Lesbók Morgunblaðsins - 10.02.1963, Blaðsíða 4

og í sameiningu hófu þeir nákvaemar
athuganir á sjúkdómnum í Okapa-varð-
stöðinni, sem er stjórnaraðsetur kuru-
svæðisins.
ÓGNUN VIÐ AÐRA.
Í augum m.anna af Fore-kynþætt-
fnum, hófst sagan fyrir örfáum árurn.
Nú er menningin hæigt og hægt að ryðja
sér til rúms. Vegi er verið að leggja,
lögum og reglu er komið á, og einangrun
in, sem þjóðin hefur búið við frá önd-
verðu, er brátt á enda. Nú orðið er eina
vörnin gegn útbreiðslu veikinnar sjálfir
þjóðfélagshættirnir. En þjóðfélagshætt-
ir eru breytingum háðir. Líkt og allar
aðrar frumstæðar þjóðir sögunnar, mun
Fore-þjóðin leysast upp og renna inn í
siðmenninguna, sem kringum hana er.
Það er því engin furða þótt nokkrir lækn
ar í Nýju-Gíneu óttist, að kuru geti
breiðzt út til nágranna-kynflokkanna,
sem eru samanlagðir um 340.000 manns.
En hvað er kuru? Dr. F. D. Schofield,
sem er heilbrigðismálasjóri fyrir Papúa-
landið og Nýju-Gíneu, segir:
„Það virðist lítill vafi á því leika, að
kuru sé einhvers konar erfðasjúkdóm.ur.
Hann virðist vera einhver úrkynjunar-
sjúkdómur, sem leggst á miðtaugakerfið,
og líkist nokkuð mænuveiki. En þarna
gæti líka verið um að ræða einhver
áhrif umhverfisins, enn óþe>kkt.
MANNFÓRNIR.
ICuru heyrðist ekki nefnt á nafn
fyrr en árið 1954, þegar dr. V. Zigas, sem
þá var þarna héraðslæknir, las skýrslu
frá áströlskum umsjónarmanni, J. R.
McArthur, sem hafði fengið það verk-
efni að ná sambandi við kynflokkana,
sem áttu heima i suðurhiuta Austur-
hálendisins í Nýju-Gíneu, suður og aust-
ur af Maichelfjalli. Hinir þrír kynflokk-
ar, sem þarna bjuggu, og höfðu hver sitt
tungumál: Fore, Keigana og Kimi, voru
hreinir steinaldarm.enn þá, og lá'gu í stöð
ugum kynþáttabardögum, mannfórnum,
göldrum og trúarlegu mannáti — þannig,
að þeir átu öll lík. Sunnudaginn 6. des-
ember 1953, ritar McArthur eftirfarandi
í dagbók sína:
„Ég var á ferð í suðvesturátt yfir
svæðið og yfir lítið gii, sem lá upp að
Amusi-þorpinu, og þegar ég nálgaðist
einn kofann, sá ég litla stúlku, sem sat
við eld. Hún hríðskalf og höfuðið á henni
kipptist til hliðanna, eins og í krampa.
Mér var sagt, að hún hefði orðið fyrir
göldrum, og mundi halda áfram að
skj.álfa þannig, án þess að geta etið,
þangað til dauðinn sækti hana, innan
fárra vikna.“
Hann hefur misst stjórn á hreyfingum s'num — og níu mánuðum eftir að mynd*
iii var tekin, var hann lálinn úr sjúkdó ninum, hinum „hlæjandi dauða“ —
Kuru.
KYNFLOKKARNIR trúa því
enn, að Kuru sé galdrar,
og það er varla hægt að lá þeim
það,“ segir forstjórinn á Okapa-eftir
litsstöðinni. „Ef út í það er farið,
er sjúkdómur þessi enn leyndardóm
ur í augum nútíma heilsufræðinga.
En þeir hafa sannarlega augun eins
opin fyrir skelfingu þessa sjúkdóms
og ég eða þú mundir hafa, ef við
hefðum slíkan refsivönd vofandi yfir
fjölskyldum okkar. Svo að ef þú
sérð tiifelli af kuru, þá láttu ekki
mjög á því bera, að þú takir eftir
þeim.“
Og áhyggjur forstjórans voru ekki
nema skiljanlegar. Hann hafði yfirum-
sjón á landsvæði á stærð við írland í
austurhálendinu á verndarsvæðinu
Nýju-Gíneu, þar sem áttu heima um
11.000 frumstæðra manna af Fore-kyn-
þættinum. Kuru, sem er eitt óhugnan-
legasta fyrirbæri nútíma læknisfræði,
finnst ekki nema hjá Fore. Engin með-
ferð eða meðal við því er enn þekkt.
