Lesbók Morgunblaðsins - 26.06.1966, Blaðsíða 12

ALDARMINNING
Framhald af bls. 10.
Tjarnargata 26, þar sem Jón biskup Hel gason bjó.
E ftir að dr. Jón var orðinn bisk-
up var hann ekki lengur sá banáttumað-
ur í guðfræðilegum efnum sem hann
var, meðan hann var guðfræðikennari,
þó að hann fylgdi eftir sem áður hinni
frjálslyndu guðfræðistefnu. Hann gerði
sér það vel ljóst, að honum bæri að
vera biskup allra, hvaða guðfræði-
stefnu, sem þeir kynnu að fylgja, og
forðaðist því deilur, er hætta var á að
gætu valdið sundrungu. Þótti sumuim
ihann vera um of þögull um guðfræði-
skoðanir sínar, eftir að hann var orðinn
'biskup, og þóttust vart vita hvar hann
stæði í þeim efnum.
Man ég t.d. eftir því, að á kirkjulegum
fundi, (sameiginlegum fundi presta og
leikmanna) er haldinn var hér í Reykja-
vík um 1930, var hörð hríð gjörð að
Jóni biskupi, að gera grein fyrir af-
stöðu sinni til gamallar og nýrrar guð-
fræði. Man ég það vel, hve mikla eft-
irvæntingu það vakti, er Jón biskup
bað um orðið og stóð úr sæti og hélt
stutta, en afburðasnjalla ræðu.
Tók hann það skýrt fram, að hann
væri sami nýguðfræðingurinn og hann
hefði áður verið, en lagði áherzlu á
þann mikla mun, sem væri á trú og
gerði síðan mjög skýra grein fyrir mis-
mun trúar og guðfræði og bað merai
umfrarn allt að rugla þessu tvennu
ekki saman, hvort heldur þeir fylgdu
hinni gömlu eða nýju guðfræðistefnu.
Gerði biskup svo skýra og skilmerki-
lega grein fyrir máli sínu, að ég man
ekki til, að hann væri krafinn sagna um
afstöðu sína í þessum málum, eftir
þetta.
Dr. Jón Helgason var biskup íslenzku
kirkjunnar í rúm 22 ár, en hann lét af
embætti fyrir aldurs sakir í árslok
1938, en lézt 19. marz 1942. Hann mun
áreiðanlega verða talinn í hópi hinna
merkustu biskupa íslenzku kirkjunnar,
eftir siðaskipti, og enginn mun hafa
verið meiri vísindamaður í guðfræði,
rithöfundur og fræðimaður en hann,
svo mikið liggur eftir hann af rifcuðu
máli. Má þar helzt til jafna Guðbrandi
Þorlákssyni, Hólabiskupi, en afrek hans
voru þó mest á sviði bókaútgáfu sem
kunnugt er.
Dr Jóni biskupi var margvíslegur
sómi sýndur um ævina. Hann var kjör-
inn heiðursdoktor frá háskólunum í
Kaupmannahöfn og í Reykjavik. Hann
var sæmdur mörgum heiðursmerkjum
og var heiðursfélagi merkra félaga er-
lendra og innlendra.
Heimilislíf og hugðarmál
Jí ón Helgason biskup var ham-
ingjumaður í heimilislífi sínu. Hann
var kvæntur danskri konu, Mörthu Mar-
íu Licht. sóknarprests í Hornepresta-
kalli á Suður-Fjóni. Hún undi vel hag
sínum á íslandi, þótt margt væri hér
öðru vísi en á æskustöðvum hennar í
Danmörku. Margir minnast hins vist-
lega heimilis biskupshjónanna í Tjarn-
argötu með hlýjum hug og virðingu.
Þau hjónin eignuðust fimm börn og
eru fjögur þeirra á lífi: Annania Ágústa
er stundað hefur skrifstofustörf, Þór-
hildur, hj úkrunarkona, Cecelia CamiIIa,
húsfreyja, og Páll Jakob, raffræðingur.
Hálfdan prófastur að Mosfelli lézt 8.
apr. 1954.
Dr. Jón Helgason var mjög fjölhæf-
ur gáfumaður. Hér hefur verið, að
nokkru, minnzt á kennarann, vísinda-
manninn og hinn virðulega kirkjuhöfð-
ingja.
En hann var einnig fj ölhæ-fur lista-
maðui'. Á háskólaárum sínum í Kaup-
mannahöfn lagði hann nokikuð stund
á drátfclist og naut kennslu í þeirri
grein.
