Lesbók Morgunblaðsins - 10.05.1964, Blaðsíða 4

SMÁSAGAN
Framhald af bls. 3
líka farin að verða svo vantrúuð hverju
sinni, þegar minnzt var á það. Skildi
hún ekki, að þetta var vel meint? Nei,
hún virtist ekki skilja það. Nú-jæja.
Jæja-þá.
Snemma einn fagran ágústmorgun
læddist hún á fætur.
Þegar þau vöknuðu, var hún á burt.
— Hún för sjálf af stað, sögðu þau. Nú
fær hún sunnudaginn sinn.
Þau töluðu um þennan atburð allan
fyrri hluta dagsins. Þetta var eiginlega
eitt það ófyrirleitnasta, sem þau vissu
dæmi til. Já, vist var það.
En þá sat hún við lítinn læk, er söng
svona með sjálfum sér, þar sem hann
rann í hæigðum sínum eftir grænni laut.
Það gekk allt í bylgjum fyrir augum
hennar. Hún vissi bara, að hún sat með
fæturna í rennandi vatni. En hvar var
annars sveitin? Það var eins og hún
gæti alls ekki áttað sig á því.
Hún fór að hlaupa um grundirn-
ar, en bólgnu fæturnir hindruðu hana,
og þeir voru hræðilega aumir. Hvar
var sveitin? Reykjarmistur borgarinnar
hvildi ennþá yfir augum hennar.
Það var engu líkara en tilfinningin
fyrir nýbreytninni hefði ekki fylgt
henni hingað út, — bara ætlað sér að
koma skríðandi á eftir og væri ennþá
inni í borginni.
Hún gekk spölkorn niður með lækn-
um. Hann hvarf inn í skógarlund. Inni
í lundinum hvíldi hún sig á steini. Þar
sat hún svo lengi sem hún þorði. Skóna
hafði hún tekið af sér og lagt þá til
hliþar. Mýflugur skriðu þegar innan
í þeim. Fuglar sungu í trjánum. Hún
sat undir þéttu laufhvolfi. En ekkert af
öllu þessu gat hún skynjað. Hún fann
nánast til einhvers konar ótta, sem virt-
ist gera hana alveg innantóma. Augun
hvörfluðu tré af tré og grein af grein
eða staðnæmdust við fugl, sem af hend-
ingu kom í ljós. En hún horfði án þess
að sjá, — þjáðist af þeirri tilfinningu,
að hún sæi þetta bara alein og þess
vegna enginn annar.
Þegar hún hafði setið þannig lengi
án þess að henni hefði heppnazt að vera
til, hneppti hún frá sér treyjunni og
tók fram annað stóra brjóstið. Hún hélt
þvi milli handanna, eins og það hvíldi
i skál. Það var mjúkt, stórt, með hár-
fínum bláæðum og alveg snjóhvítt, af
því að það hafði svo ótalmörg ár verið
innilokað í klæðum, skyldustörfum og
stórborg. Hún horfði lengi á það, og
henni fannst þetta tiltæki svo barnalegt,
að hún sat enn langa hríð steinhissa
með brjóstið milli handanna.
Að síðustu varð hún að hugsa til heim
ferðar. Það hafði hún reyndar gert all-
an tímann. Áður en hún fór að heim-
an, hafði hún alveg gleymt að spretta
aktygjunum af huganum og hengja þau
upp á fínan krók í eldhúsinu. Hún
hafði einnig gleymt að taka dráttartaug-
arnar og fleygja þeim í skylduverkafrá-
rennslið. Allan þennan bitra véruleika,
sem endalust snerist í eilífum einræðis
dansi, hafði hún tekið með sér. Og nú
fór hún að slá flugurnar úr skónum. Nú
ætlaði hún að ferðast! Nú ætlaði hún
að ferðast aftur heim!
E n þegar hún ætlaði að láta á sig
skóna, tók hún eftir því, að fæturnir
höfðu bólgnað, svo að ómögulegt var að
koma kjötristinni undir skóristina. Og
þar sem aumustu hlutar veruleikans
eru nú einu sinni gerðir af kjöti og
blóði,' gat hún með engu móti afmáð
fæturna né heldur gert þá andlega
granna og dýrlega frjálsa. Hún vxssi
líka, hvernig konurnar láta tízkuaug-
un fylgja hver annarri með næmri til-
finningu fyrir því rétta og tilheyrandi.
