Lesbók Morgunblaðsins - 22.07.1962, Qupperneq 2

J!Mli !§a
SVIP-
MVND

M maímánuði var stigið nýtt
“ skref til pólitískrar sam-
einingar Evrópu. Á þingi Evrópu-
ráðsins í Strassborg samþykkti
pólitíska nefndin belgíska mála-
miðlunartillögu, sem miðar að því
að sætta frönsku áætlunina um
lausleg tengsl Evrópuríkjanna og
draum annarra landa Vestur-Ev-
rópu um víðtæka evrópska sam-
vinnu og einingu.
Sá einstaklingur, sem á mestan
þátt í þessari þróun og getur hrós-
að sigri yfir hinum nýja áfanga, er
hinn 73 ára gamli franski stjórn-
málamaður Jean Monnet, sem er
ekki aðeins „faðir“ Markaðsbanda-
lagsins, heldur og fremsti baráttu-
maður hugsjónarinnar um samein-
aða Evrópu.
Eftir sleitulausa baráttu allt síð-
an Þjóðabandalagið gamla fór út
um þúfur sér hann nú hilla undir
þá stund, þegar óskadraumur hans
um einingu Evrópu verður að
veruleika.
JÍean Monnet! Þelta nafn vekur
sennilega þægilegar tilfinningar og
minningar hjá mörgum — og ekki að
ástæðulausu!
Hann var í heiminn borinn í Cognac,
sonur eiganda hins virðulega konjaks-
firma Monnet — og fyrsta reynsla
hans af efnahagsmálum var nátengd
þessari ilmandi og gómsætu fram-
leiðslu. Eftir að hann hafði lokið
námi, var ætlunin að hann tæki að sér
að sjá um útbreiðslu Monnet-konjaks-
ins á vínmarkaðinum í Kanada og
Bandaríkj unum.
Með vissu millibili hefur hann á
liðnum árum snúið heim til fæðingar-
bæjarins til að annast rekstur fyrir-
tækisins, en í stórum dráttum hefur
hann eytt ævinni sem heimsborgari —
bæði í alþjóðlegum viðskiptum og
stjórnmálum.
Það var Jean Monnet sem var full-
trúi Frakka í hinum erfiðu efnahags-
legu samningaviðræðum fyrir Versala-
sáttmálann. Það var hann sem tók
þátt í að koma efnahagslífi Fóllands
Og Austurríkis í rétt horf — og í því
sambandi átti hann við menn sem
voru honum sjálfum alls ólíkir: í
Austurríki forstjóra danska „Land-
mandsbankans", Emil Glúckstadt, og í
Póllandi sjálfan Ivar Kreuger, sem þá
var voldugasti eldspýtnakóngur heims
og lánardrottinn heilla ríkja.
En Jean Monnet var þó fyrst og
fremst Frakki. Hann sá blikur óveð-
ursins sem Hitler var að koma af stað,
og frá bækistöð sinni í Bandaríkjun-
um varð honum ljós sú hryggilega
staðreynd, að föðurlandið var hræði-
lega illa undir það búið að etja kappi
við Þýzkaland, einkum að því er
snerti flugvélar.
Það var þá sem hann fór fyrir alvöru
og af miklu kappi að hafa afskipti af
opinberum málum í Frakklandi.
Honum tókst of seint að sannfæra
forsætisráðherra Frakklands, Edouard
Daladier, um nauðsyn þess að eyða

