Lesbók Morgunblaðsins - 28.09.1958, Qupperneq 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
481
Ein af
Linotype
setningar-
vélunum
í prent-
smiðju
Morgun-
álaðsins
stundir, sat hann við píanó, spiiaði
og söng, og það var uppáhalds
dægradvöl hans til æviloka.
Eftir þýzk-franska stríðið 1871
komst allt á ringulreið. Gömul fyr-
irtæki flosnuðu upp og ný voru
stofnuð, og ókyrrleika gætti á öll-
um sviðum. Og í Suður-Þýzka-
landi, þar sem Mergenthaler var,
, var mikil andúð gegn hernaðaræði
Prússa.
Árið 1872, þegar Mergenthaler
var 18 ára, ákvað hann að fara úr
landi. Honum bauðst atvinna hjá
August Hahl, syni húsbónda hans,
sem þá var kominn til Bandaríkj -
anna og hafði stofnað verksmiðju
þar sem smíðuð'voru alls konar ná-
kvæm mælingatæki. Og svo kvaddi
Mergenthaler fósturjörð sína og
fór til hins nýa heims.
]Vju var það dag nokkurn í ágúst-
x' mánuði 1876, að bandarískur
hugvitsmaður, Charles T. Moore,
kom til verksmiðju Hahls í Balti-
more til þess að leita þar ráða.
Hann hafði fundið upp vél, sem
hann helt að leysa mundi vand-
ræði prentlistarinnar. Þessi vél var
nokkurs konar sambland af ritvél
og ljósprentunarvél, en hún dugði
ekki þegar á skyldi reyna, og
Moore kenndi því um, að hún væri
illa smíðuð.
Það kom í hlut Mergenthalers að
athuga vélina. Hann sá að vísu
þegar að hún var illa smíðuð, en
það voru einnig á henni gallar frá
hendi hugvitsmannsins, og það var
verra. Mergenthaler benti honum
á þetta, og kvaðst mundu geta bætt
úr verstu göllunum. Moore bað
hann blessaðan að gera það. Og
svo smíðaði Mergenthaler vélar-
líkan, með þeim breytingum, e>
honum höfðu hugkvæmst. Vélin
varð nothæf með þeim breytingum,
en hún gat ekki annað en prentað
skjöl. Hún leysti ekki vanda út-
gáfuf yrirtækj anna.
Þetta varð til þess að Mergent-
haler fór að hugsa um að finna
upp setningarvélina. Ef Moore
hefði ekki komið til hans, mundi
hann ekki hafa haft neina hug-
mynd um að brýn þörf væri fyrir
slíka vél. Hann hafði aldrei heyrt
getið um að prentlistin væri í
vanda stödd, vegna þess að setn-
ingin væri allt of seinleg. Hann
hafði aldrei hugsað neitt um það
hvernig bækur og blöð verða til.
Nú sá hann að hér var merkilegt
viðfangsefni.
Þá komst hann í kynni við aðra
lausn málsins, sem hugvitsmaður-
inn James O. Clephane hafði upp-
götvað. Clephane sagði Mergent-
haler að vandinn væri ekki annar
en sá, að búa til sérstaka tegund
af ritvél, sem þrykkti stafina á
pappa. Þar með væri fengið steypu
-mót og ekki þyrfti annað en hella
bráðnu blýi yfir það, og þá væri
fenginn leturflötur, er setja mætti
í prentvélarnar.
Nokkrar tilraunasnuóar Mergenthale r, þegar hann var að finna upp bezta
leturmótið.