Á biskupsárum sínum teiknaði hann
flestar eða allar kirkjur landsins, sem
hann vísíteraði, og er það hið merki-
legasta safn, nú í eigu Þjóðminjasafns-
ins.
Þá teiknaði hann og málaði fjölda
mynda úr sögu Reykjavíkur, fyrr og
síðar, og eru margar þeirra nú í eigu
minjasafns Reykjavíkur og voru all-
margar þeirra á sýningu, nú fyrir
skemmstu, en sú sýning sýndi þætti
úr þróunarsögu Reykjavíkurborgar.
Auk þess sem margar myndir dr. Jóns
eru hin beztu listaverk hafa þær mikið
menningarsögulegt gildi, en ekki mun
hann þó sjálfur hafa talið sig í hópi
listamanna.
Þá má loks geta hinna mörgu rit-
verka, er eftir hann liggja um sögu
Reykjavíkur. Nægir þar að nefna: „Þeg-
ar Reykjavík var 14 vetra.“ (Safn til
sögu íslands V.) „Þættir og myndir
úr sögu Reykjavíkur 1786—1936) útg.
1937, „Árbækur Reykjavkur“ 1941 og
„Þeir sem settu svip á bæinn‘‘ 1941.
ÖIl hafa þessi rit hans margvíslegan
fróðleik að geyma úr sögu Reykjavík-
ur og sýna greinilega, hve vænt honum
þótti um þennan stað, sem verið hafði
heimili hans frá barnæsku. Þá eru til
í handriti endurminningar hans sjálfs,
„Það sem á dagana dreif“, en ekki mun
enn þykja tímabært að gefa þær út.
Fleira mun vera til í handritum, seim
fengur væri að kæmi fyrir almenn-
ingssjónir.
Eftir að dr. Jón lét af embætti
var hann eítt sinn að því spurður,
hvernig hann hefði fengið tíma til þess
að sinna svo umfangsmiklum ritstörf-
um með biskupsembættinu og þeim
ferðalögum utan lands og innan, sem
því fylgdu. Því svaraði hann á
leið:
þessa leið: „Það er ákaflega einfaldur
hlutur. Ég hefi notað ritstörfin, til
þess að hvíla mig fná öðrum störfum.
Frá barnæsku vandist ég á að sjá föður
minn sístarfandi. Og ungur kenndi hann
mér hendingarnar:
„Ónotuð stund leið allmörg hjá,
sem engum framar gagna má.“
Vinnugleði föður míns erfði ég, sem
betur fór, og henni — ásamt heimili
mínu, — á ég að þakka flestar ánægju-
stundir lifs míns“. (Læsb. Morgunblaðs-
ins 1939. bls. 29)
f kveðjuræðu, sem dr. Jón flutti í
Dómkirkjunni við guðsþjónustu á gaml-
árskvöld 1938, er hann lagði niður
hirðisstafinn, valdi hann að texta þessi
orð úr Efesusbréfinu 5:20: „Þakkið jafn-
an Guði föðumum fyrir alla hluti í
nafni Drottins vors Jesú Krists“.
Með þessum orðum vildi hann alveg
sérstaklega undirstrika þakklæti sitt til
Guðs fyrir handleiðslu hans á liðnurn
ævidegi og um leið flytja þakkir prest-
um og söfnuðum fyrir samstarf liðinna
ára og biðja þjóð sinni blessunar.
Skömmu fyrir andlát sitt mælti hann
við vin sinn (sr. Bj. J.): „Hvar, sem ég
lít yfir liðna ævi, sé ég alls staðar náð
Guðs mér til handa. Ég hefi verið brot-
legur við Guð, en hann hefir aldrei
sleppt af mér hendinni.“ (Kirkjur. 1942
bls. 74).
