Lesbók Morgunblaðsins - 15.03.1964, Page 9
þeirra um Tiádegi, báðir Tifandi, en ann-
ar andaðist skömmu eftir að hann var
fiuttur heim til okkar. Lík hins þriðja
íannst ekki fyrr en daginn eftir, rekið
af sjó.
Enginn sími var á bænum og var því
ekki hægt að kalla þannig á hjálp þegar
dagaði. f>ó sími hefði verið og hægt
hefði verið að ná sambandi við stöðina
á Eskifirði um nóttina, hefði það erynzt
tilgangslaust, meðan á óveðrinu stóð,
því að þverárnar runnu saman yfir öll
nes og eyrar fyrir neðan brekkur og því
ófærar yfirferðar. Vera má þó, að hægt
hefði verið að bjarga þeim fjórum mönn
um, sem létu lífið utan við þessar ár.
Munu þeir hafa komizt á undan aðal-
flokknum og við illan leik sloppið út
fyrir árnar. f>ví er bræðurnir byrjuðu
að leita, var þeim ekki ugglaust um að
þeir hefðu heyrt' hljóð utan fyrir árnar,
þrátt fyrir vatnagnýinn. f>eir gerðu til-
raun til bjargar, en sér til sorgar urðu
þeir að viðurkenna, að þeir gátu ekki
nálgazt hina nauðstöddu menn. Þverár
þessar renna skammt fyrir utan Vetur-
hús.
V eðrið hélzt óbreytt til klukkan
þrjú um nóttina, en þá mun hafa farið
að draga úr storminum og úrfellið minnk
aði, þó var nokkur rigning alla nóttina.
Vötn minnkuðu þá fljótt, og klukkan 9
að morgpi voru þverárnar orðnar væðar
fyrir fullhrausta menn.
Um kl. 10 kom brezkur yfirforingi inn
at Veturhúsum og sá hvernig komið
var. Var hann á leið inn í Eskifjarðar-
dal til þess að vita, hvort hann yrði
leiðangursmanna var og hvernig ástatt
væri fyrir þeim.
Brá hann skjótt við út á Eskifjörð
og kallaði saman hjálparlið úr hernum.
Komu þá og nokkrir menn af Eski-
firði, sem vildu veita aðstoð, t. d. héraðs
læknirinn, Einar Ástráðsson og Jón
Brynjólfsson bóksali, sem með sinni
ljúfu og rólegu framkomu veitti eins-
konar öryggi'og birtu inn í starfið, sem
enn var nóg fyrir hendi.
Mennirnir voru allir fluttir út eftir
um kvöldið og voru þá flestir orðnir
svo frískir, að þeir gátu gengið út á
Eskifjörð, sem er um fimm kílómetra^
leið. Nokkrir voru þó bornir á sjúkra-
börum, en lík hinna látnu voru geymd
heima á Veturhúsum, að undanskild-
um þeim, sem létu lífið fyrir utan Þver-
ár. Alls létu þarna lífið níu menn.
Flestir voru þessir menn vél búnir
klæðum, en þó munu nokkrir hafa
treyst um of á hinn bjarta morgun og
byrðina, sem mundi halda á þeim hita
hina erfiðu leið. Nokkrir höfðu verið
svo óheppnir að tapa af sér kóm og
sokkum í aurbleytu og vatnagangi á
leiðinni og voru þeir með bólgna og
sáruga fætur.
Vafalaust hefði þessi ferð orðið giftu-
samlegri, ef flokkurinn hefði getað far-
ið ákveðna leið frá Reyðarfirði: Um
Svínadal og yfir Hrævarskörð niður til
Eskifjarðar. En vegna svella og hairð-
fennis urðu þeir að snúa við frá Hrævar
skörðum, halda áfram út Svínadal, svo
inn Tungudal og þá leið upp á Eski-
fjarðarheiði. Þetta mun hafa tafið þá
um 3—4 tíma.