Að koma gangandi á sokkaleistunum til
lestarinnar, mundu flestar konur skoða,
þrátt fyrir bólgna fætur, sem ferðalag
beina leið á geðveikrahæli af fúsum
vilja. Þess vegna var það kveniegt lífs-
spursmál í nánum tengslum við lög-
boðinn veruleikann, hvernig koma
mætti hluta af líkamanum í þessa koslu
legu skó. Væru hins vegar boð þessi
brotin, yrði fyrir það refsað með þján-
ingum og hræðslu frammi fyrir almenn
ingsálitinu. Sú þjáning og hræðsla var
alveg botnlaus' samkvæmt mælistiku
staðreyndanna.
Þess vegna' þi-ýsti hún fótunum niður
í skóna með kínverskum pyntingarað-
ferðum. í raun og veru var það ekki
hægt, en hún gei'ði eins konar krafta-
verk. Síðan reis hún upp, stóð stundar-
korn reikul í spori, rétt eins og hún
stæði á stultum, þó að skórnir væru lág
ir. Það var kvíði í henni. Og rneðan
kvíðinn læsti sig um hvei'ja taug fór
hún að hreyfa sig í áttina að brautar-
stöðinni eins og sjófugl, sem villzt hef-
ur upp á land. Stöðin var þarna hand-
an við hvíslandi laufkrónurnar og runn
ana, sem skrjáfuðu í sumarblænum.
Merkjastöngin bak við hólinn teygði
arminn upp í loftið, eins og hún vildi
sýna, að einnig hún ætlaði sér að hafa
viss áhrif á þessa ákveðnu rás viðburð-
anna í heiminum. Hún hélt í áttina að
stönginni, og það var sem hún gengi á
sverðseggjum. Þetta var yndislegur sum
ardagur. Já, svo yndislegur var hann,
að hún sá það ekki, því að hún var
blinduð af einræðisvaldi veruleikans og
þvingaði sig áfram fet fyrir fet með
hreinum og beinum líkamlegum mis-
þyrmingum og kvalræði. Þannig lagði
hún aðeins fimmtíu metra að baki sér.
Það var ekki einu skrefi meira en fimm
tíu metrar, jafnvel þótt sjálfur Gabríel
engill hefði gengið á eftir og mælt
vegalengdina.
Og allt í einu féll hún úm koll. Þetta
var of mikið til þess að hægt væri að
afbera það, og það eru takmörk fyrir
því, hvað rnaður getur lagt á sig. Hún
sat í örlitlu rjóðri alvöxnu margs kon-
ar blómjurtum. Þarna svipti hún af sér
skónum, og- síðan fór hún að gráta.
Merkjastöngin stóð þarna ennþá álengd-
ar og heilsaði með uppréttum einræð-
isarmi sínum.
Hún hélt áfram að liggja í grasinu
og hataði frelsið úti í náttúrunni, —
en sjálfa sig mest fyrir að hafa farið
að heiman.
L oks hafði hún náð til brautar-
stöðvarinnar, þegar fjórða lestin kom,
og síðan tókst henni að komast með
þeirri fimmtu. Það voru margar ferðir
á sunnudögum, og guði sé iof fyrir það,
hugsuðu tærnar og ristarnar.
Heima við sólbökuðu vatnsþróna í
borginni stóð sú vin með kattai'lyktinni,
sem nú var eftir að ná. Umfram allt
þurfti hún samt að komast heim í skó-
frelsis-stofnunina.
Og þegar hún náði loksins heim seint
um kvöldið, varð hún ekkert undrandi
á uppistandinu. Hún hugsaði bara sem
svo: Guði sé lof, að bólgnu fæturnir mín
ir eru heima.
En því fékk hún síðar að renna nið-
ur aftur.
Það þreyttist seint að þrástagast á því
hversu ótilhlýðilegt það væri að hlaupa
svona að heiman.
— Mamma hefði vel getað beðið. Við,
sem ætluðum einmitt að fara að bjóða
mömmu í sunnudagsfrí.
