Lesbók Morgunblaðsins - 26.06.1966, Blaðsíða 2

rSVIPl
lmvndj
Gladwyn lávarður, forseti
ATA-samtakanna (Atl-
antic Treaty Association), sem
halda ráðsfund sinn í Reykjavík
um næstu helgi, hefur til skamms
tíma verið betur þekktur undir
nafninu Sir Gladwyn Jebb. Hann
er fyrrverandi diplómat, sem ný-
lega hefur snúið sér að stjórnmál-
um, og nýtur þess greinilega að
vera ekki lengur bundinn þagnar-
heiti diplómatsins.
L ávarðurinn. er talinn hafa verið
einn ágætasti og glaesilegasti starfs-
maður brezku utanríkisþjónustunnar á
síðari árum, og ef hann komst ekki al-
veg upp á tindinn í starfsferli sínum
(æðstu embætti hans voru staða fasta-
fulltrúa Bretlands við Sameinuðu þjóð-
irnar 1950—1954 og amibassadorsstað-
an í París 1954—1960), mun því að
nokkru leyti um að kenna, að ágæti
hans og glæsileiki var oft á kostnað
annarra. Hvasst háð hans og andríki
kom honum eiginlega aldrei að notum
á löngum starfsferli, nema um eitt
skeið. í>að var á dögum Kóreustyrjald-
arinnar, þegar sambúð vestrænna ríkja
og kommúnistaríkjanna var með al-
versta móti og Sir Gladwyn var íull-
trúi Bretlands á þingi Sameinuðu þjóð-
anna. Um þetta leyti var farið að sjón-
varpa reglulega um Bandaríkin frá
fundum Allsherjarþingsins og Öryggis-
ráðsins. Á milljónum bandarískra heim-
ila var fylgzt með umræðunum, og
innan skamms var Sir Gladwyn orð-
inn landsf ✓ gur fyrir vígfimi sína í
kappræðunum, þekkingu, hárbeitt háð,
andríki og rökfimi. 'Einkum líkaði
Bandaríkjamönnum vel, að hann skyldi
ekki láta fulltrúa Sovétríkjanna, Andrei
Vyshinsky, sem áður var opinber á-
kærandi, eiga neitt inni hjá sér. Bréf
streymdu til skrifstofu hans, þar sem
honum var óskað til hamingju með
ræðusnilldina, og starfslið hans þurfti
að sinna aðdáendum hans. Sagt er, að
Sir GJadwyn hafi þótt alveg nóg um.
Gladwyn lávarður er fæddur 25.
apríl árið 1900. Sjö ára gamall var hann
sendur í hinn þekkta Sandroyd-skóla,
sem þá var í tízku að senda „heldri-
mannabörn“ til. >ar kynntist hann
næstu árin svo ólikum unglingum sem
Terence Rattigan, Randoiph Churchill
og Pétri Júgóslavíukonungi. Síðar hlaut
hann menntun sína í Eton og Oxford
(Magdalen College). í Eton stofnaði
hann ásamt öðrum félagið „Eton Polit-
ical Society", sem enn starfar. í Ox-
ford lauk hann ágætu prófi í sagnfræði.
Hann hlaut því dæmigerða menntun
ensks „gentlemans" í samræmi við
beztu erfðavenjur Breta, en sagt er, að
til skólaáranna megi rekja þann snef-
11 af snobb-hugarfari, sem sumir telja
að hann hafi aldrei getað losað sig al-
veg við.
Að námi loknu starfaði hann í nokkra
mánuði við breaka sendiráðið í París,
en árið 1924 gekk hann í brezku ut-
anríkisþjónustuna og gerðist diplómat

LORD GLADWYN
að atvinnu og ævistarfi. Fáir diplómat-
ar hafa verið þátttakendur í jafnmörg-
um sögulegum atburðum og hann, en
hæst ber hið mikilvæga hlutverk hans
í mótun bandalags rikja Vestur-Evrópu
eftir síðari heimsstyrjöldina og í mynd-
un Sameinuðu þjóðanna, en hann var
settur framkvæmdastjóri þeirra um
tíma.
