Lesbók Morgunblaðsins - 27.06.1965, Blaðsíða 15

eftÍT uppdrætti Aanums og Olsens virð-
ast tvær vei'búðir hafa verið í Gróf-
inni, og þá er ekkert líklegra en að
Götuhiúsamenn hafi átt aðra þeirra.
S kuggalegt þólti í Gi'ófinni á
diminum vetrarkvöldum, þegar hvei'gi
sást skíma í nánd, og vildu menn
ógjarna vera þar einir á ferð, enda var
talið að mjö.g væri þar reimt, og eins
í Havsteensbúð þar rétt hjá. Sérstak-
lega átti að vera mikið um sjódauða
menn í Grófinni. Stóðu þeir við bát-
ana þegar skyggja tók, og þótti mönn-
um ógaman að rekast þar á þá. En svo
voru þar einnig aðrar afturgöngur og
uppvakningar, og verstur af þeim þótti
Irafellsmóri, sem nafnkunnur er úr
þjóðsögum. Þetta var upphaflega flæk-
ingsdrengur, sem varð úti milli bæa,
en var vakinn upp hálfvolgur og send-
ur Xorti Þorvarðarsyni bónda á írafelili
í Kjós. Þess vegna gekk draugurinn
venjulega undir nafninu írafellsmóri.
Það hefir verið seint á 18. öld að hann
var vakinn upp, en honum var skipað
ao fylgja Korti og afkomendum hans í
níunda lið og vinna þeim allt mein er
hann mætti. Afkomendur Korts hafa
óreifzt um aiilt land o.g fyLgdi Móri
þeim trúlega til skiftis og fékk hann
|þá ýmis nöfn. Nokkrir afkomendur
Korts fluttu í Reykjavík og grennd, og
þess vegna var Mói'i hér alltaf með
annan fótinn. Vann hann þá til að
stelast í báta, sem fóru milli Kjalar-
ness og Reykjavíkur, sjálfsagt til að
spara sér hlaup umhverfis Kollafjöi'ð.
En þetta var þó mikil raun fyrir hann,
því að hann var ákaflega sjóveikur,
og heyrðu sjómenn hann oft kúgast
ógurlega í bátui.aim, enda þótt þeir
sæi hann ekki. Hafa menn því búizt
við að hann væri í iliu skapi, er hann
komst á land í Grófinni eftir slíka sjó-
hrakninga, og ekki þótt fýsitegt að
verða fyrir honum. Þess vegna var hann
svo mjög bendlaður við Grófina, þótt
hann ætti þar ekkert athvarf.
Nú er Grófin horfin og engin sýni-
leg merki um þann stað, þar sem var
útgerðarstöð Reykvíkinga um rúm þús-
und ár. Þar sem árabátarnir stóðu áður
í þéttum röðum á sjávarmölinni, æða
nú bílar eftir malbikuðum götum tals-
verðan kipp frá sjó. Þarna er allt upp-
ljómað af götuljósum eftir að dimma
tekur, og nú munu sennilega allir
draugar vera flúnir þaðan, jafnvel íra-
fellsmóri þótt harðskeyttur væri talinn,
þvi að aldrei heyrist minnzt á að reimt
sé á þessum slóðum.
Einu minjarna-r um þennan sögu-
fræga stað eru þær, að bæarstjórn hefir
skírt tvær örstuttar götur þeim nöfn-
um, er benda á forna frægð. Önnur
heitir Grófin, hin heitir Naustin. Þær
heita í höfuðið á gamla útgerðarstaðn-
um og Ingólfsniausti, sem þar stó'ð.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2.
Bæði hann og Bradley mátu herstjórn-
arhæfileika Montgomerys mikils, en
treystust ekki til að eftirláta honum þau
völd og áhrif, sem hann vildi fá, jafn-
vel þótt hann hefði ótvírætt verið mesti
hei-foringi sem þá var uppi.
M
ITJlontgomery gerði Bandaríkja-
mönnum ekki auðvelt að skilja sig. Tak-
markalaust sjálfstraust hans, klæðaburð-
ur og skortur á tillitssemi við jafningja
sína kastaði oft hættulegri rýrð á gildi
hans sem herstjóra. Hann gerði sér lítið
far um að halda vinfengi við Banda-
ríkjamenn og sýndi þann skort á virð-
ingu fyrir tilfinningum annarra sem síð-
ar meir gerði hann mjög óheppilegan
yfirmann brezka herforingjaráðsins.