— Já. Og nú lítur það þannig út, að
við hefðum ekki getað unnt mömmu
eins einasta sunnudags, þótt ,við höfum
alltaf verið ákveðin í því.
— Já, þetta er svo hundleiðinlegt allt
saman, sagði ein dóttirin.
— Já, svei mér þá, — blátt áfram
stórvítavert, sagði hann, þegar hann
kom af járnbrautarstöðinni.
— Jú, jú, sagði móðirin hógvær. Jú,
jú.
Og síðan gekk tilveran sinn gang. Og
sál móðurinnar hélt áfram að snúast
á sviðinu við vatnsþróna eins og ó-
þreytandi öxull í vél.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2
því að hressa upp á síversnandi efna-
hagslíf Scranton-borgar með því að
laða þangað ný iðnaðarfyrirtæki.
Þó William Scranton væri borinn til
mikilla auðæfa, var hann fyrii-mynd
ungrá manna um sparsemi, hófsemd og
iðjusemi. Hann fékk snemma orð fyrir
einslaklega hlýlegt viðmót og þann
hæfileika að hiusta á alla, sem við
hann töluðu, eins og þeir hefðu eitt-
hvað mikilvægt að segja. En hann vakti
enga almenna athygli .fyrr en árið
1957, þegar hann stóð fyrir mjög vel
heppnaðri fjársöfnun til mamiúðar-
mála. Eftir það vann hann ár í banda-
ríska utanríkisráðuneytinu sem sér-
stakur ráðunautur um fréttatilkynning-
ar til blaða, samband við Hvíta húsið
og önnur ábyrgðarmikil verkefni, en
hann hafði engin áhrif á opinber mál.
Svo var það árið 1960, að leiðtogar
Repúblikana í Pennsylvaníu töldu
Scranton á að bjóða sig fram til öld-
ungadeildar Bandaríkjaþings — en
það tókst ekki fyrr en allir sex héraðs
formenn Repúblikana í kjöi'dæminu
höfðu heitið honum fullum stuðningi
í kosningabaráttunni. Þau hjónin,
William og Mary Scranton, hófu síðan
kosningabaráttuna með sínum eigin
hætti, ferðuðust um kjördæmið fram
og aftur, heilsuðu öllum tiltækum ein-
staklingum með handabandi og voru
eins alþýðleg og verða mátti. Launin
voru glæsilegur sigur, þó andstæðing-
urinn væri rómversk-kaþólskur Demó-
kráti af pólskum ættum í kjördæmi
þar sem meirihluti kjósenda var ka-
þólskur, af pólskum ættum og hafði
lengi veitt Demókrötum lið.
S cranton hafði mikla ánægju af
þingnaannsstarfi sínú, en tveimur ár-
um eftir kosningasigurinn var hann
aftur kvaddur heim til Pennsylvaniu
af klofinni og vonlitiili flokksstjórn
Repúblikana og beðinn að vera í fram
boði flokksins í fylkisstjórakosningun-
um. Eisenhower átti stóran þátt í að
fá hann til að samþykkja framboðið,
en hann setti enn sem fyrr sömu skil-
yrði: allir 67 héraðsformenn Repúblik-
ana í Pennsylvaníu yrðu að veita hon-
um fullan stuðning í kosningabaráttu-nni
— annars gæfi hann ekki kost á sér.
Scranton, sem var lítið sem ekkert
þekktur utan heimahéraðs síns, átti í
höggi við harðan keppinaut, hinn
reynda og framfarasinnaða borgar-
stjói-a í Fíiadelfíu, Richardson Tíilworth.
En hann færði sér í n.yt þá 800.000 doll
ara, sem voru í flokkssjóðnum bæði
með því að kaupa sig inn i sjónvarpið
og dagblöðin, enda hafði hann í sinni
þjónustu tvö stór auglýsingafyrirtæki og
aðra hjálparkokka. Hann var lika
óþreytandi að ferðast um fylkið og
heilsa fólki með handabandi. Honum
var ljóst, að menn voru meðmæltir
breytingum eftir átta ára stjórn Demó-
krata, sem hafði verið góð, en ekkert
fram yfir það. Helzti skotspónn hans
var atvinnuleysið í Pennsylvaníu. En
hann uppgötvaði lika sneggsta blett-
inn á keppinauti sínum, skapofsann.
