Lesbók Morgunblaðsins - 06.09.1964, Blaðsíða 5

í > ^íVí,íl ' .-/‘t f/A#
íí' <3ÍÍ<,V' &■>'■ t4' 5ý.?j^í|||
y«í W íl£$»«$W‘í-W M»^48|KÉ:
^%^(vriif^Xéxt yf^ieiW^x • -
Í0Í&M^0i€íié0iÉM^0:

Öreigarnir og franska
stjdrnarbyltingin
Eftir Siglaug
gH'jZ'/&&#< ,&**ifn:' ’
.* ■> <*$ ?(■» £v?vm4' >&-v<*'
Lúðvík XVI konungur af Guðs náð
Albert Soboul: The Parisian
Sans-Culottes and the French
Kevolution 1793-4. Oxford Uni-
versity Press 1964. 38s.
Forsendumar fyrir ensku bylt
ingunni á 17. öld og frönsku
Btjórnarbyltingunni 1789 voru efna-
hagslegs eðlis þótt ýmsar aðrar á-
stæður kæmu einnig til.
Fjáhagur Frakklands var * 'calda-
koli, Calonne og Necker höfðu reynt
að koma einhverju lagi á fjárhag
ríkisins, en árangurslaust. Sá síð-
amefndi hafði verið óspar á að
taka lán, vextimir af ríkisskuldun-
um höfðu hækkað úr 93 milljónum
1774 í 300 milljónir 1789. Þetta var
að mestu verk fjármálasnillingsins
Neckers. Hann var einkar laginn
að afla sér vinsælda meðal lægri
stéttanna og borgaranna, en stefna
hans í efnahagsmálum kom Frakk-
landi á kaldan klaka. Hann var ó-
holiur húsbónda sínum og lék tveim
skjöldum. Þessi óhægi fjárhagur
stataði meðal annars af fjárútlátum
vegna frelsisstríðs Bandaríkja-
manna, sem Frakkar studdu gegn
Bretum, skattfríðinda aðals og
klerka og úrelts stjómarforms.
Skattabyrðin hvíldi á borgurum og
Brynleifsson
bændum. Frakkland var landbún-
aðarland og íbúamir flestir bænd-
ur eða landbúnaðarverkamenn,
Franskir bændur áttu um % jarð-
eignanna, en þótt svo væri urðu
þeir að sækja flest undir aðalinn,
allskonar skattar og skyldur hvildu
á þeim utan ríkisskattanna, og þótt
þeir ættu jarðskikann, sem þeir
bjuggu á, voru þeir enganveginn
lausir við margvíslegar kvaðir og
skyldur. Þetta voru leifar frá mið-
öldum, lénsskipulaginu. Auk þessa
var Frakkland á 18. öld þéttbýl-
asta ríki álfunnar, íbúamir um 26
milljónir. Framleiðslugeta landbún-
aðarins nægði ekki eða knappt til
að brauðfæða þjóðina, það var land
hungur í Frakklandi á síðari hluta
18. aldar. Verð á landbúnaðarafurð-
um hækkaði upp úr 1730, í og með
vegna gullfunda í Brazilíu, en tek-
ur að læklca um 1770 og krepþir þá
að bændum. Fleira kemur til, borg-
aramir taka að kaupa jarðir, og
bæði þeir og aðall og kirkja ganga
ríkara eftir sköttum og skyldum af
bændum en áður. Borgarastéttin
bar skattana ásamt bændum. í
þeirri stétt vom margir auðugustu
menn Frakklands, en pólitísk rétt-
indi þeirra voru mjög takmörkuð
af ríkjandi þjóðskipulagi. Réttur
þeirra til embætta var takmarkað-
ur. Allar æðri stöður í hernum voru
ætlaðar aðlinum, einnig var svo í
flotanum. Öll hærri embætti lands-
ins voru einnig ætluð aðlinum.
niiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiinitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiii'fniiiiiiiiiiiiiiiii