Á þessum tímamótum, þegar 100 ár
eru liðin frá fæðingu dr. Jóns Helga-
FÉFLETTIR
Framhald af bls. 7
erum, getum væntanlega verið sam-
mála um að á því sviði stöndum við
vægast sagt langt að baki því, sem bezt
gerist í öðrum löndum, þar sem mót-
taka ferðamanna er atvinnuvegur. í
þessu sambandi nægir að nefna, að svo-
kólluð „portier-þjónusta" er hér óþekkt
á hótelum, ennfremur flutningur far-
angurs ferðamannsins til og frá her-
bergi hans, og allir þekkja seinagang-
inn á afgreiðslu í matsölum, ef setinn
er bekkurinn, sem eingöngu stafar af
því, hve miklu fleiri gesti hverjum
framreiðslumanni er ætlað að afgreiða
en annars staðar þekkist. Fjöldi þessara
starfsmanna á hverjum stað miðast
frekar við skjótan framburð áfengra
drykkja en lipra og pc-rsónulega þjón-
ustu við matargesti. Árangur stefnu
undanfarinna ára, hvað verðlagningu
snertir, er svo sá, að greiðasölustaðir
utan Reykjavíkur hafa keppzt við að
nálgast það verð á þessari þjónustu,
sem verið hefur í höfuðstaðnum, og
víða tekizt vel upp á bví sviði, án þess
að beini sá, sem veittur er, né heldur
aðrar aðstæður, eigi þar annað skylt
við en nafnið.
V
f issulega er um áþekkar hækk-
anir að ræða á margri annarri þjón-
ustu, sem ferðamaðurinn getur ekki
komizt hjá að kaupa. í því sambandi vil
ég nefna, að fargjald með Strætisvögn-
um Reykjavíkur var á árinu 1962 kr.
2,25 fyrir eina leið, en er í dag kr. 5,00.
Leigubílar hafa á sama tímabili hækk-
að frá því að vera kr. 18,00 startgjald
og 3.72 kr. fyrir hvern ekinn kíló-
metra í kr. 34,00 startgjald og kr. 6,55
sonar, biskups, er hans minnzt með
þakklæti og virðingu ekki aðeins af
þeim, sem hlutu blessun hans á vígslu-
degi, eins og sá, sem þetta ritar, heldur
einnig af þeim mörigu sem kynntust
honum og muna hann.
HELZTU HEIMILDIR.
H. Þ. Guðfræðingatal 1910.
P. E. O. íslenzkar æviskrár.
Kennaratal á íslandi.
E. Albertsson: Merkir íslendingar IV
b. 1965.
J H. Grundvöllurinn er Kristur 1915.
J. H. Kristur vort líf. Prédikanir 1936.
Kirkjuritið 1942.
fyrir hvern ekinn kílómetra. Fargjöld
með áætlunarbílum hafa á umræddu
tímabili hækkað mjög verulega, og má
sem dæmi nefna, að á órinu 1962 kost-
aði ferð frá Reykjavík til Akureyrar
kr. 300,00, en í dag er íargjaldið á
sömu leið 515,00 kr. Þessar verðhækk-
anir og aðrar, sem ég hirði ekki um
að telja upp hér, eiga sannarlega sinn
þátt í því, að ísland er í dag eitt dýr-
asta ferðamannaland heims, en um leið
skortir hér fjöldann allan af þessari
þjónustu, sem ferðamaðurinn telur
nauðsynlega og sjálfsagða. Alvarlegri
eru þó áðurnefndar hækkanir á mat og
gistingu sökum þess, hve mikill hluti
ferðaeyrisins fer í kaup á þessari þjón-
ustu.
Einhverjum, sem hér er staddur, kann
að finnast undarlegt, að ég skuli ekki
greina frá hækkunum á flugfargjöld-
um innanlands og milli landa á áður-
nefndu tímabili, en ástæðan er ein-
faldlega sú, að engar áþekkar verð-
hækkanir hafa átt sér stað á því sviði.
F lugfargjöld til landsins eru nú
ekki aðeins þau sömu og árið 1962,
heldur eru nú einnig boðin ýmis lægn
sérfargjöld, sem gilda á ferðamanna-
tímabilinu. Hvað viðvíkur flugfargjöid-
um innanlands, þá hafa þau hækkað
nokkuð, en jafnframt þeim hækkunum
hafa verið tekin upp sérfargjöld íy. ,r
ferðamenn, svokölluð „inclusive ton."-
fargjöld, sem gera erlendum og íiiíi-
lendum ferðamönnum nú kleiíi ó
kaupa flugfar milli Reykjavíkui g
Akureyrar, báðar leiðir, fyrir nr.
1.148.00 og er þá 7,5% söluskattur inni-
faiinn í því verði. Árið 1962 kosiaði
far fram og aftur milli Reykjavíkur og
Akureyrar kr. 990,00 en söluskatturmn
var þá aðeins 3%, sem einnig var inni-
falinn í fargjaldinu. Af þessu sést. að
hækkun er sáralítil og á vissulega eng-
12 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
26. júní 1966