Lesbók Morgunblaðsins - 10.05.1964, Blaðsíða 9

Gísli J. Ásijzársson:
É
. g hef á undanförnum vikum
látið sitt af hverju flakka í þessum
pistlum sem ég hefði betur látið ó-
sagt fyrir tólf fimmtán árum skulum
við segja. Þá var stórum meiri „agi“
á blöðunum heldur en núna. Mér
liggur við að segja að þá hafi verið
heppilegast fyrir skriffinninn að
vera mestan part meiningalaus idjót,
enda skrifuðu fleiri meinimgarlausir
idjótar í blöðin fyrir tólf, fimmtán,
tuttugu árum að ég hygg heldur en til
dæmis núna. Vísasta leiðin til langlíf-
is á blaði var að forðast. sjálfstæðar
skoðanir; vísasta leiðin til frama á
blaði var að apa sjónarspil foringj-
anna; enda voru blöðin í þann tíð
öll saman og .hvert fyrir sig ein
dynjandi halelújasamkoma. Nú hefur
orðið mikil breyting á þessu til mik-
ils batnaðar. Meiningar eru ekki
miskunnarlaust færðar í kaf; mönn-
um leyfist að hafa samviskuna með
sér í pontuna; og það er raunveru-
lega hægt að skrifa greinarstúf í
Morgunblaðið (sem átt hefur drjúg-
an þátt í siðabótinni) án þess að haga
sér eins og heilaþveginn páfagaukur,
fjarstýrður. Hér hefur með ö'ðrum
orðum átt sér stað hvorki meira né
minna en gjörbylting í íslenskri
blaðamennsku — og blöðin hafa
náttúrlega aldrei verið betri fyrir
bragðið.
Fyrir tólf fimmtán árum skulum
við segja hefði ég orðið að sitja á
strák mínum; ég hefði verið tekinn
steinbítstaki ella. Nú vill svo illa til
að mér er illa við allan hégóma, alla
sýndarmennsku og alla yfirborðs-
■ mennsku — meinilla. Aftur á móti er
ég ekki maður skömmóttur. Kn fyrir
tólf fimmtán árum hefði ég því að-
eins fengið að dangla í sýndar-
mennskuna að ég væri með skamm-
ir. Menn vilja gangast upp við það
að vera skammaðir á prenti. „Mikið
assgoti hlýt ég að vera mikill kall;
maðurinn kallar mig þrælbein".
Leyfðu þér á hinn bóginn að vekja
athygli á því að maðurinn sé með
buxurnar niðri á hælum, og þá kem-
ur umsvifalaust annað hljóð í strokk
inn. Þetta er gamla sagan um nýju
fötin keisarans. „Nú, hann er þá ekki
í neinu“, sagði barnið. Það er reynsla
mín á alllöngum blaðamannsferli að
það sé minna áhættuspil að gefa
manni á snúðinn en rétta honum
sneið.
Mr að er sígilt umræðuefni (til
allrar guðslukku) hvaða manngerðir
hefjist til vegs og valda í íslensku
þjóðfélagi. E'yi'sti hópurinn er strax
augljós: mennirnir sem skara fram
úr að viti, lærdómi og dugnaði (klók-
indi geta líka komið sér vel). Þetta
er líkast til stærri hópur en við kær-
ufn okkur um að viðurkenna. Þessir
menn eiga samnefnara sem er-nærri
einhlýtur: það hlær enginn upp í
opið geðið á þeim; og allir flokkar
geta státað af svona mönnum og
allar stéttir, því það er hægt að skara
fram úr líka með skítugar lúkur.
Þá koma kraftaverkin sem ég vil
kalla: þeir hinir meinlausu og hrekk
lausu miðlungsmenn sem allt í einu
Ég á hér við smámennin sem brjót-
ast upp á toppinn 'með öllum hugs-
anlegurh ráðum og tækjum. Ég
mundi segja að þeirra samnefnari
væri hæfileikinn til að flaðra og
hæfileikinn til að smjaðra samfara
ótrúlegri iðni. Það er til orð sem
lýsir þeim nokkuð: aftaníossar. Það
er dálitið hlálegt finnst manni að
sterkasta vopn þessara manna skuli
einmitt vera hið algjöra hæfileika-
leysi þeirra; því þeir eiga hreint eng-
in áhugamál, hreint engin hugðar-
efni, hreint enga drauma utan þenn-
an eina: að klóra sig með bukki og •
beygingum (og lymskúiegum spörk-
um) upp á toppinn. Ljótir menn og
háskalegir um víða veröld.
Það er lán í óláni að manngerðirn-
ar sem ég var að reyna að lýsa eru
fljótar að segja til sín. Það er skoð-
un min að stórir menn stækki í stór-
um embættum, en litlir menn
smækki. Stórt embætti er eins og
stór' hattur: stóri maðurinn ber hann
■ með sæmd, en litli maðurinn verður
eru orðnir þessir líka greifarnir. Þeir
reynast furðuoft farsælir í starfi. En
svo er með öllum þjóðum enn einn
hópur framámanna því miður sem
mér hefur ætíð staðið stuggur af..'