Scranton, sem sjálfur er mikill skup-
stillingarmaður, hleypti Dilworth hvað
eftir annað upp í kapprraðum, bæði á
fundum og einkanlega í sjónvarpi, og
varð það honum tii mikils framdráttar.
Margir aðdáendur Scrantons telja, að
þetta gæti gefið góða raun í baráttunni
við Johnson forseta, sem á stundum
erfitt með að hemja skap sttt, en hitt
er þó talið enn mikilvægara, að Scran-
ton mundi eiga mikið fylgi í hinum þétt
býlu iðnaðarhéruðum í norðaustanverð-
um Bandaríkjunum, þar sem Johnson
stendur höllustum fæti.
I embætti fylkisstjóra Pennsylvaníu
hefur Scranton tvímælalaust staðið sig
vel, þó ýmislegt megi finna að honum.
Hann hefur aðeins haft þriggja atkvæða
meii'ihluta í fulltrúadeild fylldsþingsins
og eins atkvæðis meirihluta í öldunga-
deildinni, og hefur það mjög torveldað
honum starfið. Honum hefur orðið mik-
ið ágengt í baráttunni fyrir auknum
iðnaði í Pennsylvaníu, sem er fjárhags-
lega eitt vanþróaðasta fylki Bandaríkj-
anna. Hefur hann mjög beitt persónu-
töfrum í baráttu sinni, enda þykir hann
langáhrifarikastur í viðræðum við ein-
staklinga eða fámeníia hópa. Þannig hef
ur hann unnið bezt á bak við tjöldin,
með því að kalla fyrir sig einstaka þing
menn og með því að vera síhringjandi
í þá menn, sem hann þarf á að halda.
A ð sjálfsögðu liggur nærri að
gera samanburð á Scranton og John F.
Kennedy, enda hefur Scranton stundum
verið nefndur „Kennedy Repúblikana“.
Líkingin er þó aðeins á yfirborðinu,
svipaður aldur, svipaður uppruni, svip-
uð menntun. Kennedy var á allan hátt
miklu stærri í sniðum, reyndari, skarp-
ari og mun betur menntaður, djúp-
skyggnari og umfram allt kunnugri al-
þjóðamálum, en þar er meginveikleiki
Scrantons. Auk þess viðurkenna jafnvel
aðdáendur hans, að hann skorti hinn
mikilvæga „sjónvarps-glans“. í sjón-
varpi kemur hann klunnalega fyrir.
Scranton-fjölskyldan er mjög sam-
hent og sami-ýmd. Þau hjónin eiga fjög-
ur börn á aldrinum 9-18 ára, þrjá syni
og eina dóttur. Þau stunda útilíf af
kappi, fjallgöngur, skíðaferðir, sund og
tennis. Ekki er enn kunnugt, hvaða
augum fjölskyldan lítur á hugs-
anlegt framboð Scrantons í for-
setakosningunum, en svo mikið
er víst, að yngsti soriurinn
Peter, er því algerlega mótfallinn og
hefur til þess gildar ástæður. „Ég vil
ekki láta skjóta þig“, sagði hann við
föður sinn,. þegar um málið var rætt
heima fyrir.
HAGALAGÐAR
LANGAR RÆÐUR
Prestar höfðu oft ærið langort. Oft
vildu menn þá sofna undir ræðum
þeirra, en annars var mjög algengt
víða fyrrum, að menn fóiu út undir ,
predikun og voru lengur eða skemur
úti. Sumir höfðu það líka til, að hafa
pela í vasanum til kirkjunnar og j
skreppa svo út til að hressa sig á
honum. Alkunna var það um Friðrik ,
gamla í Kálfagerði í Eyjafirði. Hann
fór varla til kirkju án þess að hafa
með sér rommpela til að hressa sig á, j
og þó var hann enginn di'ykkjumað- i
ur. Utgöngur þessar um messutím- j
ann eru nú hættar fyrir löngu, enda 1
eru nú messugerðir orðnar miklu
styttri en áður og engum vorkenn- t
andi að sitja undir þeim með eftir- 1
tekt frá upphafi til enda.
(Jónas Jónasson) T
4 LESBOK MORGUNBLAÐSINS
17. tölublað 1964