■
milljónum franka til að byggja upp
öflugan flugflota, en hann var feng-
inn til að annast hin miklu innkaup í
Bandaríkjunum, og þegar heimsstyrj-
öldin brauzt út haustið 1939, varð
hann forstjóri ensk-frönsku miðstöðv-
arinnar í Lundúnum, sem hafði yfir-
umsjón með innkaupum og flutning-
um.
Þegar fall Frakklands var í vænd-
um, var það Monnet, sem ásamt de
Gaulle, Vansittart lávarði og Spears
hershöfðingja, útbjó hina frægu áætl-
un um sameiginlegt brezkt-franskt
ríki, sem Churchill lagði fyrir Frakka
með svo sögulegum hætti — en án ár-
angurs.
Það var einnig Monnet sem flaug til
Bordeaux rétt fyrir uppgjöf Frakka og
sárbændi Pétain marskáld með tár-
stokknum augum um að fara með sér
til Norður-Afríku og halda baráttunni
áfram þaðan.
Hvorki Churchill né Roosevelt
litu á Monnet sem „útlending". Hann
var í sannleika heimsborgari sem þeir
gátu sýnt fullkomið traust — og
við undirbúning þeirra aðgerða, sem
færðu bandamönnum heim sigurinn,
var hann einn af helztu leiðtogunum.
En hann var eigi að síður Frakki og
hélt áfram að vera það. Eftir land-
gönguna í Norður-Afríku varð hann
einn af helztu efnahagslegu ráðgjöfum
og samstarfsmönnum de Gaulles, eink-
anlega í samskiptunum við Banda-
ríkjamenn. Hvað föðurlandið á honum
að þakka, verður kannski ljóst þegar
á það er litið að hann útvegaði Frakk-
landi bandarísk lán sem námu milljarði
dollara á árinu 1945 einu.
Það var á hinum svefnlausu nóttum
stríðsáranna sem hann samdi Monnet-
áætlunina um endurskipulagningu á
efnahagskerfi Frakklands, en hann
varð því miður að horía upp á það,
að hún strandaði á eiginhagsmuna-
stefnu stjórnmálaflokkanna.
IVIeðan á öllu þessu gekk velti
hann stöðugt fyrir sér hugmyndinni
um einingu Evrópu, sem skapa mundi
nýtt friðarafl, miklu sterkara en
Þjóðabandalagið. Það varð þessum
heimsborgara eins og opinberun, þeg-
ar hann sá áætlun Roberts Schumans
um kola- og stálsamsteypuna. Þar sá
hann vísi þeirra stórkostlegu hluta
sem í vændum voru.
Hann varð ákafasti og eldlegasti
skjaldsveinn samsteypunnar — og það
var einrpitt hann sem sat í forsæti á
ráðstefnu „Ríkjanna sex“ við Quai
d’Orsay hinn 20. júní 1950, en sá dag-
ur er mikilvægur og minnisverður i
sögu Evrópu.
Þegar sáttmálinn var undirritaður,
var Jean Monnet kjörinn forseti kola-
og stálsamsteypunnar (það var næst-
um óhjákvæmilegt, finnst manni), og í
djúpri geðshæringu sagði hann í út-
varpsávarpi:
— Frá deginum í dag erum við allir
Evrópumenn.
Uann átti samt eftir að komast
að raun um, að svo langt voru ríki
Evrópu ekki ennþá komin á þróunar-
brautinni. Hugmyndin um einingu Ev-
rópu átti þvert á móti við marga og
mikla tálma að stríða — og sennilega
var það ástæðan til að Monnet sagði
af sér sem forseti samsteypunnar í
júní 1955 til að taka við formennsku
„baráttunefndarinnar fyrir einingu Ev-
rópu“.
Að vísu er Monnet draumóra- og
hugsjónamaður, en hann er líka mjög
raunsær. Hann sá að hægt var að
halda áfram að byggja á sáttmála kola-
og stálsamsteypunnar, sem undirritað-
ur var af Frökkum, Vestur-Þjóðverj-
um, ftölum, Belgíumönnum, Hollend-
ingum og Lúxemborgarbúum — og það
kom líka á daginn að upp úr sam-
steypunni óx evrópska Markaðsbanda-
lagið.
En hann lét sér aldrei til hugar
koma að líta á samtök þessara sex
ríkja sem eins konar klúbb, er útilok-
aði aðra. Nei, allar hinar frjálsu þjóð-
ir Evrópu áttu að eiga fullan aðgang
að samtökunum, og hér átti ekki ein-
ungis að vera um að ræða efnahags-
lega samvdnnu, heldur einnig pólitísk
samtök.
Það er þannig einkennandi fyrir
hann, að þegar fyrir tíu árum fylltist
hann reiði, ef nokkur diríðist að gefa
í skyn, að Bretland ætti ekki erindi í
Markaðsbandalagið, sem hann var að
vinna að.
Jr rátt fyrir háan aldur er Jean
Monnet stöðugt eldsál, en það er ekki
rétt að gera sér hann í hugarlund sem
hávaða- eða æsingamann. Hann hefur
tröllatrú á áhrifamætti hinnar hæglátu
og stillilegu fortölu — og í einkalífi er
hann hlédrségur, býr með eiginkonu
sinni af ítölskum ættum fjarri skarkala
heimsins. Það er vonlaust að ætla sér
að hitta hann í samkvæmissölum Par-
ísar. En frá skrifborði hans koma skjöl
sem eru efniviðurinn í þá miklu bygg-
ingu sem hann hefur lagt grundvöll-
inn að og er að reisa — sameinaða
Evrópu.
Utgefandi: H.f. Arvakur, Reykjavlk.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ititstjórar: Valtýr Stefánsson (ébm.)
SigurSur Bjarnason frá Vigur.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Ámi Garöar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6. Simi 22480.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
18. tölublað 1962