í byrjun ferðarinnar eða í Svínadal
voru þeir líka í heræfingum, sem tóku
nokkurn tíma.
egar þeir svo loksins komu upp
á heiðina, var orðið dimmt Innst í botni
Eskifjarðardalsins renna tvær þveráx,
Vtri- og Innri-Steinsár', og eru báðar
eð jafnaði nokkuð vatnsmiklar og
vondar yfirferðar. I þetta sinn, eins og
oft áður, voru þær ekki færar og urðu
vesalings mennirnir því að klíifa upp
með- þeim aftur og alla leið upp fyrir
brúnir þar, sem þær voru ekki orðnar
eins umfangsmiklar. Á þeirri leið mun
yfirmaður þeirra hafa fótbrotnað og var
talið að það hefði á sinn hátt valdið
E g kom á dögunum í hús þar
sem fjalaförin sátu ennþá í stofu-
veggjunuim, og þegar ég spuirði hús-
ráðanda fullur hluttekningar hve-
nær hann byggist við að hafa efni
á að láta múrhúða stofuna, þá spark-
aði konan mín í sköflunginn á mér og
gaf mér þannig til kynna að nú hefði
ég betur haldið mér saman. Ég eir
sifellt að tala af mér í nýtísku hús-
um. Það sem ég held að sé hráka-
smíði, það reynist vera listasmíð;
það sem ég held að stafi af peninga-
leysi, það reynist vera óhóf; og þar
sem ég þykist sjá í hendi mér að
annaðhvort hafi húsameistarinn ver-
ið drukkinn þegar hann teiknaði hús
ið ellegar smiðurinn geggjaður þegar
hann smíðaði það, það reynist við
eftirgrennslan þaulhugsuð niður í
grunn, blákaldur ásetningur frá
fyrsta blýantsstriki til hinsta ham-
arshöggs.
Vitanlega lærir maður af reynsl-
unni. Ég er hættur að tala af mér í
húsum þar sem eldhúsið er inni í
stofu eða (eins og líka mætti orða
það) stofan er á víð og dreif um
eldhúsið. Það þótti þjóðráð fyrir
fimm sex árum að koma þessu svona
fyrir. Það þótti frumlegt og það
þótti fínt, og ég hygg að hugmynd-
in hafi verið sótt til Bandaríkjanna.
En nú er eins og mig gruni að mest-
ur glansinn sé af fyrirtækinu. Hver
vill leggjast upp í sófa að loknu dags
verki og hafna með hofuðið inni í
bakaraofni?
mt að er svona með tískutildrið
því miður: tískan er nærri alltaf
stundarfyrirbæri. Látum vera þó
kvenfólkið uppgötvi einn góðan veð-
urdag að öll fegurð og allur yndis-
þokki felist í klofháum reiðstígvél-
um: þetta er græskulaust grín, og
þegar gamninu lýkur, þá má alltaf
smeygja sér úr bússunum og kasta
þeim út um gluggann. En þeim
manni sem hefur komið sér upp
tvö hundruð þúsund króna eldhúsi
inni á miðju stofugólfi er meiri vandi
á höndum. Hann getur að visu kastað
húsameistaranum út um gluggann,
en það er líka allt og sumt.
Ég hef fyrir satt að í stofu einni
í austurbænum séu ekki einungis
veggirnir klæddir grjóti heldur líka
loftið; og það síðasta óg frétti af
framkvæmdum á staðnum, var eig-
andinn að athuga um gerfi-grjót-
ströngla sem áttu að hanga niður úr
hornunum. Hann Skugga-Sveinn
hefði kunnað bærilega við sig í
svona stofu. í sama hverfi kvað vera
steinsteypt hjónarúm. Það var ör-
þrifaráð húsbóndans þegar hann
frétti að nágranninn var búinp að
koma sér upp mahóní-hjónarúmi
sem hægt var að sofa í þversum jaifnt
sem langsum. Þessir heiðursmenn
keppa um það hvor geti haldið sig
ríkmannlegar. Þegar annar fær sér
nýja ljósakrónu, þá fær hinn sér
nýja ljósakrónu sem er ýfið stærri.
Þegar anna<r fær sér nýtt gólfteppi,
þá fær hinn sér nýtt gólfteppi sem
er ýfið þykkara. Og þegar annar fær
sér nýjan bíl, þá fær hinn sér nýjan
bíl sem er annáðhvort lengri eða
stýttri, hærri eða lægri, allt eftir
því hvað tískan býður.
