Lesbók Morgunblaðsins - 24.11.1968, Blaðsíða 10

Kvikmyndagerð
Framh. af bls. 3
styrjöldinni og lifað af geysileg harð-
indi. Þeir höfðu séð með eigin augum
hvað sigurinn kostaði. Þessvegna hafði
þróazt með þeim óbeit á skrúðmælgi og
öllum fegrandi túlkunarmáta á raun-
veruleikanum. Þessi kynslóð skóf síð-
asta gyllingarlagið af lífinu. Af því
leiddi að áhorfendur lærðu að meta
sannleikann, hversu ókræsilegur sem
hann kann að vera.
Á okkar tímum heyrast oft háværar
raddir um nauðsyn þess að kvikmynd-
ir verði gerðar af einum „höfundi".
Nauðsyn þessa er augljós. Efast nokkur
um að það sé persónuleiki höfundar og
„Weltanschauung“ sem ræður listrænu
gildi skáldsögu, málverks, eða tónlist-
arverks? En þessu er öðru vísi farið í
kvikmyndum. Þessi „ljóti andarungi“
var fæddur og upp alinn af fjármála-
mönnum. Kvikmyndir urðu að söluvarn-
ingi, sem framleiddur var eins og á
færibandi fyrir fjöldaframleiðslu. Vönt-
un á einum höfundi, verksmiðjumerkið
í stað persónuleika listamannsins, er
ennþá algengt fyrirbrigði.
Lausn okkar daga á þessu er sú, að
höfundur handritsins og leikstjórinn sé
einn og sami maðurinn. Ingmar Berg-
man og Pier Paolo Pasolini hafa sann-
að ágæti þessa fyrirkomulags. Á ýms-
um þróunarskeiðum kvikmyndarinnar
hafa nýir leikstjórar komið úr öðrum
listgreinum. Kvikmyndakynslóð þriðja
áratugs aldarinnar kom úr myndlist, og
Útgefandi: H.f. Árvakur, Beykjavlk.
Framiv.stj.: Haraldur Sveinsson.
Bitstjórar: Sigurður Bjamascn frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jóns=on.
•Ritbtj.fltr.: Gisli Sigurðsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Bitstjórn: Aðalstræti 6. Srmi 10100.
í dag eru fjölmargir rithöfundar í
flokki kvikmyndagerðarmanna.
Fyrir skömmu gerði rússneska tíma-
ritið „Kvikmyndalist" athugun meðal
ungu leikstjóranna og spurði þá, hvaða
kvikmyndir hefðu haft mest áhrif á
þá Myndir frá þriðja áratugnum, t.d.
„Land“ eftir Dovzhenko og „Móðir“
Pudvokin voru oftast nefndar. Unga
fólkið okkar fylgist einnig af áhuga
með Federico Fellini og Alain Resnais.
Harðar deilur rísa oft vegna nýrri kvik-
myndanna. Menn hefur mjög greint á
um „Ég er tvítugur" eftir Marlen
Khutsiev og siðustu mynd hans, „Júlí-
regn“. En enginn neitar því að ungu
leikstjórarnir hafi hæfileika, — ekki
einu sinni þeir sem gagnrýna verk
þeirra.
Fyrir um það bil fjörutíu árum, opn-
uðum við nokkrir ungir menn á aldr-
,Sjaldan er botninn befri'
Ég er einn þeirra mörgu íslendinga,
sem jafnan hafa gaman af hniftnum
vísubotnum, einkum sé þeim varpað
fram, svo til viðstöðulaust.
Fyrir um það bil áratug kenndi mér
gamall norðlenzkur bóndi eina slíka
vísu, sem er mér ógleymanleg síðan,
ekki vegna fyndni vísu-botnsins né feg-
urðar, heldur öllu fremur vegna ljót-
leika hans og einstaks eðlis.
Því finnst mér ástæða til að láta vísu
þessa og ti'ldrög heninar koma fyrir al-
menningssjónir nú þegar kvöld tekur
að lengja, því botninn kann að valda
umræðum og getgátum, þótt hæpið sé
að vísu, — úr því sem komið er, að
sjónvarpið okkar leyfi nokkra afgangs-
smugu til sjálfstæðrar hugsunar á kvöld
vökunum, nema helst þar sem nýja-
brumið er tekið að renna af heimilis-
fólkinu.
