingin voru tekjurýr og
menn girntust lítt að fara þangað.
Helzt þessi skipun þangað til Hall-
grímur Pétursson sálmaskáld fekk
Hvalsnes 1644, og var það nokkurs
konar prófraun á hann. Segir
Magnús Jónsson prófessor í bók
sinni um Hallgrím: „Hvalsness
prestakall var ekkert keppikefli
um þessar mundir. Það var bæði
rýrt að tekjum, og auk þess þótti
erfitt fyrir presta að vera þar í
sambúð við ýmsa uppivöðsluseggi
og hrösulmenni, eins og t. d. Torfa
sýslumann (Erlendsson), Einar í
Vogum o. fl. bokka þar syðra, sem
lögðu auk annars lag sitt við Bessa-
staðamenn“. Ekki er þess þó getið,
að séra Þorsteinn ætti í neinum
brösum meðan hann þjónaði þessu
prestakalli.
Séra Bergsteinn Einarsson and-
aðist 1638 og fekk séra Þorsteinn
þá veitingu fyrir Útskálapresta-
prestakalli. Sama árið komst hann
í klandur út af kvenmanni, Þuríði
Guðmundsdóttur, og varð að greiða
1 rdl. sekt fyrir frillulífi, enda þótt
þau ætti ekki barn saman. En árið
eftir kvæntist Þorsteinn Guðrúnu
Björnsdóttur lögréttumanns í
Skildinganesi. Þeim varð tveggja
barna auðið og hétu þau Þóra og
Jón. Pilturinn andaðist ungur, var
þó kominn í Skálholtsskóla, en
Þóru verður síðar getið.
Líklega hefur það verið skömmu
eftir að séra Þorsteinn kvæntist,
að fram kom hjá honum sá sjúk-
dómur, er síðar þjáði hann alla ævi.
Það var holdsveiki. Hefur veikin
tekið hann mjög geyst, því að 1649
er hann ekki lengur fær um að
þjóna prestakallinu og verður að
fá sér aðstoðarprest. Var það séra
Pétur Gissurarson og var hjá hon-
um í eitt ár, en fekk þá Kirkjubæ
í Vestmannaeyum og fluttist þang-
að. Þá fekk séra Þorsteinn annan
aðstoðarprest, séra Þorleif Kláus-
son, lögréttumanns Eyólfssonar á
Hólmum í Landeyum. Hafði Þor-
leifur lært í Skálholtsskóla og síð-
an verið í þjónustu Brynjólfs bisk-
ups Sveinssonar þangað til hann
vígðist. Fell lítt á með þeim séra
Þorsteini.
Þegar fram í sótti gerði holds-
veikin séra Þorstein hræðilegan út-
lits og lagðist að öðru leyti svo
þungt á hann, að hann varð að fara
í rúmið og vildu sem fæstir nærri
honum koma. Leið svo fram til
ársins 1659.
Þorsteini kennt barn
NÚ var það á þessu sumri, að
vinnukona á Útskálum, sem Ástný
Hallsteinsdóttir hét, varð léttari og
ól stúlkubarn. Kenndi hún það séra
Þorsteini og þótti það með firnum,
þar sem hann var þannig á sig
kominn að hann var nær ósjálf-
bjarga, allur afskræmdur af holds-
veikissárum og blindur orðinn af
veikinni. Prestur harðneitaði og að
gangast við faðerninu. Sendi hann
um haustið skrifara sinn, Magnús
stúdent Þórólfsson, austur í Skál-
holt með bréf til biskups og ber
þar fram varnir gegn faðernislýs-
ingu Ástnýar, og er sú helzt, að
vegna langvarandi vanheilsu sé
hann alls ekki hæfur til þess að
hafa nein mök við konur. Ekki
þótti biskupi þetta ugglaust. Skrif-
aði hann Þorsteini aftur með Magn-
úsi og telur að ástæður hans sé
ekki nægilegar til þess að losa hann
við undanfærisdóm.
Jafnframt ritaði biskup Tómasi
Nikulássyni fógeta á Bessastöðum
og spyr hann hvað málinu líði,
hvort Ástný haldi enn fast við að
séra Þors(einn sé faðir að barni
sínu. En ef svo sé telur biskup
mikil vandkvæði á að halda presta-
stefnu út af málfMu um þetta leyti
árs, því að hún verði að haldast á
Útskálum „vegna sjúkdóms og
sængurlegu prestsins“, og auk þess
sé ekki hægt að koma upp tylftar-
dómi í Gullbringusýslu.
Það gerðist nú næst í þessu máli,
að prófasturinn í Gullbringusýslu,