Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1954, Blaðsíða 6

746
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ir Einars Stefánssonar á Hörgs-
landi og Kristínar, föðursystur séra
Þorsteins.
Þetta munu séra Þorsteini hafa
þótt slæmar fréttir og hefur hann
viljað afstýra því að þessi ráðahag-
ur mætti takast. Skrifar hann nú
séra Árna Halldórssyni frá Hruna,
bróður Sigríðar (11. júlí 1661) og
kveðst hafa heyrt um bónorð Þor-
leifs og að foreldrar hans muni
ekki ætla að vísa honum frá. Seg-
ist hann því vilja láta séra Árna
vita hvern þátt séra Þorleifur hafi
átt í Útskáladómi og að það verði
ekki látið niður falla, ef annað sé
mögulegt. Um aðra menn, sem
þann dóm hafi undir skrifað, geti
hann ekki miklu lofað „því að mér
er lítið ætlandi að senda, en í kyr-
þey, ef guð lofar, mun eg til ein-
hvers þeirra hugsa“.Þákveðsthann
og vilja láta séra Árna vita, að séra
Þorleifur hefði gripið eign sína á
laun við sig og sína og haldið henni
síðan með trássi og ofbeldi, þá
hennar hafi verið vitjað til hans,
notað sjálfum sér til gagns en hon-
um til baga, og muni raunin um
þetta verða ólygnust á sínum tíma.
Út af þessum áburði varð séra
Þorleifur að hreinsa sig með eiði
í Skálholti hinn 31. júlí þá um sum-
arið. En síðan fekk hann Sigríðar,
svo að séra Þorsteinn hafði ekkert
upp úr þessu.
Galdramaður
EINS OG fyr er sagt fór það orð
af séra Þorsteini að hann væri
göldróttur. — Hefur hann máske
stuðlað að því sjálfur að slíkt orð
fór af honum. Að minnsta kosti
virðast hótanirnar í bréfinu til séra
Árna vel til þess fallnar að vekja
galdragrun, þar sem hann segist
ætla að hugsa í kyrþey til þeirra,
er honum var í nöp við. — Tvær
galdrasögur hefur Jón á Steinum
um hann. Önnur er þessi:
Hann fór frá Útskálum um morg-
un og reiddi dóttur sína að baki
sér og embættaði á Bessastöðum,
og söng seinni messu aftur heima
sama daginn — og fór þetta á
gandreið.
Hin sagan er á þessa leið: Einu
sinni voru þau úti séra Þorsteinn
og Þóra dóttir hans. Voru þau að
tala um hve margir væri fiskar í
því og því skipi, er inn reru ósinn.
Bar þeim að öllu saman, þar til
eitt skip kom. Þá sagði séra Þor-
steinn að í því væru 19 fiskar, en
hún 20. Þrættu þau um þetta og
gengu svo niður að bátnum, og
voru í honum 19 fiskar. Þá gekk
hún að löngu, risti hana á kviðinn
og tók úr henni glænýa ýsu. „Of-
mikið hef eg kennt þér,“ sagði hann
þá og gaf henni kinnhest.
Tildrögin að þesesum sögum
munu ekki vera önnur en þau, að
séra Þorsteinn kenndi dóttur sinni
reikning og ýmislegt fleira, sem þá
þótti hin mesta fásinna að konur
væri að fást við, því að þeim var
þá ekki bókvit ætlað. Ekki eru
neinar sagnir um að galdraorð hafi
lagzt á Þóru eftir að hún náði full-
orðins aldri.
Sögn er um það hvernig á því
hafi staðið að séra Þorsteinn varð
holdsveikur, og átti hann þar að
hafa goldið ágirndar sinnar. Hann
náði eitt sinn í próventukarl, vel
efnaðan, og samdist svo með þeim
að prestur skvldi halda hann vel að
fæði og klæðum til dauðadags. En
þegar á fyrsta sumri þótti karli
viðurgerningur illur ogiSamningar
brotnir á sér og viidi komast burtu,
en nrestur sleppti honum ekki. —
Nokkuru seinna veiktist karl og
bóttist vita að nú mundi hann deya.
Vildu menn þá gjarna nevta sakra-
mentis áður en þeir dæi, en .karl
vildi ckki þiggja þann greiða af
séra Þorsteini. Bað hann þvf vinnu-
mann prests að fara fyrir sig til
Hvalsness og sækja Hallgrím prest
Pétursson að þjónusta sig. (Þetta
hefur þá átt að gerast einhvern
tíma á árunum 1644—1651, meðan
þeir Þorsteinn og Hallgrímur voru
nágrannaprestar). — Vinnumaður
sagði presti frá þessu, en hann
bannaði að sækja séra Hallgrím.
Og er hann kom ekki fór karl að
gruna að hann væri brögðum beitt-
ur og varð reiður mjög. Heitaðist
hann við prest áður en hann dó,
og sagði að hann mundi verða lítill
gæfumaður upp frá því.
Blindi fræðaþulurinn
SÉRA Þorsteinn var orðinn blind-
ur er hann kom að Setbergi, eins
og fyrr er sagt. Sat hann þar í
myrkrinu í 15 ár, heltekinn af
hinni hryllilegustu veiki. Var það
þá helzta dægrastytting hans að
hann lét lesa fyrir sig fornan fróð-
leik, er hann hafði hinar mestu
mætur á, eins og sjá má á graf-
skriftinni er hann samdi yfir sig.
Hefur hann lítt ýkt það að hann
hafi þá verið manna fróðastur í
þeim efnum. Átti hann stóra bók,
er hann hafði látið skrifa á marg-
ar sögur, svo sem ágrip af Sturl-
ungasögu, 17 íslendingasögur,
Hungurvöku og 5 biskupasögur
aðrar, um 15 riddarasögur o. fl. —
Aðra bók átti hann einnig, sem
hann hafði látið Pál Sveinsson rit-
ara sinn skrifa og voru á henni
Völsungasaga, Ragnars saga loð-
brókar og Krákumál. Báðar þessar
bækur eru nú í safni Árna Magn-
ússonar í Kaupmannahöfn.
Þá hafði Þorsteinn það og sér
til afþrevingar eftir að hann kom
að Setbergi að vrkja kvæði á
latínu. — Er í Árnasafni enn til
kvæðasafn eftir hann, sem kallað
hefur verið „Noctes Setbergenses“
(Setbergsnætur), þótt það nafn sé
ekki í skpá safnsins, enda mun það
dregið af upphafsorði fyrsta kvæð-
isins.
Kvæðin eru 7 alls og öll löng.
Hið fyrsta er um sköpun heimsins