Þar sem hér er aðeins um stutta prent
aða vísu að ræða, sem hér er aðeins
birt til hugleiðingar fullorðnu fólki, þá
vænti ég, að auðveldara reynist, að
halda henni frá augum forvitinna barna
en áiberatidi 'ljóitum á'sýndum í isjónvarpi.
Svo bar til í byrjun túnasláttar, að
langferðamann bar að garði með 2 til
inum sextán til sautján ára eigin vinnu-
stofu, sem við kölluðum „Verksmiðju
leikarans sérvitra". Við settum risastórt
skilti upp á vegg, með stefnuyfirlýs-
ingu, sem við fengum að láni frá Mark
Twain: „Það er betra að vera ungur
hundur en gamall paradísarfugl". Glað-
lyndur ungur vinur okkar með hárskúf
yfir háu enni — Sergei Eisenstein leit
oft inn. Málverk af honum hangir nú
á vegg í vinnustofu minni.
f janúar sl. var sjötíu ára afmælis
Eisensteins minnzt í Sovétríkjunum, og
ég hafði þann heiður að setja hátíða-
höldin með erindi um verk þessa snill-
ings. Þótt hann hafi látizt fyrir mörg-
um árum, óskaði ég honum til ham-
ingju með afmælisdaginn og það að list
hans hefur varðveitzt, að hún er enn
ung, og að kynslóð eftir kynslóð hefur
haidið áfram að þróa hana á sjálfstæð-
an hátt.
reiðar á stórbýli einu norðanlands.
Hann barði að dyrum og var boðið inn,
en skeytti engu um reiðskjótana, sem
voru fljótir að renna á töðuilminn.
Unglingsstúlka var úti við og sá til
hrossanna. Henni rann svo í skap, yfir
slíku hirðuleysi, að hún beið ekki boð-
anna með að hreyta ónotum í komu-
mann áður en hann hvarf inn í bæjar-
dyrnar. Hún sagði: „Hirtu þína hesta
greitt, — heimskur ferðafausinn"! Gest-
ur varð hvumsa við þessar hvatvíslegu
skammir þessarar stúlkukindar, sneri
við í bæjardyrum og hét því, að láta
hana ekki eiga þetta lengi hjá sér. Enda
vairð vísubotnilnn íjótur, sem hún fékk
framan í sig, er hún kom með hestana
úr óslægjunni og teymdi þá að hesta-
steininum. — Botninn var svona:
„Einhvers böðuls öxin beitt,
af þér sníði hausinn“
Ég hefði ekki látið bessa frásögn
koma fyrir almennin'gissjóndr, ef hér-
með væri sagan öll.
í fyllingu tímans gekk þessi Ijóti spá
dómur eftir, er Agnes var hálshöggvin
ásamt Friðriki, en það varð síðasta refsi-
aftakan á íslandi, sem betur fer. Nú
geta þeir reynt sem vilja að 'leita uppi
hugsanlegt samband milli vísubotnsins
Ijóta og hinna hörmulegu örlaga Agn-
esar.
Guðmundur Ágiistsson.
§ÍgiK
MEDAL
Uppskrift vikunnar:
Silfurkaka
150 gr. smjör
250 gr. sykur (3 dl.)
1—2 tsk. vanillusykur
2 tsk. lyftiduft
150. gr. GOLD MEDAL hjveiti
IVz dl. rjómi eða mjólík
4 — 5 eg'gjaíhvítur.
Hrærið smjör, sykur og vanillusykur saman þar til
hvítt. Sigtið lyftiduftið saman við GOLD MEDAL
hveiti. Hellið rjómanum eða mjólikinni um leið út í
og hrærið öllu saman, stáf þeytið eggjahvíturnar og
blandið þeim varlega saman við. Smyrjið form sem
tekur um VA 1. og stráið í það raspi. Setjið deigið
jafnt í formið. Baikið við vægan hita 175° í 45—55
mínútur.
