Lesbók Morgunblaðsins - 10.02.1963, Blaðsíða 8

SVEFNROFUNUM
EFTIR GÍSLA HALLDÓRSSON
Isvefnrofunum í morgun var
ég aftur að fílósófera um
lífið, eðli þess og samband við lík-
amann. Hugmynd sú er ég hafði áð-
ur fengið fyrir fáum vikum virtist
skýrast og dýpka. í meginatriðum
er niðurstaðan eitthvað á þessa leið:
Eðlismismunur á lífi manna og
dýra er ekki mikill, ef hann er þá
nokkur. Maurarnir virðast t.d. haga
sér eftir meira og minna skynsam-
legum athugunum og ályktunum.
Megintakmark allra lífvera virðist
að viðhalda lífinu, afla fæðu og ann-
arra gæða handa líkamanum. Hið
sama gildir jafnvel um plöntur og
slíkt staðbundið líf og lífverur.
Þegar ein slík lífvera deyr, þ.e.a.s.
hættir af starfa, að svo miklu leyti sem
séð verður, og leysist upp í dauð frum-
efni og efnasambönd, er mjög ólíklegt
að hún endurskapist á ný með sömu
vitund eða sem sami einstaklingur.
Það er ekki sjáanleg nein ástæða, eða
| Úr gömlu handriti
neinn gróði við það, fyrir náttúruna eða
lífið, að sama einstaklingseðlið og end-
urminning um fyrra líf fái að halda sér
í endurnýjun eða nýsköpun lífsins.
Að hugsa sér, að hver jurt, hvert
skordýr, hver fugl, hestur, hundur,
maður, endurfæðist með fyrra vitundar-
lífi sínu, er ákaflega ósennilegt. Vegna
þess hins vegar, að það er sársaukafull
hugsun, að allt sem var, verði að gleym-
ast, og vegna þess að siðfræði vor og
allt uppeldi miðast við áframhald per-
sónulífsins, heldur mannkynið dauða-
haldi í þessa trú.
Skoðað algjörlega hlutlausum augum
og án nokkurra tilhneiginga vegna þess
hvað væri æskilegt frá sjónarmiði ein-
staklingsins, lít ég þannig á:
I. ífið flytzt frá einni veru til ann-
arrar með sæðinu. Það er eins og af-
feiðsla eða fall af lífverunni, og lífveran
er jafnframt fall af lífinu. Hér er um
stórmerkileg gagnkvæm áhrif að ræða.
En af þróun lífveranna má margt
læra. Þegar barnið fæðist, getur það
hvorki talað, gengið né ráðið hreyf-
ingum sínum. Skynsemi þess er mjög
ófullkomin. Flest börn haga sér svipað
ó þessu stigi. Það tekur mörg ár að
þroska persónuleika og hæfni. Persónu-
leikinn verður þannig til á löngum
tíma og er sífellt að breytast meðan
vér lifum. Vér eigum e.t.v. góðan vin í
dag. En er vér hittum hann á ný eftir
30 ár eru bæði hann og vér svo breyttir,
að alls ekki er hægt að segja, að um
sömu menn sé að ræða. Það, sem þeir
áttu eitt sinn sameiginlegt, hefur jafn-
framt horfið. Aðeins föl endurminningin
lifir.
Jafnvel hinar stórkostlegustu breyt-
ingar á sálarlífi einnar persónu geta átt
sér stað, fyrir áhrif einfaldrar efna-
sKiptingar í líkamanum, svo sem þegar
karli er breytt í konu eða konu í karl,
með kirtlavökvum, hormónainnspraut-
unum eða öðrum slíkum aðgerðum.
Þetta hlýtur smám saman að leiða til
skilnings á því, að lífið og einstaklings-
vitundin, er ekki fyrirfram tilbúin per-
sóna með ákvéðnu eðli, heldur er per-
sónan eða einstaklingseðlið aðeins form
eða fall af samstarfi líkamsvaxtarins og
lífsorkunnar.