F ram að heimsstyrjöldinn.i gegndi
hann margvíslegum embættum í Róm,
Teheran, við Þjóðabandalagið og heima
í Lundúnum. Árið 1940 var hann skip-
aður stjórnmálalegur ráðgjafi ráðherr-
ans, sem fór með málefni „efnahagslegs
hernaðar", en 1942 fluttist hann til ut-
anríkisráðuneytisins, þar sem hann var
deildarstjóri uppbyggingardeildarinnar.
Á þessum árum var hann fulltrúi Bxæta
við allar meiriháttar ráðstefnur, svo
sem í Quebec, Kaíró, Teheran, Jalta,
San Francisco og Potsdam. Hann tók
þátt í mótun Sameinuðu þjóðanna allt
fiiá upphafi, sat ráðstefnuna í Dum-
barton Oaks 1944, þar sem fyrstu und-
irstöðurnar voru lagðar, ráðstefnuna í
San Francisco, sem fyrr segir, var fram-
kvæmdastjóri fjórtán þjóða undirbún-
ingsnefndarinnar 1945 (í Church House
í Westminster), og þegar fyrsta Allsherj-
aiþing SÞ kom sarnan í Lundúnum
snemma á næsta ári, var hann settur
framkvæmdastjóri samtakanna, unz
Trygve Lie var kjörinn til starfans.
Hann varð mjög vinsæll meðal full-
trúa allra þátttökuiþjóðanna á þessu.m
frumbernskuárum SÞ. Hæfileikar hans,
samningalipurð, þekking, skilningur á
sérsjónai-miðum, dugnaður, skipulags-
gáfa og óbugandi gott skap, á hverju
sem gekk, nutu sín vel í þessu vanda-
sama starfi. Einkum þótti athyglisvert,
hve fljótt og snurðulaust SÞ, nefndir
þeirra og stofnanir, gátu hafið starf sitt,
því að margir höfðu kviðið alls konar
byrjunarörðugleikum. Lord Gladwyn
ér aðathöíundur margra starfsregina
SÞ og átti drjúgan þáfct í samningu
stoínskrárinnar.
Gladwyn lávarður var skipaður yfir-
maður SÞ-deildar brezka utanríkisráðu-
neytisins, og í marz 1946 var hann
skipaður aðalaðstoðarmaður utanríkis-
ráðherra Breta, sem þá var Ernest Bev-
in, á utanríkisráðherrafundum banda-
manna. Hann var og fulltrúi Breta á
friðarráðstefnunni í París 1946.
ÍNÍ ú tók við ákaflega mikilvægt
starf, — undirbúningur að stofnun Vest-
ur-Evrópu-bandalagsins, sem var fyrir-
rennari Atlantshafsbandala.gsins. Glad-
wyn Jebb (Sir Gladwyn Jebb varð
hann ekki fyrr en 1949) samdi og var
ábyrgur fyrir tillögu Breta að tilhögun
bandalagsins, 'og hann átti þátt að saran-
ingu Brússelssáttmálans í marz 1948,
þegar Western European Union var
stofnað. Hann var síðan skipaður full-
trúi Bi-eta í fastanefnd bandalagisins
með ambassadorstitli, en hélt áfram að
stjórna SÞ-deild utanríkisráðuneytis-
ins. Á árunum 1948 og 1949 var hann
margsinnis sendur til mikilvæigra samn-
ingagerða í Kanada, Bandaríkjunum og
Frakklandi, og um sama leyti tók hann
þátt í undirbúningi undir stofnun
NATO og Evrópuráðsins. Upp frá þessu
hafa aðaláhugamál hans verið samein-
ing Evrópu, efling NATO og Atlants-
nugmyndin, þ.e. hugmyndin um mjög
náið samstarf og hugsanlega „samein-
ingu“ ríkja Norður-Ameríku og Vestur-
Evrópu, sem smám saman gæti leitt til
víðtæks heimsbandalags og að lokum
til heimsstjórnar.
