Lesbók Morgunblaðsins - 19.05.1957, Blaðsíða 2

286
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
yngri, minnast þess að á þessari lóð
stóð eitt af stórhýsum bæarins fyr-
ir 13 árum — Hótel ísland. Það
brann til kaldra kola aðfaranótt 2.
febrúar 1944. Hamingjan má vita
hvort nokkum tíma verður reist
hús þarna aftur.
En lóðin á sína sögu, og væri ekki
rétt að rifja hana upp áður en það
gleymist að lóðin hafi nokkru sinni
verið byggð?
Þar er þá fyrst til máls að taka
að Aðalstræti myndaðist þegar
verksmiðjuhúsin voru reist. Nyrzt
í því að vestanverðu voru kóngs-
verslunarhúsin, sem flutt höfðu
verið úr Örfirisey. Þar réði fyrir
Sunckenberg kaupmaður, gegn
maður á marga lund og framtaks-
samur. Hann keypti verslunina
þegar konungur seldi. Hann lét
reisa vörugeymsluhús rétt norðan
við fjós verksmiðjunnar, en það
stóð þar sem nú er verslun B. H.
Bjarnason. Þetta var tvílyft timb-
urhús og langstærsta timburhúsið
sem þá var til í bænum, og gnæfði
yfir alla byggðina.
Af þessu húsi fara fáar sögur
nema hvað einu sinni kom til orða,
að það yrði Alþingishús. Segir Jón
biskup Helgason að Magnús Steph-
ensen lögmaður á Leirá muni hafa
eignast húsið, eftir að Sunckenberg
fluttist af landi brott. „Bendir ým-
islegt til þess, að Stephensen hafi
leikið hugur á að selja stjórninni
hús þetta, til þess að breyta því í
Alþingishús, ef sú ráðagerð kæmist
í framkvæmd, sem þá var á döfinni,
að flytja alþingishaldið frá Þing-
völlum til Reykjavíkur“.
Alþingi var flutt til Reykjavíkur
og háð þar í fyrsta skifti 1799 í
Hólavallarskóla. Þar var lesið upp
bréf frá stjórninni um að hún fell-
ist á að „lögþing skyldi hér eftir
haldið í Reykjavík", en þvertók
fyrir að byggja hús handa því;
kostnaður við byggingar á íslandi
væri allt of mikill. En rétt taldi
hún að festa kaup á „pakkhúsi
Sunckenbergs, því að þar mætti
koma fyrir bæði Alþingi og „ráð-
stofu bæarins." En úr þessu varð
þó ekki, því að Alþingi var lagt
niður árið 1800. Og skömmu seinna
mun stóra vörugeymsluhúsið hafa
verið rifið.
Næst kemur til sögunnar Einar
borgari Jónsson, föðurbróðir Jóns
Sigurðssonar forseta. Einar var
kvæntur Ingveldi Jafetsdóttur ló-
skera Illugasonar í Grjóta, og voru
böm þeirra: Ingibjörg kona Jóns
Sigurðssonar forseta, séra Ólafur á
Stað á Reykjanesi (faðir Þorláks
Ó. Johnson kaupmanns 1 Reykja-
vík), séra Guðmundur í Arnarbæli
og Jafet gullsmiður í Reykjavík.
Einar var með allra fremstu borg-
urum bæarins á sinni tíð. Hann tók
við forstjóm Jacobæus-verslunar
þegar Gísli Símonarson lét af, og
gengdi því starfi lengi. Átti hann
þá lengstum heima í Mýrarhúsum
á Seltjarnarnesi. Þá var öldin önn-
ur en nú um samgöngur, því að svo
er sagt að Einar gengi á hverjum
morgni til vinnu sinnar og heim
aftur að kvöldi. Það mundi ein-
hverjum þykja harðir kostir nú á
þessari öld hraðans, þegar menn
geta varla farið húsa milli öðru
vísi en í bíl.
Um 1820 eignaðist Einar lóðina,
þar sem vöruhús Sunckenbergs
hafði staðið og reisti þar einlyft
íbúðarhús. Var það kallað Einars-
hús. Mun hús þetta hafa staðið
nyrzt á götuhorninu, sem nú er.
Einar var verslunarstjóri Norð-
borgarverslunar (þar sem nú er
Edinborg) á árunum 1826—1835.
En er hann hætti þar útbjó hann
litla búð í suðurenda húss síns
og verslaði þar síðan. Jafnframt
reisti hann þá lítið vörugeymslu-
hús þar fyrir sunnan, á milli fjóss-
ins og íbúðarhússins. Síðan reisti
Einar annað íbúðarhús þar sem nú
er Túngata 6 og bjó þar seinustu
árin (d. 1839). Eignaðist þá Jafet
sonur hans húsið við Aðalstræti
og var það þá um hríð nefnt Jafets-
hús. En Einar flutti verslun sína í
vörugeymsluhúsið og verslaði þar
seinasta árið. Var það hús kallað
„Hyttan“ og versluðu ýmsir þar
með misjöfnum árangri. Seinast
bjó Coghill hrossakaupmaður þar
á sumrin. Var það þá kallað Cog-
hills-hús, en „Hyttu“-nafnið lagð-
ist niður.
Um 1845 fluttist Jafet í Norður-
bæ, sem stóð rétt hjá Dúkskoti.
Seldi hann þá R. P. Tærgesen
kaupmanni húsin í Aðalstræti, og
bjó Tærgensen þar um skeið. Hann
var að mörgu merkur maður og
naut mikils álits í bænum, var
m.a. í fyrstu bæarstjórn og fyrsti
slökkviliðsstjóri bæarins. Má því
segja að um hálfa öld hafi hver
merkismaðurinn af öðrum komið
við sögu þessa staðar.
Fyrir endanum á Aðalstræti reis
mikið tvílyft timburhús árið 1850.
Það var eins og kassi í laginu og
drógst þakið á því upp í topp. Af
útliti þess gaf Sveinbjörn Hall-
grímsson ritstjóri því nafn, og kall-
aði „Okakerið“. Annars var það
kallað „Nýi klúbburinn“ og var
fyrsta gistihúsið í bænum. Var það
svonefnt „Bræðrafélag11, sem reisti
það, en í því voru nokkrir helztu
kaupmenn Reykjavíkur, sem ekki
fannst sér lengur sæma að sitja í
„gamla klúbbnum", sem var þar
rétt fyrir sunnan. En kaupmenn
þóttust þurfa eitthvert athvarf, þar
sem þeir gætu setið á kvöldin við
drykkju, spil og reykingar. Vildu
þeir einnig fá betri stað fyrir sam-
komur sínar. Voru þarna sam-
4