Einum merkasta viöburöi í is-
lenskri kirkjusöffu liöinna áratuffa,
et ekki alda, er nýlokiö. Stjórnar-
nefnd Lútherska heimssambandsins
hefur setiö hér á rökstólum í viku-
tíma oci rœtt ýmis mikilvœq kirkju
lect off kristileff málefni. Voru )bær
umrceöur oft harla fróðlec/ar, enda
voru fiar saman komnir ýmsir
helstu leiötoffar lútherskrar kristni
í nútímanum. Hér er hvorki staöur
né tilefni til aö fjalla um niöur-
stööur fundarins, en ekki er úr veffi
aö minnast stuttleffa á há hliö sem
aö fslendinffum snýr.
Þaö er íslenzku kirkjunni áreiö-
gm anlega hollt aö
| komast í þetta
I beina off nána
samband viö
M leiötoffa ann-
■ arra lútherskra
I kirkna, svo af-
■ skipt sem liún
B| pH hefur lenffi ver
m | || iö, aö eicki sé
III öeinlínis
III undanvillt —
LéJLmI hó t hvi efni
eiffi hjónar hennar œriö misjafnan
ra
hlut aö máli. Þaö hefur víst lenffi
veriö full hörf á aö skilpreina haö
fyrir stórum hluta íslenzkrar
prestastéttar, hvaö sé kristinn
dómur oc/ hver sé hinn lútherski
skilninqur oq túlkun á honum. Von-
andi hefur hessi stóri hópur ís-
lenzkra presta drecjið einhverja
nytsama lœrdóma af umrœöum
hinna erlendu cjesta, hó har vœri ein
unffis tæpt á fáu einu af hví sem
rœkileffa hvrfti aö rœöa á fslandi.
Écj er heirrar sannfœrinffar aö
kristin kirkja sé lífsnauösynlcfft
afl í hjóölifinu. oci aö íslenzka kirkj
an ffœti veriö miklu áhrifameiri
stofnun, ef hún vœri heilli off sann-
ari í boöun sinni. íslendincjar eru
án alls efa fjarlœcjastir kirkju ocj
kristnum dómi allra heirra hjóöa
sem kenna siff viö Krist. ocj á haö
vafalaust sinn drjúffa hátt í vax-
andi félacjslecjri ocj siðferöilecjri af-
siöun heirra ocj allsherjarupplausn
í hjóöfélacjinu. En haö kynni vel aö
vera, aö trúarástand hjóöarinnar sé
aö verulecju leyti sök kirkjunnar
sjálfrar, sem áratucjum saman hef-
ur cjenffiö tneö krabbamein alls
lcyns annarlecjra trúarbraaöa ocj
frumstœöinffsskapar í líkama sm-
um, aö ekki sé talaö um beint trú-
leysi fjölda presta. Kirkja sem svo
er sundruö ocj áttavillt, aö yfir helm
incjur hjóna hennar télur játnincjar
hennar ocj arftékinn boöskap ó-
harfákreddur eöa jafnvel hécjiljur —
hvers er hún megnucjf Sennileffa
hafa nýffuöfrœði, spíritismi, cjuö-
speki, Bakkusardýrkun, Asatrú ocj
annaö fleira encjri kirkju á jarö-
ríki tröllriöiö sem heirri íslenzku
— off rixerkin sýna verkin: á einum
iveim mannsöldrum hefur hjóöin
svo aö seffja. veriö aflcristnuö.
Af hessum sökum m.a. hlýtur
lieimsókn stjórnarnefndar Lúth-
erska heimssambandsins aö vera
cjleöiefni — eöa skyldi ékki ýmsum
xslenzkum prestum hafa hnykkt við
á sunnudacjinn var, hecjar marcjir
hinna erlendu cjesta sticju í stólinn
í kirkjum Reykjavíkur ocj nágrenn-
is ocj fóru öllum aö óvörum aö
prédika kristna trú, I staö hess að
tala um tíöarfariö, heyskapinn. cjœft
irnar eöa síöustu fréttir af Gíslínu
miöli, eins ocj venja hefur veriö í
flestum hérlendum kirkjum um ára
bilf s-a-m.
itttiiiiiiiiiiiiiiimiiiiimiiitiiiiiiiiiiiiiiiimiiiimiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiitiiiiiiiimmiiiiiiiiiiimiiiimiimimiiimmimiiimiiiimimiiiiiiiitmiiiiiiitiiiiiimimimiiiiiiimiiiiiimmmmiiimiiiiiiimiiuiiiiiiiiiitmiiiiiiiiiiiii
Oánægjan var miki! meðal þriðju
stéttar eða lágstéttanna. Bændur kurr-
uða ivegna skattpíningar og úreltra
kv<,ð* og kalla, hin auðuga borgarastétt
hafði ekki þau áhrif á stjórn landsins,
sem hún þóttist eiga rétt til, og það
sem jók andúð hennar á skipulaginu
því meir, var að samsvarandi stéttir
annarsstaðar í Ti -rópu áttu við meira
írjá'sræði að búa og voru meir metnai
í viðkomandi ríkjum. Stjórnarformia
í Frakklandi var einveldi konungs ai
Guðs náð. Þetta stjórnarform hafði náð
mestri festu í Frakklandi, samsvarandi
stjómarform annarsstaðar í Evrópu vai
erdurskin þess franska. Á Englandi
hafð; tiiraun Stuartanna til slíks forms
verið kaefð í fæðingunni í byltingum 17.
aldai Þar sem konungurinn var herra
iandsins af yfirskilvitlegum visdómi og
fyrii skipun hins haesta, gat hann ekki
brugðizt skyldum sínum við Guð, hann
hlaut að vera hans þjónn og ríkja i
hans nafni. Sreytingar voru lítt hugs-
anlegar á þessu stjómarformi, það var
þann veg byggt upp og réttlætt. Með
því að semja af sér einveldið var kon-
ungurinn ekki aðeins að draga úr
völdum sínum, hann sveik einnig Guð
20. tbl. 1064
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 5