Lesbók Morgunblaðsins - 27.06.1965, Blaðsíða 12

Á CRÆNLANDI
Framíhald af bls. 1.
til vinnu sinnar og við fengum hinn
þráða forgangsrétt. Krýolít hélt
t>annig áfram að vera fyrir hendi á
Vesturlöndum og unnt var að fram-
leiða alúmín. Vesturlönd gátu þess
vegna haldið áfram að smíða flugvél-
ar og þar kom, að sigur var unninn
í styrjöldinni. Einhverjir ykkar munu
ef til vill ekki fallast á þá ályktun,
sem unnt er að draga af þessari sögu,
að bjórinn hafi unnið stríðið, en ég
hef hér skýrt frá staðreyndum og
sérhverjum okkar er heimilt að hafa
sína skoðun.
riðja vandamálið sem blasti
við okkur fyrstu dagana á Grænlandi
voru upplýsingar um veðrið, en þær
eru mjög þýðingarmiklar eins og þér
vitið, til að unnt sé að spá um veðrið
1 Vestur-Evrópu, en það hefur aftur
á móti mikið að segja varðandi góðan
árangur allra hernaðaraðgerða úr
lofti. Landsstjórn Grænlands kom
mjög fljótlega upp kerfi, sem full-
nægði þörfum hins vestræna heims.
En Þjóðverjar voru ekki svo heppnir.
Fyrsta tilraun þeirra var að senda
norskan hvalveiðibát sumarið 1940,
með þýzka veðurfræðinga upp að
norðausturströnd Grænlands. Af til-
viljun sá bandarískt strandgæzluskip
veðurstöðina, þegar það var á venju-
legri eftirlitsferð um þessi hafsvæði.
Kafteinninn átti hér við viðkvæmt
vandamál að glíma. Þar sem hann
var hlutlaus aðili og útlendingur í
þokkabót virtist lítið, sem hann gæti
gert, og engir hlutdrægir Grænlend-
ingar voru nærstaddir.
Skeytasendingar þutu milli Godt-
háb, Washington og Austur-Græn-
lands, og eftir stutta töf, þegar yfir-
maður strandgæzluskipsins hafði
fengið fyrirskipanir sínar, snerist
hann gegn stöðinni, beindi byssum
sínum að henni og skipaði öllum að
hafa sig aftur um borð í hvalveiði-
skipið og ákærði þá, að ósk Lands-
stjómar Grænlands, fyrir að hafa
komið inn í landið á ólöglegan hátt.
Hann setti því næst flokk manna um
borð í hvalveiðiskipið og gaf skipun
um að því yrði siglt til Boston innan
skotmáls frá skipi hans. Þar var það
svo bundið við bryggju. Bandaríska
innflytjendaeftirlitið fór þegar um
borð og handtók alla mennina og
ákærði þá fyrir að koma á ólöglegan
hátt inn í Bandaríkin án vegabréfs-
áritunar. I refsingarskyni var þeim
vísað úr landi tii Kanada, þar sem
þeir voru settir í fangabúðir, og þar
lifðu þeir kyrrlátu lífi það sem eftir
var af styrjöldinni.
ann 9. apríl árið 1941, þegar
ár var liðið frá innrás nazista í Dan-
mörku, undirrituðu Bandaríkin og
Grænland varnarsáttmála. Danski
sendiherrann í Washington, Henrik
Kauffmann, annaðist samningagerð-
ina og undirritaði sáttmálann með
samþykki landfógetanna tveggja í
Grænlandi, og gerði það í krafti þess
að vera persónulegur fulltrúi kon-
ungsins og vissu sinnar um, hvað
konungurinn ætlaðist til af hon-
um, þrátt fyrir þá staðreynd að ríkis-
stjórn hans, sem var undir jámhæl
nazista, afneitaði gerðum hans. Þessi
nýi skilningur á valds-umboði sendi-
herra hefur upp frá þessu að ég held
orðið tilefni til margra ritgerða bæði
með Og á móti af hálfu lögfræðinga
í alþjóðarétti.
I maímónuði kom hópur land-
mælingamanna til Grænlands og
fann nokkra staði, þar sem þeir
töldu að unnt yrði að byggja flug-
velli. Þann 4. júlí komu tvö eða þrjú
skip inn í mynni Eiríksfjarðar með
herdeild herverkfræðinga um borð
til að hefja bygginu flugvallar við
Bluie West I., eða svo við köllum það
sínu rétta nafni, Narssarsuaq, sem er
við fjörðinn andspænis hinum forna
bæ Eiríks að Brattahlíð. Ég hitti þá
úti fyrir ströndinni í litlumopnumbáti
í fylgd með íslendingi, Ágústi Ólafs-
syni, sem var á þeim tíma skipa-
eftirlitsmaður á Grænlandi, og hann
vísaði skipunum leiðina inn. Skömmu
síðar var einnig hafin bygging flug-
vallar að Bluie West 8, í Sönder-
strömfirði og fyrir árslok voru flug-
vélar farnar að lenda á báðum flug-
völlunum. Sumarið 1942, ekki ári eftir
að margir sögðu að aldrei yrði mögu
legt að lenda flugvélum í Grænlandi,
var það mjög spennandi að fylgjast
með hundruðum orustuflugvéla af
gerðinni P-38, fjórum og fimm í hóp
undir forustu B-17 sprengjuflugvél-
ar, lenda í Grænlandi á leið sinni
til Evrópu, en eins og þér vitið voru
þær rnikilvægur hlekkur í styrjaldar-
sigrinum.