!>að endar óhjákvæmilega með dauða,
venjulega innan árs frá því er þess verð-
ur vart.
Ég sá sjálfur eitt tilfelli. Það var ung
kona, velvaxin, hörundsdökk og hrokk-
inhærð. Hún sat í heitu sólskini úti fyrir
kofanum sínum, skjálfandi og nötrandi,
en höfuðið kipptist út á hlið, og ung-
lega andlitið afmyndaðist öðru hverju
af krampateygjum, og gaf frá sér hljóð,
sem líktist mest hlátri.
í þorpinu, sem ég heimsótti, deyr hér
um bil helmingur uppkominna kvenna
og auk þess margir unglingar úr kuru.
Fullorðnir karlmenn taka veikina miklu
sjaldnar. Sjúkdómurinn hefur áður ver-
ið kallaður „hlæjandi dauði.“ Kuru er
betra nafn. Það er úr tungu Fore-manna
og þýðir skjálfti af hræðslu eða kulda.
Eftir Jörgen Guldbrandt
mænuveiki, sem gerir menn örkumla og
er mikið vandamál með mörgum þjóð-
um. En til þess að skilja nútíma aðferðir
við kuru-rannsóknir, verðu.m við að
fara yfir á svið dýralæknanna. Eins og
dr. Gajdusek hefur bent á, getur í
miðtaugakerfissjúkdómum hjá mannin-
um verið um að ræða smitanir, svipaðar
hinum hægfara smitunum i miðtauga-
kerfi dýra. Þessar smitanir hafa verið
ítarlega rannsakaðar af Birni Sigurðs-
syni, hinum íslenzka vísindamanni, sem
fyrstur gerði grein fyrir hugtakinu „hæg
fara veirusmitanir." Sú þekktasta er
scrapie í sauðkindum í Englandi og Skot
landi. Scrapie hagar sér líkt og veiru-
smitun á margan hátt og má yfirfæra
hana til dýra í rannsóknarstofu. En
þrátt fyrir það hagar hún sér líka eins
og erfðasjúkdómur, og hin ýmsu fjárkyn
eru mjög misjafnlega móttækileg fyrir
sjúkdóminn. Þannig rekumst vér á það
undarlega fyrirbæri, að yfirfæranlegur
sjúkdómur, sem hagar sér eins og veira,
líkist einnig erfðasjúkdómi.
Kuru kynni að vera eitthvað svipað,
segir dr. Gajdusek, og framtíðarrann-
sóknir á kuru munu einnig fela í sér
tilraunir til að einangra yfirfæranlegan
sýkil.
AÐ MÆLA FORTÍÐINA.
E in fyrsta spurningin, sem þeir
félagar reyndu að svara, var þessi: „Hve
lengi hefur Fore-kynfiokkurinn þjáðzt
af kuru?“. En kynflokkurinn hefur eng-
ar skýrslur eða arfsagnir, sem hægt sé
að byggja á hugleiðin-gar um forsögu
kuru. Fore-menn, sem lifðu rétt á mið-
baug, án þess að hafa sumar eða vetur,
höfðu ekkert tímatal, og enga hugmynd
um sóiárið. Þess vegna höfðu þeir enga
hugmynd um aldur sinn, og það var
vonlaust að fá hjá þeim svo mikið sem
bendingu um hann.
En vísindamennirnir röðuðu ibúunum
eftir „fæðingarröð“ og komu sér þannig
upp eins konar „mann-almanaki“. Eftir
Framhald á bls. 11
iV
1 ” u hefur verið hafizt handa um
að finna þetta óþekkta atriði, sem sjúk-
dómnum veldur. Að þessu-m rannsókn-
um starfa dr. D. C. Gajdusek frá heil-
brigðisstofnuninni í Betesda, Banda-
rikjunum, dr. V. Zigas frá heilbrigðis-
stjórninni í Áströlsku Nýju-Gíneu, H.
Bennet, prófessor frá háskólanum í
Adelaide, og fleiri. Rannsóknir þeirra
kynnu að varpa nýju Ijósi á úrkynjunar-
sjúkdóma í taugakerfi mannsins, eða
með öðrum orðum, þá kann þessi leit
þeirra að hinum ókunna sýkivaldi, kuru,
að auka skilning á sjúkdómum eins og
Snemma ársins varð dr. V. Zlgas var
við þennan sjúkdóm og hefur síðan not-
að hvert tækifæri, til að athuga tilfelli
af kuru. í marzmánuði 1957, kom dr.
Gajdusek til liðs við hann í Nýju-Gíneu
DULARFULLUR
SJÚKDÓMUR
í NÝJU - GINEU
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
5. tölublað 1963