Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1954, Blaðsíða 1
Árni Óla:
Blinda skáldiö á Setbergi
J^JEÐAL margra minnismerkja í
Garðakirkjugarði á Álftanesi,
er legsteinn úr grágrýti, sem tekið
hefur verið í Garðaholtinu. Steinn
þessi er boginn fyrir báða enda.
Fyrir ofan letrið er engilmynd,
andlit og stórir vængir, en neðan
við letrið eru lykkjudrættir upp-
hleyptir. Steinninn er fallegur og
letrið vel gert. Áletrunin er á latínu
og í hendingum, en hún er á þessa
leið í þvðingu:
„Hér Jivílir Þorsteinn Björnsson,
þessi mikli blómi (þ. e. ágæti fræði-
maður) í fornsögu ættjarðarinnar
Ó harmið, yndisleikar fornsögunn-
ar, þessi maður dó yður til glöt-
unar. Hann lifði 63 ár. Dó árið 1675.
Hvíli hann í friði. Ekkjan G. B. lét
setja (legsteininn) sínum mesta og
bezta herra.“
Steinn þessi er á leiði Þorsteins
Biörnssonar, er lengi var prestur
að Útskálum, en dvaldist seinustu
æviár sín á Setbergi við Hafnar-
fjörð. Áletranina samdi hann sjálf-
ur áður en hann dó. Hún er ein-
kennileg og tilgerðarleg, enda var
maðurinn talinn undarlegur og
stærilátur, „mikið brotahöfuð, sér-
vitur og fjölfróður", segir Jón pró-
fastur Halldórsson í Hítardal um
hann. Má og segja að ævi hans
væri með undarlegum hætti og þó
máske einna undarlegast hvernig
hann var í heiminn kominn.
Björn málari
FAÐIR séra Þorsteins var Björn
málari, sonur séra Gríms Skúla-
sonar í Hruna og kónu hans Guð-
rúnar Björnsdóttur prests Ólafs-
sonar. Fara engar sögur af Birni
fyr en hann er orðinn fulltíða mað-
ur. Er hann þá nefndur málari, en
ekki vita menn hvar hann hefur
lært. Hann hefur verið lista skrif-
ari og er enn til handrit af Lögbók
íslendinga með teikningu á titil-
blaði, og segir þar að Björn Gríms-
son hafi skrifað þessa bók fyrir
Höllu systur sína, sem var gift
Þormóði Kortssyni í Skógum undir
Eyafjöllum. Dr. Halldór Hermanns-
son hyggur að á öðru Lögbókar-
handriti sé og handaverk Björns.
Er handrit þetta með skrautstöfum
og myndum, sem svo vel eru gerð-
ar, að dr. Halldór segir að þær taki
fram dráttlist íslendinga á seinni
öldum.
Nú var það árið 1611 að Biörn
er að vistum á Hlíðarenda í Fljóts-
hlíð. Hefur hann sennilega verið
skrifari Gísla Árnasonar svslu-
manns, eða tengdasonar hans, Þor-
leifs Magnússonar prúða. sem betta
ár gerðist lögsagnari Gísla svslu-
manns. Þá var bað um vorið að
stórrigningu gerði og bráða snjó-
levsingu, svo að öll vötn voru talin
ófær. Þá heimtaði Biörn hest sinn
af mikilli ákefð og bað um fvlgdar-
mann, því að hann kvaðst eiga
nauðsvnia erindi þann dag austur
að Skógum undir Eyafiöllum að
hitta Höllu svstur sína. Heldu hon-
um engin bönd. Brauzt hann svo
yfir Markarfliót og önnur vatnsföll,
sem allir töldu ófær og komst til
Skóga um kvöldið. Bað hann þá
Höllu svstur sína að búa sér þegar
í stað rúm úti í kirkju. og senda
sér þangað vinnukonu sína, sér til
gamans. Kvað hann það vera forlög
sín að geta son á þessari nóttu, og
mundi hann verða prestur, ef hann
væri getinn á helgum stað. Halla
varð við bón bróður síns og sendi