Líf, sem blásið er í flugu, eða flyzt
í hana á getnaðaraugnablikinu, hefur
ekki möguleika á að fullkomnast á ann-
an hátt en þann, sem lífmynd flugunnar
segir til um og takmarkar. í flugunni
nær lífsorkan valdi á vængjum, sograna
og fótum. Og leitin hefst að fæðu og
maka, svo að lífið megi halda áfram. í
því finnur flugan fullnægingu lífsins.
1 einni og sömu mannpersónunnl
eru fólgnir möguleikar til þróunar
margvislegra einstaklinga. Og ekki sízt
líkamseiginleikarnir, kirtlastarfsemin og
umhverfið ráða miklu um það, hvernig
sálarlífið svokallaða verður. En erfðir,
eiginleikar og ásköpun líkamsvaxtarins,
niðurskipun og vaxtarhæfileikar líkam-
ans ráða mestu um það, hver árangur
getur náðst.
Af þessum og þvílíkum umþenking-
um virðist mér, að lífið hljóti að vera
alheimsorka, sem aðeins fær útrás og
staðfestir sig, þegar henni eru gefin til
þess skilyrði, þ.e.a.s. „tök“ á líkama.
Sáðdýr þau, er maðurinn framleiðir á
getnaðaraugnablikinu, eru tvímælalaust
gædd lífi. Og hvert þeirra um sig kynni
að þroskast og verða að karli eða konu,
ef því væri gefið tækifæri til að vaxa.
En flest deyja og aðeins eitt fær venju-
lega að lifa-.
Hefur ekki maðurinn þarna framleitt
ótal litla líkami, sem voru færir um að
taka við og flytja lifsorku yfir í nýjan
líkama?
Og dettur nokkrum það í alvöru í
hug, að sá einstaklingur, sem þarna
kemur til með að vaxa upp og dafna,
annað.hvort sem karl eða kona, sé fyrir-
fram ákveðinn af neinu öðru heldur en
því, sem liggur í eðli þeirra tveggja
persóna, Sem blcnduðu eða tengdu sam-
an lífsorku af líkömum sínum?
E g held, að lífið sé frumorka og
lífveran aðeins sú mynd, sem líkaminn
gefur þeim hluta af þessari orku, sem
hann hefur náð tökum á. En þegar lík-
amin líður undir lok, sé sú saga búin.
Vísindin fræða oss um það í dag, að
vér, eins og allir hlutir, lifandi og dauð-
ir, séum aðeins samsettir af sameindum
og frumeindum og þær aftur úr elektr-
ónum og jákvæðum kjörnum, sem aflur
eru samsettir úr prótónum og nútrón-
um. Ennþá smærri eindir virðast hafa
fundizt, þar sem eru hinir skammlífu
mesónar, sem e.t.v. eru brot eða flísar
úr prótónum eða nútrónum.
Þannig er hver frumeind eins og sól-
kerfi og að mestu leyti tóm. Og sjáifir
eru líkamir vorir eins og net, eða víra-
virki, eða gufumökkur, aðeins það, að
allt er á fleygiferð gerir oss sýnilega og
áþreifanlega.
En þessi hreyfing fer þó fram á regiu-
bundinn hátt innan hverrar frumeind-
ar, dg sameindar, og sellurnar vaxa og
skipta sér á reglubundinn hátt eins og
eðli þeirra segir fyrir um. Þess vegna
vöxum vér upp í þeirri mynd, sem vér
erum. Og á sama hátt og ytri eðlisein-
kenni vor eru greinilega á marga vegu,
eins eru hin innri einkenni vor mis-
munandi, eftir erfðum frá móður og
föður, en þó sífelldum breytingum und-
irorpin, vegna utanaðkomandi áhrifa,
svo sem uppeldis og umhverfis, þ.e.a.s.
reynslu þeirrar, er vér öðlumst.
