Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1954, Blaðsíða 10

750
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
svonefnda Þorkelseyri í fjarðar-
horninu, en þar var lendingarstað-
ur þeirra, er sjóleiðina komu á
Þorskafjarðarþing, og eyrin kennd
við Þorkel Súrsson, sem þar var
veginn. Mótar enn glöggt fyrir leif-
um þessarar grýtu. og ef til vill
annarrar nokkuru utar með firð-
inum. Brot úr bjöllu, af eir eða
bronsi, og eitthvað fieira ókenni-
legt, hafði fundizt í rústum eins
byrgisins, en því var kastað vegna
dularfulls stafaflúrs eða leturs, sem
á því var.
Skammt fvrir sunnan túngarð-
inn á Kollabúðum sjást enn greini-
leg mót eða form tveggja þessara
„kollabúða‘“ og neðsti grjóthring-
urinn af þeirri þriðju, því grjót
hefur verið tekið úr henni. Úr hin-
um virðist hafa verið tekið lítið
sem ekkert grjót, en þær gliðnað
út og gengið sundur, sigið saman
og jarðorpist. Hringlögun þessara
ævafornu riista er þó mjög augljós
og áberandi í grónum jarðvegin-
um, sem varið hefur og varðveitt
þessar seinustu leifar allt fram á
okkar tíma. Þar í jarðvegsrana geta
og falizt botnlög fleiri „kollabúða",
enda þótt uppistaða þeirra sé ekki
lengur við líði. Eru nú allra sein-
ustu forvöð að taka til friðunar og
rannsókna þessar minjaleifar
„kollabúðanna“. Til dæmis hefur
jarðvta, nú síðast liðið sumar
(1954), farið of náið annari hring-
rústinni (þeirra tveggia er greini-
legastar eru) og skemmt hana, svo
að litlu mátti muna, að innsti
hringur hennar og hin einkenni-
lega kvos, spilltist til muna.
★
Það er staðreynd, sem ekki verð-
ur á móti mælt, að írskir menn
(Papar) voru hér á landi áður en
landnámsmennirnir norrænu komu
hingað. Það er og vitað að þeir
voru kristnir sóldýrkendur og vís-
indamenn af reglu hins heilaga
Columba (f. 521, d. 597). Ferðir
þeirra hingað til lands voru vís-
indaleiðangrar, stranglega skipu-
lagðir, gerðir út frá höfuðbækistöð
klausturreglunnar, er aðsetur hafði
á klettaeynni Hy í Suðureyaklas-
anum, og síðar hlaut nafnið Iona.
Var þar jafnframt eins konar há-
skóli reglunnar og leiðangrarnir
sendir út á vorin og sneru aftur
heimleiðis áður en haustaði, nema
aðeins þeir, er útbúnir voru til
vetrarsetu.
Klaustursagnaritarinn Beda, sá
heilagi, æruverðugi (Venerabilis)
672—735, getur ferða þessara vís-
indamanna hingað til lands í rit-
um sínum. Sama gerir írski munk-
urinn Dicuil, en hann var kennari
við Svartaskóla í Frakklandi. Hann
ritar bók árið 825 og segist þá fyrir
30 árum hafa talað við landa sína,
er siglt hafa kringum Thule (ís-
land) og langt norður í höf. Er
ekki að undra þótt slíkir leiðangrar
fyndu álitlega og friðsæla bækistöð
í Þorskafjarðarbotni, eins og þá
hefur verið þar í pottinn búið. Þá
hefur verið þar sannkölluð paradís
og ekki auðfundin ókunnugum. —
Fiörðurinn þaulast óralangt inn úr
flóanum, þvengmjór, lokaður, út-
grunnur, ófær öllum skipum, nema
skinnbátum Pananna; skógar á
báðar hendur út með öllum firði
og allt um kring, fullt af laxi og
silungi í ánum og fugli og sel á
firðinum. Og þeir siálfir, þótt þeir
væri langt inni í landi, á siávar-
bakkanum, innilokaðir og óhultir,
við veginn til heimkynnanna um
hið óravíða haf.
★
Sóknarpresturinn að Revkhólum,
séra Þórarinn Þór, og héraðslækn-
irinn Einar Helgason, skoðuðu með
mér í september síðastl. hinar
fornu búðarústir og kuml í Hnausa-
skógi í Þorskafjarðarþingi ásamt
seinustu leifum „kollabúðanna“.
Sýndist þeim, að hér væri um
d3arn a hja í
ÞAÐ var í heimaskóla fyrir börn
innan skólaskyldu aldurs. —
Kennslu var lokið þann daginn
og börnin áttu að fara heim. Úti
var bleyta og öll börnin höfðu
því komið í skóhlífum, og nú
þurfti kennslukonan að hjálpa
þeim öllum til að komast í þær.
Þau voru þrjátíu að tölu og hún
var orðin uppgefin, er þessu var
lokið. Seinast hjálpaði hún litlum
dreng. en þá sagði hann:
— Fg á ekki þessar skóhlífar.
Hálfgröm greip kennslukonan
hann þá, setti hann á stól og tog-
aði af honum skóhlífarnar.
— Hver skyldi þá eiga þessar
skóhlífar? varð henni að orði.
— Hann bróðir minn, en
mamma lætur mig alltaf vera í
þeim.
★
Kennslukona: Það er bezt að
þú reiknir þetta dæmi í hugan-
um. Tommi:
Sex litlir drengir fóru niður
að sjó. Tveimur þeirra hafði ver-
ið bannað að vaða. Hve margir
óðu þá út í sjóinn?
— Sex drengir, sagði Tommi.
★
— Mamma, var þessi lögreglu-
þjónn einu sinni lítill? spurði
Alli.
— Já, sagði mamma.
Alli varð hugsi en sagði svo:
— Ég held að ég hafi aldrei séð
lítinn lögregluþjón.
★
Það var skömmu fvrir jólin.
Gummi litli hafði verið hjá tann-
lækni og tekið út miklar kvalir.
Um kvöldið þegar hann var hátt-
aður og mamma var að breiða
ofan á hann. spurði hann:
— Er það satt, mamma, að
jólasveinninn færi manni allt
sem maður biður hann um?
— Ég ímynda mér bað. ef mað-
ur er ekki of heimtufrekur. sagði
mamma. Hvað langar þig að
biðja hann um?
— Gerfitennur.
minjar fornsögulegra menningar-
verðmæta að ræða, er ekki væri
vansalaust að láta hjá líða að friða
og rannsaka.