Lesbók Morgunblaðsins - 27.10.1968, Blaðsíða 2

f
Minnst 50 ára afmœlis fullveldis Tékkóslóvakfu
í annars flokks klefa í hraðlestinni
ini'ili Prag ag Budejovice voru þrír
nenn: Lukás höfuðsmaður, sem sat and-
spænis gljásköllóttum manni, og Svejk,
sem stóð við klefadyrnar og stóð af
sér þrumandi skammir húsbónda síns,
sem lét sér á sama standa um nærveru
þess sköllótta og húðskammaði Svejk.
Reyndar var ekki nema um smámuni
að ræða, nefnilega ferðatöskumar, sem
Svejk átti að sjá um.
— Þeir hafa stoli'ð frá okkur einni
% tóskunni, þrumaði höfuðsmaðurinn. —
Þetta er þokkaleg frammistaða, labba-
kúturinn þinn.
— Herra höfuðsmaður, sagði Svejk
nieð hægð — það er hverju orði sannara,
að henni hefir verið stolið. Það er alltaf
nóg af þess háttar þorpurum á járnbraut
aistöðvunum, og ég býst vi’ð, að þannig
l:ggi í því, að einhver af þessum náung-
um hafi fengið ágirnd á ferðatöskunni
yðar, og að hann hafi gripið tækifærið
cg stolið henni, einmitt meðan ég vék
frá farangrinum. Hann gat aðeins hafa
stolið töskunni við þetta einstæða tæki-
færi. Slíkum tækifærum bíða þeir eftir
og láta þau ekki ganga sér úr greipum.
Fyrir tveim árum stálu þeir á stöð noi'ð-
vesturbrautarinnar barnavagni með
brjóstmylkingi í frá frú einni, og þeir
voru svo göfuglyndir, að þeir skiluðu
barninu á lögraglustöðina í götunni, sem
ég bý við og sögðust hafa fundið það í
porti, þar sem það hefði verið borið
út. Seinna gerðu blöðin veslings móður-
ina ærulausa. Á járnbrautarstö'ðvum
befir alltaf verið stolið og þar verður
ailtaf stolið. Við því er ekkert hægt að
gera.
— Ég er sannfærður um það, Svejk,
sagði höfuðsmaðurinn — að einhvern
tíma fer iila fyrir yður. Mér er það ekki
ljóst ennþá, hvort þér látist vera fífl,
eða eruð raunverulegt fffL Hva'ð var í
töskunni.
— í raun og veru alls ekki neitt, herra
höfuðsmaður, anzaði Svejk, án þess að
líta af skallanum á ferðafélaga þeirra.
— í töskunni var ekkert annað en spegill
inn úr herberginu og snaginn úr gangin-
um, og þar eð hvorttveggja var eign
húseigandans hafið þér ekki beðið neitt
tj ón.
Þegar Svejk sá, að höfuðsmaðurinn
gretti sig hræðilega, hélt hann áfram
með sinni blíðustu rödd: — Herxa
höfuðsmaður, ég vissi ekkert um það fyr
irfram, að töskunni yrði stolið . . .
Þegið þér, Svejk, þrumaði höfuðs-
w maðurinn. — Einn góðan veðurdag mun
ég stefna yður fyrir herrétt. Ég vona,
að þér hafið sjálfur veitt því eftirtekt,
hvílíkt reginfífi þér eruð.
— Herra höfúðsmaður, ég hefi veitt
því eftirtekt. Ég hefi, sem maður segir,
mjög þroskaða athugunargáfu og tek
eftir öllu, þegar það er skeð. Ég er
óheppinn, eins og maður að nafni
Nechleba frá Nekázanka, sem fór í knæp
una Grenig. Hann vildi alltaf reyna að
byrja nýtt líf á hverjum laugardegi, en
daginn eftir sagði hann: — Svo tók ég
eftir því í morgun, félagar, að ég var í
steininum. Og þetta kom alltaf yfir hann,
þegar hann hafði einsett sér að fara
heim, og á eftir kom í ljós, að einhvers-
staðar hafði hann rifið niður gir'ðingu
eða leyst hest frá vagni eða hreinsað
r pípuna sína með fjöður úr húfu lögreglu
n:anns. Og verst þótti honum, að þetta
var ættgengt. Afi hans lenti einu sinni
á galeiðunni . . .
