Lesbók Morgunblaðsins - 17.04.1955, Blaðsíða 6

210
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Flugrit send austur fyrir járntjaldið
AÐ VAR snemma morguns í
júlímánuði 1953, að þýzku
bændurnir, sem heima eiea rétt hiá
landamærum Tékkóslóvakíu, vökn-
uðu upn við vondan draum — ór»ur-
lega skothríð handan við iárn-
tjaldið. Landamæraverðir skutu
sem ákafast úr rifflum sínum, úr
óteliandi vélbvssuhreiðrum komu
samfelldar brumur, fallbvssur
drundu og árásarflugvélar komu
á loft og skutu sem óðast. Hvað
var á sevði?
Jú. bændurnir sáu fliótt hvað um
var að vera: Hundruð mislitra
loftbelgia svifu hátt á lofti austur
yfir landamærin, og varnarliðið
gerði þessa litlu skothríð á þá. Því
tókst að hæfa nokkra flugbelgi og
sprengia bá. en meiri hluti belgj-
anna hélt áfram för sinni austur
yfir landið. Og nokkrum klukku-
stundum seinna sprungu þessir
belgir sjálfkrafa, er þeir voru yfir
borgunum Prag. Pilsen og Ostrava,
og dreifðu vfir bessar borgir milli-
ónum af flugritum frá félaginu,
sem nefnist „Friáls Evróoa“. Og
nú gafst Tékkum í fyrsta sinn kost-
ur á að lesa frásagnir um uppþot-
ið í Austur Þýzkalandi hinn 17.
júní, frásagnir um afrek nýu stiórn-
arinnar í Moskva og nákvæma
skvrslu um fjárhagsástand Tékkó-
slóvakíu.
Hér var hafin ný áróðursher-
ferð, sem síðan hefir verið haldið
áfram.
—★—
Félagið „Frjáls Evrópa" hefir
aðalbækistöðvar sínar í Múnchen
og þar starfa sérstakir vísindamenn
að því að rannsaka veðurfarið með
tilliti til þess, að sem mest gagn
verði að þessum flugrita sending-
um. Þegar útlit er fyrir hæga vest-
anátt, er flugbelgjunum með flug-
ritunum sleppt lausum í þorpinu
Tuschensreuth, sem er rétt hjá
landamærum Tékkóslóvakíu.
Flugbelgir þessir eru aðallega
tvennskonar. Þeir stærri eru úr
togleðri og um hálft fimmta fet
að þvermáli, þegar þeir hafa ver-
ið þandir út með gasi, en þenjast
út og stækka eftir því sem þeir
fara hærra. Þeir geta borið 2—3
pund af flugmiðum. Þeir berast
með vindinum austur á bóginn og
hækka stöðugt flugið, en þegar
þeir eru komnir í rúmlega 25.000
feta hæð, þá þola þeir ekki þensl-
una og springa sjálfkrafa. Hinir
belgirnir eru aflangir og gerðir úr
mjög þunnu plasti. Þeir springa
ekki í lofti, en í ákveðinni hæð
fer tappinn úr þeim og þeir falla
til jarðar. Þeim er ætlað að fljúga
miklu lengra heldur en hinum
hnöttóttu togleðurs belgjum.
Belgjum þessum er skotið upp í
loftið með mjög hugvitsamlega
gerðum vélum og getur hver vél
skotið sex belgjum á hverri mín-
útu. Er þá jafnframt hnitmiðað
niður hve ört belgjunum er ætlað
að hækka flugið, og fer það eftir
vindhraðanum. Á þennan hátt er
hægt að reikna út nákvæmlega
hvar belgirnir muni springa eða
koma niður. Ef vindurinn stendur
á Prag, sem er í 140—150 km. fjar-
lægð, þá er vindhraðinn reiknaður
og belgirnir svo fylltir með hæfi-
lega miklu gasi til þess að þeir
sé komnir í ákveðna hæð, þegar
þeir eru yfir borginni. Ef vindur-
inn stendur t. d. á Brno, sem er
ein af stærstu iðnaðarborgum
landsins, þa er ekki fyllt a þa jafn-
miklu gasi, því að þá verða þeir
að fara lengri leið, eða um 320 km.
Áætlaður flugtími belgjanna
hefir oftast nær staðizt og rétt á
eftir að þeir hafa skilað innihaldi
sínu til tékknesku borganna, er út-
'Varpað nánari fréttum þangað, og
þannig notar „Frjáls Evrópa“ þessi
tvö áróðurstæki samtímis til þess
að koma sönnum fréttum til íbú-
anna þar.
—★—
Það var ákveðið að revna þennan
fréttaflutning fyrst í Tékkósló-
vakíu, bæði vegna þess að hún var
næst, og eins vegna þess að frels-
isást er Tékkum og Slóvökum í
blóð borin. Þó virtist þetta ekki
hafa nein áhrif fyrst í stað.
En svo tók tékkneska stjórnin
upp nýa mynt og afmáði um leið
allar inneignir manna í bönkum og
gerði fyrri mynt ógjaldgenga. Þá
fór að vonum óánægjualda um
landið og á sama tíma var það að
verkamenn í Austur Berlín köst-
uðu grjóti á eftir flutningabílum
rússneska hersins. Nú þótti ráð að
auka sendingu flugmiðanna, og
á þremur dögum voru 6500 flug-
belgir sendir til Prag. í þeim voru
meðal annars myndir af því hvem-
ig Rússar börðu niður með vopn-
um óánægju verkamanna í Austur-
Þýzkalandi, frásögn af því að Bería
hefði verið tekinn fastur og ákærð-
ur, og enn fremur eftirmynd af
hinum nýa krónuseðli tékknesku
stjórnarinnar og var á hann prent-
að: „Þetta kalla menn hungur-
krónu og hún er gjöf frá Sovjet
Rússlandi'*.
Allt komst í uppnám í Prag þeg-
ar fyrstu flugbelgimir dreifðu inni-