““^FLOUR'^
aaik-Fffiirapoetí
BETRI KÖKUR
BETRI BRAUÐ
Ingegerd, Fries frá Uppsölum í
Svíþjóð á marga vini á tslandi, og
enn fleiri þekkja hana af oröspori.
fyrir störf hennar viö þýöingar og
kynningar á íslenzkum bókmennt-
um í Sviþjóð. fslenzk verk, sem hún
hefur þýtt og komið hafa út í Sví-
þjóð eru: Salka Valka, Gerpla og
Brekkukotsannáll eftir Hálldór
Laxness auk þriggja smásagna eft-
ir hann, svo og Ijóðábók Hannesar
Péturssonar, Stund og staðir. A
vegum Norðurlandaráðs þýddi hún
Tregaslag eftir Jóhannes úr Kötl-
um og Land og syni eftir Indriða
G. Þorsteinsson, enda þótt sú bók
hafi ekki enn komið út þar í landi.
Ennfremur má nefna einstákar
Ijóðáþýðingar í tímaritið Ord och
Bild.
Ingegerd Fries átti hér dvöl fyr-
ir skömmu. Hingað kom hún í þetta
sifin eingöngu til að styrkja sam-
band sitt við fsland og fslendinga,
kaupa sér íslenzkar bœkur, fara í
leikhús og hressa upp á íslenzkuna
sem hún talar reyndar ágœtlega.
Og sakir þess að Ingegerd Fries er
bœði vel að sér í Norðurlandábók-
menntum yfirleitt og vill hag ís-
lenzkra bókmennta sem mestan,
barst tal okkar fljótlega að stöðu ís-
lenzkra bókmennta á Norðurlönd-
um og þá sérstáklega um brautar-
gengi og álit íslenzkra bókmennta í
Svíþjóð. Það kemur upp úr kafinu
að Ingegerd Fries hefur athugað
sérstáklega hvern þátt sœnsk dag-
blöð eiga í að kynna og koma á
framfœri bókmenntum hinna Norð-
urlandanna.
— Ég gerði athugun á því í grein
fyrir tímaritið Ord och Bild hversu
vel sœnsk dagblöð fylgdust með
því sem var að gerast í bókmennt-
um hinna Norðurlandanna og
grundvöllurinn undir þessa athug-
un mína var því aðállega blaðagagn
rýni og umsagnir. Þessa athugun
gerði ég árið 1962, svo að niður-
stöður kunna að hafa breytzt eitt-
hvað, en niðurstaða mín þá sýndi,
að sœnsk blöð fylgjast heldur illa
með, þó að einstök blöð séu að vísu
misjöfn. Dagblöð höfuðborgarinnar
stóðu sig illa, voru ekki eins vak-
andi og þeim bœri að vera. Blaðið
Arbetet stóð sig hins vegar mjög
vel. Þar var heilmikið að finna um
norrœnar bókmenntir og mun það
fyrst og fremst vera Stig Carlson að
þákka.
— Og hvað er um þína eigin
kynningarstarfsemi að segja auk
þýðinganna?
—■ Ég er meðlimur í bókmennta-
klúbb x Uppsölum ásamt 11 konum
öðrum, sem allar eru mjög áhuga-
samar um bókmenntir og hafa
starfað á sviði bókmennta. Við
vorum tvœr um að kynna islenzk
Ijóð þar. Ljóðin völdum við úr sýni-
bók íslenzkra Ijóða, sem Ariane
Wáhlgren þýddi og auk þeirra tók-
um við tvœr af mínum þýðingum
og svo tvö eldri Ijóð eftir Jóhann
Sigurjónsson, sem ég þýddi úr
dönsku. í umrœðunum á eftir bar
öllum saman um, að Ijóðin væru vel
ort, að íslenzk skáld virtust hafa
mjög gott vald á tungu sinni, en *—
og hér vitna ég í gagnrýni Margit
Abenius, sem er fil. dr. í bók-
menntasögu og skrifar mikið um
menningarmál. Hún taldi að einmitt
þessi lipurð, það hve íslenzk skáld
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
24. nóv. 1M8