Framhald á .bls 11
De Gaulle
og Tisot
greiða
atkvæði
í kosning-
unum í okt.
sl. — Auk
þess sem
Tisot líkti
eftir fram-
göngu og
háttum for-
setans,
greiddi
hann stefnu
hans
atkvæði
sitt.
hrifinn af Tisot, eins og
allir aðrir — og þá „fóru
hjólin að snúast" fyrir uniga
manninn. En allt á sér sinn
endi — og nú eir Tisot
hættur að líkja eftir for-
seta Frakklands, neyddist
til þess, að eigin sögn:
„Þ egar ég var búinn að
stæla de Gaulle nokkurn
tíma, veitti ég því eftir-
tekt, að ég var tekinn að
smitast af persónuleika
hans. — í fyrsta skipti á
ævinni tókst mér að láta
leigubílstjóra og veitinga-
þjóna fara að óskum mín-
TISOT — de Caulle
l1 LESTIR virðast hafa
mjög gaman af snjöllum
eftirhermum — og eru
þeir, sem geta líkt eftir
rödd og látbragði annarra
(ekki sízt frægra manna),
hinir vinsælustu skemmti-
kraftar hvarvetna.
í París á heima ungur
maður, leikari að nafni
Hnri Tisot, sem til
skamms tíma hafði af þvi
atvinnu — og harla góðar
tekjur — að herma eftir
sjálfum Frakklandsforseta,
de Gaulle. — Sagt er, að
forsetinn hafi orðið dálít-
ið gramur, þegar hann
frétti af þessum náunga og
athæfi hans. Brátt lét
hann sér þetta þó í léttu
rúmi liggja— og loks segir
sagan, að hann hafi eitt
sinn hlýtt á hljómplötu,
þar sem Tisot hermdi eftir
honum — og komizt svo
að orði eftir það: „Það lá
við, að ég héldi, að ég væri
að hlusta á sjálfan mig
tala“.
jálfur segir Tisot um
tildrög þess, að hann lagði
fyrir sig að herma eftir
forsetanum: „Ég fór að
líkja eftir de Gaulle fyrir
framan spegilinn, sjálfum
mér til afþreyingar — og
eiginlega fyrst og fremst
til þess að hjálpa mér að
gleyma erfiðleikum mín-
um, sem þá var meira en
nóg af — einkum atvinnu-
erfiðleikum".
— ★ —
Svo fékk einhver kunn-
ingi Tisots hann til þess
að koma fram með efiir-
hermur sínar á góðgerða-
samkomu. Þar var staddur
forstjóri leikhússins „Le
Theatre de Dix Heures" á
Montmatre. Hann varð
um, með því að stara á þá
með ströngum svip forset-
ans. Og ég stóð sjálfan mig
að því að skoða hug minn
um það, hvað hann mundi
gera við ákveðnar aðstæð-
ur — og haga mér svo eftir
því. Svona gekk þetta, þar
til dag nokkurn, að mér
fannst sem de Gaulle
glápti á mig frá ragspegl-
inum mínum. Þá varð mér
ljóst, að tími var kominn
til þess að hætta leiknum“.
En flóttinn frá forsetan-
um kostaði það, að Tisot
varð að leita sér að nýju
verkefni. Hann fékk loks
hlutverk Augustines nokk-
urs í léttum sjónleik, sem
nefnist „Biohon". Og hann
segir, að „Gústi“ þessi sé
miklu meira í samræmi við
hans eigin persónu heldur
en de Gaulle — „hreinskil-
inn, frekar taugaóstyrkur
náungi, sem óttast forstjór-
ann sinn . . .“
Henri Tisot æfir hlutverk sitt sem de Gaulle fyrir fram-
an spegil. Þrátt fyrir mjög ólíkt útlit, tókst honum að
verða ótrúlega líkur forsetanum, að allra dómi, er sáu.
g LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
5. tölublað 1963