í stuttu máli er þetta upphafið að
hernaðarsögu Grænlands nútímans.
Við munum nú sjá kvikmyndina
„Arctic Vigii“, sem mun gefa yður
lýsingu á hernaðarstarfseminni eins
og hún er þar í dag og annars staðar
í heimsskautslöndunum.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 3.
alema eftir. Hún sikyldi ekki tala við
þær frarnar. Hún gæti verið án þeirra.
Hún gæti gengið niður að sjónum alveg
ein. Það gat verið svo yndislegit úti við
sjóinn á hljóðu og lognkyrru sumar-
kvöldi. — Að sitja þar einn, — aleinn
á steini og horfa út yfir víðáttur hafsins.
Héma inni er aftur á móti þvílíkur hiti,
reykjarsvæla og óhneinindi.
M
1»A itt í þessum ljúfsáru hnglei'ð-
ingum hrökk hún upp við það, að ung-
ur herna stóð fyrir framan hana og
hneigði sig. Hún iedt upp. Ungur herra
í einkennisibúningi, — skipstjóraefni, —
eina reglulega skipstjóraefnið í öllum
bænum, stóð þarna og bauð henni upp.
Hún flaug upp í einni svipan af langa
bekknum, og þau dönsuðu út á gólfið.
Ég stóð í dyrunum og horfði á þau,
þar sem þau li'ðu fram hjá í hópnum.
Faliegt par, sem einnig dansiaði faliega
þessa nýju dansa unga fólksins. En það
er kánnski af því að fagrar verur geta
ekki hreyft sig leiðinlega.
HJjóð og alvarleg, eins og lögin á-
skilja, svífa þau leið sína yfir gólfið.
Enginn ákafi, - engin æsing. Það er eins
og þau dansi á mjúkum öldum, sem stíga
og falla, unz þau allt í einu nema stað-
ar, bæði samtímis — og standa hreyf-
ingarlaus.
Þau stönzuðu rétt hjá mér, og nú fóru
þau að tala saman. Ekki um veðrið,
heldur um siglingar, um tennis, um sjó
böð, um gestina á hótelunum. Hún tal-
aði um allt þetta, glöð og hamingjusöm
í sínu unga hjarta með þennan yndis-
legasta atburð sumarsins.
Siðan heyrði ég hann segja:
— Hver er þessi piltur þarna, þessi
sem dansar svo vel?
Og hún svaraði dálítið stutf í spuna:
— Það veit ég ekki — þekki hann
ekki. Hann heitir víst Henry . . .
Þá gól haninn, en það var bara hún
og ég, sem heyrðum það.
Dö'ginn eftir hittumst við úti við
ternisvöllinn. Hún var klædd síðum
buxum, eins og stúlkur á hennar aldri
eru vanar. Það klæðir þær vel, og það
vúa þær.
En þaer segja:
— Það er mikilu betra að spila í bux-
um en kjól. Miklu auðveldara að hreyfa
s:g
Hún stendur fyrir utan girðiniguna og
rúilfr spa'ðainum milli fingranna. Bjarm-
inn af hamingjunni miklu frá liðnu
kvöldi lýsir ennþá í augum hennar.
Ég stend þegjandi og horfi á hana, en
segi síðan:
— Það var gaiman á ballinu í gær.
— Já, reglulega . . .
— Þú dansaðir.
— Já.
Svo er þögn, þar til ég segi:
— Ég tek aftur það sem ég sagði um
eldabusku á gufuskipi. Ég held, að þú
ættir að verða skiaipgerðanloikkona. Þig
skortir ekiki hæfileika.
Þá lítur hún á mig sínum fjórtán ára
augum, sem. fyrirli'ta vísdóm hins aldr-
aða, og síðan segir hún áðeins eitt ein-
asta orð:
— Bull!
í crðaibók hennar merkir þetta orð
eitthvað sem er afar heimskulegt, fjar-
stæð'ukennt, lágreist og ógeðfelit.
Bull — í þetta eina orð safnar hún
saman öllum sikoðunuim sinum á mér og
minni vesælu dómgreind. Þar með er
máiið útrætt frá hennar hlíð. Og ég læð-
ist þegjaindi í burtu, glaður yfir því að
hún skyldi ekki eegja þvaður, sem er
nokkrum gráðum sterkara en bull og
naastum því eins gott og bjánaskapur, en
það menkir hins vegar eitthvað sem er
svo framúrskianandi vitiaiust og heimsku
legt, að fólk með fuliu viti getur alla
eklú skilið það.
)2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
23. tbl. 1965