Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1954, Blaðsíða 4

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
744
raun að eiga við prest og fór þvi
svo búinn út aftur. Þá gekk Finn-
bogi inn til prests og gerði vart við
sig. „Hver fer þar?“ spurði prestur.
Finnbogi sagði til sín. „Já,“ sagði
prestur, „allir erum við börn hjá
Boga* og mun ekki tjóa að bíða.“
Gekk Finnbogi þá að sænginni, tók
prest í fang sér og bar hann út,
og sýndi hann þá enga mótspyrnu.
Síðan var hann búinn til ferðar og
settur á hest. Bað hann þá að teyma
hestinn undir sér hringinn í kring
um bæinn, sumir segja þrjá hringa.
Prestur var þá blekktur þannig, að
hesturinn var teymdur kringum
skemmu, er laus var frá bænum
og prestur átti, og brann hún nokkr
-um vikum seinna til kaldra kola.“
í Þjóðsögum dr. Jóns Þorkelsson-
ar er frásögn um þetta eftir hand-
riti Jóns Sigurðssonar í Steinum,
og er hún þannig: „Þegar séra Þor-
steinn var lagstur í kör, átti að
senda þangað séra Þorleif Kláus-
son, en séra Þorsteinn var því mót-
fallinn. Það fór þó fram, og var Jón
prestur Daðason í Arnarbæli, ei
margfróður var kallaður, fenginn
til að annast það. En er séra Þor-
steinn var út borinn, hrækti hann
í annan bæarkampinn og hefur
hann aldrei tollað uppi síðan. Hann
beiddi og að bera sig í kring um
staðinn. Þá hafði verið kofi eða
hesthús á hólnum fyrir norðan bæ-
inn. Var hann borinn þar í kring
og hrundi kofinn til grunna og
tolldi aldrei uþpi síðan. Aðrir segja
að hann hafi sokkið. Þar var seinna
settur hjallur, en hann tolldi aldrei
uppi, hvernig sem honum var
snúið.“
Espólín segir í Árbókunum:
„Hann gat barn í hórdómi þá hann
var karlægur af þungri líkþrá og
blindur.....vildi verða sýkn og
halda staðnum, en það dugði ekki
og fekk Þorleifur prestur staðinn
* Það er máltæki síðan.
sonur Kláusar Eyólfssonar, en Þor-
steinn fór af honum. Er þá mælt að
hann hafi látið teyma hest undir
sér umhverfis staðinn, áður hann
fór þaðan, og hafi þar síðan brunn-
ið strax á eftir.“
Hinn mikli fræðimaður, séra Jón
prófastur Halldórsson í Hítardal
segir söguna þannig: „Þegar stað-
urinn skyldi afhendast á Útskálum,
var séra Jón Daðason í Arnarbæli
fenginn til að svara og gegna brögð-
um karls, því hann var fluttur það-
an nauðugur. Séra Jón lét þá rífa
gaflinn úr baðstofunni á Útskálum
og var hann þar borinn út, í stað
þess að bera hann út um karldyr.
Séra Þorsteinn lét klæða sig og
setja upp á gráan hest, sem hann
átti, og bauð að teyma hestinn und-
ir sér kringum bæinn, en séra Jón
lét það eftir honum, að leiða hest-
inn kringum útikofa einn, en hann
brann upp í björtu báli litlu síðar,
og vissu menn engin efni til þess.
Var hann (Þorst.) síðan fluttur á
skipi úr Garði, alla leið inn í Hafn-
arfjörð, og er mælt að eigi hafi
linnt skruggum og eldingum allan
þann dag, frá því hann var borinn
á skipsfjöl í Garði og af henni aftur
um kvöldið inni í Hafnarfirði. —
Fluttist hann þá að Setbergi við
Hafnarfjörð og bjó þar síðan 15
ár bhndur og karlægur með dóttur
sinni.“
Ósvikinn þjóðsagnablær er á
þessum frásögnum, en þó hafa þær
við nokkuð að styðjast um sumt.
Brynjólfur biskup hafði falið séra
Hallkeli Stefánssyni á Hvalsnesi að
taka á móti kirkju og stað af séra
Þorsteini í fardögum 1660 og af-
henda hvort tveggja séra Þorleifi
Kláussyni. En annað hvort er, að
séra Hallkell hefur mælzt undan
þessu, eða þá að biskupi hefur snú-
izt hugur, því að 26. apríl gaf hann
séra Jóni Daðasyni í Arnarbæli
umboð til þess að sjá um þetta.
Þykir það undarlegt að prófastin-
um í Kjalarnesþingi, séra Einari
Illugasyni skyldi ekki falið það
verk, því að það var innan hans
verkahrings.
Af þessu mætti draga þá álykt-
un, að séra Þorsteinn hafi ætlað
sér að þrjózkast við að fara af
staðnum, og hvorki prófasti né ná-
grannapresti hafi því þótt fýsilegt
að flytja hann þaðan með valdi.
Höfðu þeir og báðir, Einar prófast-
ur og séra Hallkell setið í Útskála-
dómi, sem dæmdi prest, en nú var
komið í málaferli milli þeirra út
af því, eins og enn mun sagt verða.
Má vera að biskupi hafi þess vegna
ekki litizt ráðlegt að láta þá eiga
í meiri brösum við séra Þorstein,
og þess vegna kvatt til þess séra
Jón Daðason.
Enn gæti það hafa ráðið hér
nokkru um, að þeir séra Jón og
séra Þorsteinn voru mæðgir, því
að séra Jón var kvæntur Katrínu
Kortsdóttur Þormóðssonar í Skóg-
um, en móðir Korts og amma
Katrínar var Halla, föðursystir
séra Þorsteins.
En alþýða manna er fljót að
finna sína skýringu á þessu, að
vegna galdra séra Þorsteins hafi
enginn treyst sér til þess að eiga við
hann, nema séra Jón í Arnarbæli,
sem talinn var ramgöldróttur sjálf-
ur. Sagan um skólapiltana er nátt-
úrlega hreinn tilbúningur, nema
því aðeins að þeir hafi verið í för
með séra Jóni, er hann fór til Út-
skála, og má það vel standast urr.
Eirík, því að hann lærði undir
skóla hjá séra Jóni. Var hann nú
22 ára að aldri og hefur sennilega
verið heimamaður í Arnarbæli.
Málaferli
UM jólaleytið 1659 sendi Tómas
Nikulásson umboðsmaður Útskála-
dóm til BrynjóKs biskups og bað
um staðfestingu á honum. En bisk-
up svarar aftur og segist vant við
kominn að samþykkja þennan dóm,