Af hans eigin frásögn er ljóst, að
hann hafði til að bera fáa þá eigin-
leika sem nauðsynlegir eru til að fá mál-
um sínum framgengt við ráðherra og
samstarfsmenn innan herforingjaráðs-
ins. Hæfileiki hans til að gera vanda-
málin óbrotin, taka ákvarðanir, gera á-
ætlanir um hernaðaraðgerðir og hvarfla
ekki frá þeim, gerði hann að einum
mesta herforingja vígvallarins á þessari
öld, en kom honum að litlum notum í
hinu flókna völundarhúsi stjórnardeild-
anna.
Það er ekki oft að hæfileikarnir sem
notadrýgstir eru á vígvellinum komi
einnig að notum við samningaborðið.
Alanbrooke (eins og Sir Alan Brooke
nefndi sig síðar) hefur lýst þeim gífur-
legu byrðum sem lagðar eru á herðar
yfirmanns herforingjaráðsins og hinum
endalausu samningsviðræðum sem nauð-
synlegar eru til að allt gangi snurðu-
laust í samstarfinu við stallbræðurna í
hernum, herforingja bandamanna og rík-
isstjórnina. Montgomery var að heita
mátti alls ófær um að gegna slíku starfi.
Þó hann gegndi alþjóðlegu starfi hjá
SHAPE í París á árunum 1951—58, var
það allt annars eðlis.
M
ITiargir brezkir sagnfræðingar
telja, að Montgomery verði í framtíð-
inni settur á bekk með fremstu herstjór-
um Breta og muni sóma sér vel við hlið-
ina á Wellington og Marlborougli, þó
hann hafi ekki þá alhliða hæfileika sem
þessir tveir heiðursmenn voru gæddir.
Þeir voru jafn fimir í viðureign sinni
við stjórnmálamenn og bandamenn eins
og þeir voru á vígvellinum. Sagt hefur
verið, að enginn hafi getað óskað sér
betri yfirmanns en Montgomery var, en
fáir hafi haft ánægju af samstarfi við
hann. '
_ í stuttu máli var ..ferill Montgomerys
í seinni heimsstyrjold sem hér segir:
Hann stjórnaði sókninni 1942 frá El
Alamein til Túnis, Sikileyjar og Ítalíu.
í desember 1943 varð hann æðsti mað-
ur brezka innrásarhersins í Evrópu. í
ágúst 1944 tók hann við yfirstjórn 21.
hersins og stjórnaði sókn hans inn I
Þýzkaland eftir hina miklu orustu við
Caen. í september 1944 varð hann mar-
skálkur og í janúar 1945 yfirmaður fjög-
urra innrásarherja bandamanna. Eftir
Ardenna-orustuna um áramótin 1944-4S
fór Montgomery með her sinn yfir Rín
26. marz 1945 og þvingaði Þjóðverja til
uppgjafar í Norðvestur-Þýzkalandi, Nið-
urlöndum og Danmörku 5. maí. í maí
1945 varð hann yfirmaður brezka her-
námsliðsins í Þýzkalandi og átti jafn-
framt sæti í eftirlitsnefnd bandamanna
í Berlín. Árið 1946 varð hann yfirmað-
ur brezka herforingjaráðsins og var sama
ár gerður að greifa (af Alamein) og
sæmdur sokkabandsorðunni. Hann gaf út
endurminningar sínar árið 1958.
Hagalagöar
Dilk mun draga
Á Alþingi 1863 var lögð fram bæn-
arskrá frá mörgum Borgtirðingum
um kaupstað á Skipaskaga. — —
Pétur biskup var á móti málinu.
Kvaðst að vísu ekki vefengja þann
nafnafjölda, sem undir bænarskránni
stæði, en þó mundu ekki allir Borg-
firðingar vera þar á einu máli, sbr.
vísuna:
Kaupstaður á Skipaskaga
skötnum verður mjög til baga.
Eftir sig hann dillk mun draga,
drykkjurúta og letimaga.
(Alþt.)
23. tbL 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15