Á árunum 1950-1954 var hann fasta-
fulltrúi Breta hjá SÞ, eins og fyrr seg-
ir, en 1954—1960 ambassadior Bretlands
í Frakklandi. A Frakiklandsárum hans
var Bfnahagsbandalag Evrópu, sem
Frakkland er aðili að, stofnað, og Frí-
verzlunarsvæði Evrópu, sem England er
aðili að. Hann tók mikinn þátt í tilraun-
um til að tengja þessar tvær viðskipta-
heildir. A þessum árum komst de GauIIe
aftur tii valda, fimmta lýðveldið
franska var stofnað og frans'ka ríkja-
sambandið. Gladwyn lávarður beitti sér
nijö'g fyrir auknum skilningi og nánara
samstarfi milli Breta og Frakka. Hann
fylgdi de Gaulie, þegar hann fór í op-
inbera heimsókn til Bretlands árið
1960, og þegar hann lét af embætti
sama ár, hélt de Gaulle honum kveðju-
veizlu í forsetahöllinni, en mjöig sjald-
gæft er, að forsetinn geri það.
E ins og sjá má af þessari upp-
talningu, var ferill hans í utanríkis-
ríkisþjónustunni glæsilegur. Enginn dró
hæfileika hans, gáfur og þekkingu í
efa, og ekki dáðust menn minnst að
dugnaði hans. Samt sem áður hafði
hann eignazt óvini í æðstu stöðum. Því
olli m.a. óþolinmæði han-s vegna skiln-
ingsleysis eða seinlætis yfirboðara hans
og örlítill vottur af yfirstéttarhroka
eða aristókratísku yfirlæti, sem suimlr
gátu ekki með nokkru móti þolað. Þeg-
ar honum varð ljóst, að hann yrði ekki
ráðuneytisstjóri utanríkisráðuneytisins,
sagði hann stöðu sinni lausri og hélt
út í lif viðskipta og stjórnmála.
Hann var ekki nema sextugur að
aldri og fullur af starfsorku. Hann var
aðlaður (lst Baron of Bramfield), og
tilikynnt var, að hann hefði fallizt á að
taka að sér sérstök verkefni fyrir brezku
ríkisstjórnina. Hann varð foi’stjóri hins
öfluga banka „S.G. Warburg & Co.
Ltd.“, en jafnframt fór hann að sinna
helztu áhugamálum sínum, samvinnu
Evrópuríkjanna og eflingu Atlantshafs-
ríkjanna. Hann rak áróður fyrir því, að
Bretland gengi í Efnahagsbandalagið,
og var kosinn formaður „Common
Market Campaign“ árið 1962. Síðar
var hann kjörinn forseti „Britain in
Europe“-hreyfingarinnar. Hann er for-
seti Atlantic Treaty Association, ai-
þjóðasamtaka áhugamanna um vest-
ræna samvinnu og stuðningsmanna Atl-
antshafsbandalagsins, og varaforseti
Atlantic Institute, stofnunar, sem sam-
ræmir pólitískar og efnaihagslegar at-
huganir á sameiningu Evrópu.
M eðan hann var í þjónustu ut-
anríkisráðuneytisins, hafði hann orðið
að tala með rödd húsbænda sinna. Nú,
þegar hann var orðinn frjáls, gat hann
tætt í sig þá stefnu, sem hann hafði
áður verið skuldbundinn til þess að
styðja, og sérstaklega gagnrýndi hann
harðlega hik Breta á því að tengjast
meginlandsþjóðunum traustari bönd-
um.
Til þess að hafa meiri áhrif á stjórn-
málasviðinu, þurfti hann að ganga i
einhvern flokkanna. Hann valdi Frjáls-
lynda flokkinn, sem fylgt hefur sömu
stefnu og hann gagnvart Evrópu Oig
hugmyndinni um Atlantsihafssamfélag-
ið. Hann er nú aðalmálsvari flokksiris í
utanríkismálum í lávarðadeild brezka
þingsins. Nú í ár hefur hann verið full-
trúi Frjálslynda flokksins við Evrópu-
ráðið í Strassburg og setið ráðstefnur
Vestur-Evrópu-bandalagsins í París.
L ord Gladwyn þykir nakkuð
kuldalegur í viðmóti, svo að sumir
verða feimnir í návist hans eða háLf-
Fra.mhald á bls. 15.
Framkv.stj.: Slgíns Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá V’ieur
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristlnsson.
Ritstjórn: Aðalstræti B. Sími 224Ö0.
Utgefandi: H.t, Arvakur. Reykjavilc.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
26. júní 1966