— Létið mig í friði, Svejk, sagði
höfuðsmaðurinn. — Þegar vi'ð komum
til Budejovice, skal ég jafna við yður
ieikninginn. Er yður ljóst, að ég læt
taka yður fastan.
— Nei, herra höfuðsmaður, svaraði
Svejk mjúkur á manninn — það hafið
þér ekki minnst á fyrr.
Kafli úr Cóða dátanum Svejk — Eftir Jaroslav Hasek
NANDRÆÐI SVEJKS
f
I
LESTINNI
Höfuðsmaðurinn nísti tönnum óvart,
stundi þungan, dró blað upp úr vasa
sínum og fór að lesa strfðsfréttirnar, en
\ arð brátt fyrir því ónæði, að Svejk vék
séi að þeim sköllótta og ávarpaði hann:
— Afsakið, herra minn, þér eruð vænti
ég ekki Purkrábek, fulltrúi bankans
„Slavia"?
Þar eð sá sköllótti svaraði ekki, vék
Svejk sér að höfuðsmanninum og sagði:
— Herra höfuðsmaður! Ég hefi ein-
hversstaðar lesi'ð um það, að heilbrigður
maður eigi að hafa 60—70 þúsund hár
á höfðinu, og að svart hár sé venjulega
þjrnnra en ljóst, svo sem oft má sjá. Qg
án nokkurrar miskunnar hélt hann
áfram:
— Og einu sinni hitti ég skottulækni á
knæpunni „Spirk“, sem sagði mér, að
menn misstu hárið af taugaveiklun í
sambandi við barnsbiuð.
Nú varð lítill atburður. Sköllótti mað-
urinn stökk á fætur og æpti: — Út með
yður, beinasni, sparkaði Svejk fram í
ganginn, vék sér sfðan að höfuðsmann-
ir.um og kynnti sig.
Hér hafði verið um lítilsháttar mis-
skilning að ræða. Sköllótti náunginn vaæ
nefnilega alls ekki Purkrábek, fuUtrúi
bankans „Slavia", heldur aðeins von
Schwarzburg yfirhershöfðingi. Yfirhers
höfðinginn var í eftirlitsferð til setuliðs-
stöðvanna og ætlaði nú að koma þeim
á óvart í Budejovice.
mwk
UM
SVEJK
Ævintýri góffa dátans Svejks í heimsstyrjöldinni eftir tékkneska rithöfundinn
Jaroslav Hasek kom út í íslenzkri þýffingu Karls ísfelds áriff 1942. Hasek andaffist
tæplega fertugur aff aldri áriff 1923. Góffi dátinn Svejk hefur haldiff minningu hans
á lofti um víffa veröld. Um Svejk segir höfundur sjálfur í inngangi aff bók sinni á
þessa leiff:
Umbrotatímar krefjast mikilhæfra manna, Til eru hetjur, hlédrægar og auff-
mjúkar, án frægffar og sögulegs dýrffarljóma Napoleons. En væri skapferli þeirra
rannsakaff, myndi þaff skyggja á frægff Alexanders Makedoniukonungs. Enn í dag
má sjá á götum Pragborgar gamlan, slitinn mann, sem hefir ekki hugmynd um
mikilvægi sitt í sögu síffustu tíma. Auffmjúkur gengur hann leiffar sinnar, ónáffar
engan, og enginn blaðamaffur ónáffar hann heldur meff því aff biffja hann um vifftal.
Væri hann spurffur aff heiti, myndi hann svara yfirlætisiaust: „Ég heiti nú Svejk.“
Og þessi gamli, yfirlætislausi og slitni maffur er í raun og sannleika góffi dátinn
Svejk, hugprúffa hetjan, sem á sínuum tíma var á allri vörum í hinu bæheimska
konungsríki.