N*
þegar forráðamenn kaupstaða og
kauptúna biðja húseigendur vin-
samlegast að fjarlægja allt rusl af
lóðum sínum nema sjálfa sig. Kópa-
vogur, þar sem ég á lögheimili, er
ekki mesta ruslakista veraldar, en
við eigum afreksmenn á þessu sviði
sem ég mundi tafla fram á hvaða
sorphaugum sem væri. Ég er sér-
deilis hreykinn af mönnunum sem
safna dauðum bílum. Þetta gengur
þannig fýrir sig að maður grefur
upp mann sem á gjörsamlega ónýtt
bílhrak. Maður kaupir hræið fyrir
tvö hundruð krónur og fær Vöku til
að drasla því heim undir húsvegg
fyrir þrjú hundruð krónur. Síðan
skrúfar maður hjólin undan bíln-
um og veltir þeiih snyrtilega út á
götu, rífur úr honum sætin og dreif-
ir þeim snyrtilega um forgarðinn,
snýr undan honum fjaðrirnar
.og gróðursetur þær snyrtilega
innan um dalíurnar, mölvar í
honum rúðurnar og dreifir
þeim snyrtilega um garð ná-
grannans og tekur loks úr honum
stýrið og ber það inn í stofu, þar sem
ég ímynda mér að hinn snyrtilegi
húseigandi hengi það snyrtilega um
hálsinn á konúnni sinni, því að til
einhvers var leikurinn gerður er það
ekki? Við söfnum líka notuðum nið-
ursuðudósum suður í Kópavogi og
■ gömlum málningardollum og viðruð-
um tjörupappapjötlum og hröktum
sementspokum. Að vísu erum við
misjafnlega iðin við þetta eins og
gengur. J. næsta nágrenni mínu er
• til dæmis fátt duglegra safnara, og
ég óttast að hverfið verði hneyksl-
anlega snoturt með tímanum; en
þar á móti á plássið líka menn sem
eru til fyrirmyndar um hverskonar
ómynd, menn sem eiga ekki einasta
tunnugjarðir og bárujárnsbúta og
kassafjalir og flöskubrot og afdank-
aða sófa gegnsósa urh allar jarðir
heldur tvö, þrjú og jafnvel fjögur
eintök af gjörsamlega dauðum bíl-
um. Ég tileinka þessum mönnum
þessar línur með kaldri kveðju. Fari
þeir og veri.
álappalegur og nánast skringilegur.
É,
er kominn sá árstími (svo
að við vendum okkar kvæði í kross)
I g kann að vera að ljóstra upp
um leyndarmál, en ég átti á dögun-
um því láni að fagna að ljúka upp
fyrir strákhnokka sem var að koma
af sínu fyrsta dansiballi. Við eigum
öll minningar frá þessum stórkost-
legu tímamótum í lífi okkar: það var
býsna stórt spor fyrsta danssporið og
það var harla glæfraleg ferð fyrsta
ferðin út á dansgólfið. í mínu ung-
dæmi var það aðalatriðið að stíga
ekki of harkalega á lakkskóna döm-
unnar og sömuleiðis að vera ekki allt
of uppglenntur við hana, því hún
var þó bara stelpa. En nú skilst mér
að fyrra atriðið að minnstakostí sé
úr sögunni með tilkomu tvistdans-
ins. Allavega trúði sveinninn mér
fyrir því að loknu dansiballi að í
tvist væri vandamálið raunverulega
aðeins eitt.
Hann sagði ’ að menn vildu fá
hlaupasting.
11«
m
Kim og Eleanor giftu sig og fluttu í
þægilega íbúð, og allt í einu virtist Kim
hafa miklu meiri fjárráð en áður. Tvö
yngstu börnin hans komu frá Englandi
og átta ára dóttir Eleanor úr skóla í
Sviss. Á einni nóttu hafði þetta flækings-
líf Kims breytzt og var erðið að rólegu
fjölskyldulífi. Philby-hjónin voru mjög
hænd hvort að öðru. Þau rifust aldrei —
þvert á móti, virtust þau vera alveg
ósjálfbjarga hvort án annars. Þegar Kim
var í þungu skapi eða niðurdreginn, var
eins og hann héldi sér í Eleanor, eins og
hræddur krakki. Hún var sú sterkari, ef
um styrkleika var að ræða í þeirri fjöl-
skyldu. „Það var næstum hrærapdi að
hoi-fa á þau. Jafnvel enn í dag sé ég þau
fyrir mér, sitjandi saman á snjáða legu-
bekknum að drekka sig í gegnum að-
steðjandi elli og haldandi hvort í annars
hendur“, segir einn kunningi þeirra um
þau.
Fl:
ljótlega eftir giftinguna tóku Kim
og Eleanor að skiptast á heimboðum við
hina æðstu og næstæðstu í Beirut. Þó
17. tölublað 1964
ekki eins mjög við þá æðstu sem vi
hina þýðingarmestu — Arabiufræðingí
erlenda blaðamenn, háskólakennara o
diplómata. Þetta var allglæsilegur fé
lagsskapur, sem þau umgengust, og sam
ræðurnar — oftast á ensku, stundum
frönsku, en sjaldan á arabisku, jafnve
hjá Aröbunum sjálfum — voru oftas
Framhald á bls. 1
• LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9