/V. meðan íslendingar bjuggu
við bilaskömmtun, var hægt að ber-
ast á í þrísóluðum landbúnaðarjeppa
ofan úr afdal. Heildsalar óku um í
skrölttíkum sem hundar nenntu ekki
að gelta að. Nú eru gfóð ráð dýrari
að sýnast maður með mönnum. Það
eru þá helst „sportbílarnir“ sem ná
meðalmanni í mjöðm. Mér er ráð-
gáta hvernig stigið er inn í þá. Þó
er etftir á að hyggja líklegast alls
ekki stigið inn í þá heldur skriðið
inn í þá. Ökumaðurinn situr að mér
virðist flötum beinum á gólfinu.
Hann er með sportbílstjórahanska
og sportbílstjórahúfu og frakkakrag-
inn er brettur upp fyrir eyru. Hann
situr álútur yfir stýrinu (því að
bíllinn ekur þykjast með geysihraða)
og svipurinn er harður og einarðleg«-
ur. Sumir sem sjá þessa menn aka
hjá halda að þeir séu svona alvar-
legir til augnanna af því þeir séu.að
hugsa um milljónabissnes. En ég
veit betur. Veslings mennirnir eru
að hugsa um hvar þeir geti lagt far-
artækinu svo að enginn sjái til þeirra
þegar þeir koma á fjórum fótum
út úr þvL
E g vona að menn haldi ekki að
ég sé að amast við því
hvernig menn eyða aurunum
sínum, þessum skammlífu krón
um sem þeir hafa kreist undan
sínum vel hirtu nöglum; og ef menn
kjósa að sitja á gólfinu í bílum sin-
um, þá ætla ég að það sé þeirra einka
mál. Ég er ekki heldur að gefa í
skyn að samkeppnin við nágrannann
sé einungis íslenskt fyrirbæri. Við
eigum harða keppinauta úti í lönd-
um, eins og til dæmis Kaliforníu-
menn, að ég ekki tali um negrahötfð-
ingjann alkunna sem skákar þegnum
sínum með því að spranga um með
pípuhatt, þótt kóngsi sé vitanlegia
harla fáklæddur að öðru leyti.
Ég er að reyna að vara menn við
því að taka öllum nýjungum alltaf
opnum örmum. Allt nýtt er ekki á-
gætt og allt gamalt er ekki forkast-
anlegt. Ég er líka að þessu í sjálfs-
vörn. Þegar ég kem í nýju íbúð-
ina kunningja"' míns og sé að stofu-
loftið er vandlfcga klætt uppsláttar-
timbri sem er vandlegá* ekki hreins-
að, þá er mór allt of gjarnt að tala
af mér.
Ég er vís með að ganga til kunn-
ingja míns, slá hressilega í bakið á
honum og bjóðast til að hjálpa hon-
um gð fjarlægja draslið.
dauða hans. Þess má geta, að maðurinn,
sem líkið fannst af út við jó, hafði
gengið sig út af kletti inni við Steinsár
í myrkrinu.
Ólafur Pálsson (bróðir minn), nú
bóndi í Byggðarholti við Eskifjörð, bjó
þegar þetta gerðist í Eskifjarðarseli,
beint á móti Veturhúsum.
Um kvöldið, hinn 20. janúar, klukkan
að ganga tólf, sá hann af tilviljun ljós-
in og umferðina á Veturhúsum. Skildi
hann þegar, að eitthvað mundi vera
að. Hann hafði þá tal af Jóhanni Björg-
vinssyni, sem líka bjó í Eskifjarðarseli,
og vildu þeir þá komast yfir Eski-
fjarðará, en hún rennur milli bæjanna,
og vita hverju þetta sætti. Hestar voru
þá á gjöf og við hendi. En áin rann
þá orðið yfir allar eyrar og nes, svo
að enginn vegur reyndist að komast yíir
hana.
íbúðarhúsin á Veturhúsum var mjög
lítið, ein hæð og ris með dálitlu porti.
Niðri var aðeins ein stofa, eldhús, búr
og dálítil forstofa. Er þvf skiljanlegt,
að þröngt muni hafa verið í húsinu, sem
hýsti 48 gesti þessa örlaganótt.
Við vorum öll orðin mjög þreytt og
af okkur gengin, þegar þessu var lokið
og í fyrstu var þetta allt í meðvitund
okkar eins og þungur draumur eða mar-
tiöð.
En þakkarorð og fyrirbænir þessara
góðu gesta yljuðu okkur um hjarta og
milduðu það, sem okkur fannst sárast,
en það var, að ekki skyldi auðið að
bjarga öllum þeim, sem þarna voru á
ferð.
; 10. tölublað 1964
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS Q