Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1954, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
753
Hjátrú um mataræði
RÁTT fyrir aukna menntun, erum
vér haldin hinni römustu hjátrú á
ýmsum sviðum. Þetta á ekki síst við
um matræði. Eða svo segir lífefna-
fræðingurinn dr. Abel Lajhta við
læknadeild Columbia háskólans í New
York. Hann hefir tekið saman bækl-
ing um hjátrú í mataræði og kveður
þar niður ýmsar algengar firrur. Hér
er dálítið sýnishorn af þessari ritgerð
hans. Eru firrurnar prentaðar með
feitu letri, en svör hans með grönnu
letri svo að menn átti sig betur á
þessu.
Steikt brauð er ekki jafn næringar-
mikið og venjulegt brauð.
Þetta er firra. Sterkja er aðalkjarn-
inn í brauði og breytist í sykur við
meltinguna. Brauð breytist við steik-
ingu að því leyti að sterkjan í yfir-
borði þess breytist í dextrin, sem er
skylt sykri, og þess vegna verður brauð-
ið sætara á bragðið og maginn á auð-
veldara að melta það. Auðvitað má
ekki steikja brauðið svo að það brenn-
ist, því að þá er það eyðilagt, en ella
er það jafn næringarmikið og ósteikt
brauð.
Hrátt kjöt eða lítið steikt er nær-
ingarmeira heldur en soðið kjöt.
Nei. Lífefnin (proteins) í kjöt-
inu skemmast ekkert við hita, en vel
soðið kjöt er auðmeltara en illa soðið
eða illa steikt.
Aldrei má salta fisk áður en hann
er látinn í kæliskáp.
Þvert á móti er ágætt að strá salti
í fiskinn, því að þá geymist hann
betur í kæliskápnum.
Sykursýki stafar af of miklu sæt-
indaáti.
Nei, sykursýki stafar af því að efna-
skifti og efnabruni líkamans er í ólagi,
sérstaklega að því er snertir hagnýt-
ingu kolvetnis. Sykurefnin safnast fyrir
í blóðinu, í stað þess að breytast og
brenna og koma líkamanum að not-
um, og fara síðan út i þvagið. Hjá
þeirh mönnum, sem hafa heilbrigða
kirtlastarfsemi, brennur sykurinn úr
blóðinu, og þeim verður ekki meint
af sykuráti öðru vísi en að þeir safna
offitu.
Mikið salt í mat veldur æðakölkun.
Saltið hefir engin áhrif á æðarnar,
en það eykur á erfiði nýrnanna og
þess vegna er óholt fyrir nýrnaveika
menn að borða saltan mat.
Gott ráð við hita er að eta vcl
kryddaðan mat.
Þetta er ekki rétt. Að vísu er það
algengt í hitabeltislöndum að krydda
mat mjög mikið, en það er sjálfsagt
vegna þess að menn hafa fundið að
kryddið fjörgar og eykur matarlst,
en hitinn dregur bæði úr líkamsfjöri
og matarlyst. En því meira, sem þú
etur af kryddi, því heitara verður
þér.
Gúrkur skyldi aldrei fiysja, því að
þá eru þær auðmeltari.
Það hefir ekki hina minnstu þýð-
ingu vegna meltingarinnar hvort gúrk •
ur eru flysjaðar eða ekki. Gúrkur eru
yfirleitt auðmeltar, en hafa sára lítið
næringargildi.
Menn þurfa járn til þess að stæla
vöðvana.
Vitleysa. Járnið er aðallega til þess
að mynda „hæmoglobin" í blóðinu og
það ber svo súrefnið frá lungunum út
um allan líkamann. Kolvetni, svo sem
sterkja og sykur, efla og stæla vöðv-
ana. Járnefni fá menn aðallega úr
lifur, nýum og þurrkuðum ávöxtum
og skelfiski.
Heitt brauð er óholt og illmeltan-
legt.
Heitt brauð, nýtekið út úr ofninum,
er jafn nærandi og auðmeltanlegt sem
eldra brauð. En vegna þess hvað það
er mjúkt, hættir mönnum við að tyggja
það lítið. En ef menn tyggja það eins
vel og þeir mundu tyggja hart brauð,
þá meltist það jafn vel.
Ef melting er slæm verður að hvíla
magann og fasta einn eða tvo daga.
Allt er undir því komið hverjar eru
orsakir slæmrar meltingar. Ef það staf-
ar frá taugakerfinu, þá er bezt að
hvíla sig vel. Stafi það af óhollum mat,
læknast það bezt með niðurgangsmeð-
ulum. En stafi það af ofáti, þá er aug-
ljóst að rétt er að eta minna. Það
gerir mönnum ekkert til þótt þeir
hlaupi yfir eina máltíð eða tvær, en
föstur geta beinlínis haft ill áhrif á
magann.
Það er óholt og eyðir matarlyst að
eta milli máltiða.
Þetta er undir því komið hvað menn
láta ofan í sig. Feitmeti og sætindi
draga úr matarlyst og trufla melting-
una, en kjöt og ostar auka matarlyst.
Tilraunir, sem gerðar hafa verið á
börnum, verksmiðjufólki og skrif-
stofufólki, sýna að ofurlítill biti milli
máltíða örfar menn, varnar þreytu og
eykur athyglisgáfuna.
Menn verða feitir á þvi að drekka
mikið vatn.
Nei, þú mátt óhræddur drekka eins
mikið vatn og þú getur torgað. Líkam-
inn mun sjálfur losa sig við það, sem
hann þarfnast ekki.
Enginn skyldi drekka mikið vatn
með máltíðum, því að það þynnir út
meltingarsafann svo maturinn melt-
ist ekki.
Þetta er tilhæfulaust. Vatn fer mjög
fljótt í gegn um magann og það stuðl-
ar að auknu rennsli meltingarsafans.
Heitt vatn örvar og starfsemi magans
og mýkir það, sem í hann er látið
svo að það verður auðmeltara.
Við hita er gott ráð að svelta, en við
köldu að eta.
Þessi kenning er úrelt. Að vísu verð-
ur melting ekki jafn ör, ef menn hafa
hita, en bruninn í líkamanum eykst.
Þess vegna þurfa menn, sem hafa hita,
að eta auðmelta fæðu með stuttu milli-
bili. Læknar ráðleggja vanalega mag-
urt kjöt, vegna þess að fita er þung-
melt. — En þeim sem hafa köldu líð-
ur aðeins ver ef þeir eta mikið. Heil-
næm fæða eykur viðnámsþrótt líkam-
ans, hvort sem um hita eða köldu er
að ræða, og flýtir því fyrir bata.
Kjöt verður að vera hraðsoðið svo
það missi ekki safa sinn og næringar-
gildi.
Eftir þvi sem kjöt verður fyrir meiri
hita því meira missir það af safanum.
Þess vegna fer meira af safanum for-
görðum við snögga og ákafa suðu
heldur en ef kjötið er hægsoðið. Snögg-
soðið kjöt er og ekki soðið nema yzt.
— En um fisk er það að segja, að