Mér þykir afar vænt um góffa dátann Svejk, og þegar ég segi frá ævintýrum
hans í heimsstyrjöldinni, er ég sannfærffur um, aff allir munu hafa samúff meff
þessari yfirlætislausu hetju. Hann kveikti ekki í musteri gyffjunnar í Efesus, eins
og fífliff hann Herostrates gerffi, til þess aff sín yrffi getiff í blöffunum og skólabók-
unum. Höfundurinn.
Þetta var hræðilegasti yfirhershöfð-
ingi, sem nokkru si'nni hafði uppi veri'ð,
og væri ekki allt í röð og reglu átti
hann eftirfarandi samtal við yfirmann
setuliðsins:
— Eigið þér skammbyssu?
— Já.
— Agætt! í yðar sporum myndi ég
áreiðanlega vita, til hvers ég ætti að
nota hana, því að þetta eru ekki setu-
liðsstöðvar heldur svínastía.
Og sannleikurinn var sá, að hverri
eftirlitsferð lauk á þann há-tt, að ein-
hver skaut sig og sagði þá von Schwarz-
burg hershöfðingi ánægður: — Þannig
á það að vera! Svona eiga hermenn að
haga sér.
— Herra höfuðsmaður! sagði hann. —
Hvar hafið þér gengið í foringjaskóla?
— í Prag.
— Þér hafið þá gengið í foringjaskóla,
en vitið samt ekki, að yfirmaður ber
ábyrgð á undirmönnum sínum. Hva’ð
heitið þér, herra höfúðsmaður?
— Lukás.
— Við hvaða herdeild eruð þér?
— Ég var . . .
— Kærar þakkir. Ég er ekki að
spyrja um, hvar þér hafið verið, heldur
við hvaða herdeild þér eruð nú.
— Við 91. herdeild, herra hershöfðingi.
Ég var rekinn út á vígstöðvarnar.
— Þér voruð rekinn út á vígstöðvarn-
ar! Það yar laukrétt. Þér hefðuð ekki
illt af því að fá að komast í hann krapp-
an.
— Það hafa þegar verið gerðar ráð-
stafanir til þess, herra yfirhershöfðingi.
Yfirhershöfðinginn tók aftur blaðið
og sökkti sér ofan í lesturinn. Lukás höf-
uðsmaður fór náfölur fram í ganginn,
tii þess að jafna reikningana við Svejk.
Hann sá hann standa úti við gluggann
með sælum svip, eins og mánaðargamalt
vngbarn, sem hefir drukkið sig mett af
móðurmjólkinni og er nú að fá sér dúr.
Höfuðsmaðurinn nam staðar, benti
Svejk að koma inn í tóman klefa og
lokaði hurðinni.
— Svejk, sagði hann hátíðlegur —
loks er sú stund komin, að þér skulið
fá ráðningu, sem þér hafið aldrei vitað
dæmi til áður. Hvers vegna réðust þér
á þann sköllótta? Vitið þér, að það er
Schwarzbui'g yfirhershöfðingi?
— Herra höfuðsma'ður, sagði Svejk
með pastulasvip. — Mér hefir aldrei á
ævinni dottið í hug að móðga neinn, og
ég þekki yfirleitt alls engan yfirhers-
höfðingja. Hann er sannarlega nauða-
likur herra Purkrábek, fulltrúa bankans
„Slavía". Hann kom í knæpuna til okkar,
og einu sinni, þegar hann var sofnaður
fram á borðið, kom einhver góðgjarn
maður og skirfaði á skallann á honum
með bleki: „Vér leyfum oss hér með að
bjó'ða yður líftryggingu, svo að börnin
yðar komist ekki á vonarvöl, ef þér
skylduð falla frá.“ Auðvitað fóru allir
út, nema ég, og ég hefi alltaf verið
óheppinn. Og þegar hann vaknaði og
leit í spegilinn, varð hann reiður og
hélt, að ég hefði gert sér þessa glennu,
og ætlaði líka að gefa mér ráðningu.
Þetta litla orð „líka“ rann svo milt og
ésakandi af vörum Svejks, að höfuðs-
ma'ðurinn lét höndina síga.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
27. október 1968