Lesbók Morgunblaðsins - 24.11.1968, Blaðsíða 12

SMÁSAGAN
Fr.imh. aí bis. 5
snýtti sér hressilega og fékk sér svo flausturslega
í nefið, að mikið af tóbakinu, sem nefinu var ætlað
að hýsa, fór til spillis.
VL
En heima sátu þeir: hreppstjórinn, oddvitinn og
kennarinn, við andlega iðju. Til þeirra heyrðist
hvorki stuna né hósti. Þessir ákafamenn á sviði bú-
skapar og bjargráða, höfðu sökkt sér svo niður í
sína andlegu iðju, að úrhellis demba í þurran hey-
flekk hefði varla orkað að koma þeim úr jafnvægi
eða lyfta þeim úr sætum sínum. Allir sátu þeir með
hálfskrifuð blöð fyrir framan sig, þegar leið að há-
deginu. Allir höfðu þeir strikað út einstaka orð og
setningar. Allir voru þeir þó orðnir sannfærðir um,
að þeir væru á réttri leið.
Hreppstjórinn var að Ijúka við frásögnina um
Tyrkjaránið. Oddvitinn var einmitt að skrifa fallega
setningu um það, hversu sveitin brosti við sínum
tignu gestum. Kennarinn var að Ijúka við fjórða er
indið í kvæðinu:"
.„.Og léttur blærinn hjalar við lauf á grænu tré:
Lofðungur ísiands hingað velkominn sé;‘.
Einmitt þegar svona stóð á, var kominn hádegis
verður og truflanir frá konum og krökkum því óhjá
kvæmilegar. En þær truflanir liðu hjá.
Þessi dagur leið að kvöldi, eins og aðrir dagar.
Æsingur og erill Langfirðinga hafði þar engin áhrif
á. En fáir hinna fullorðnu Langfirðinga sváfu
„svefni hinna réttlátu", því að allir — eða að minnsta
kosti allflestir fundu sig á einhvem bátt seka
um það, að hafa ekki afkastað eins miklu þennan
dag, eins og þeir hefðu kosið.
Að liðnu miðnætti nutu þó flestir værðar, ef værð
skyldi kalla hjá sumum, því að draumar voru í
meira lagi dapurlegir, og hefðu einhvern tima þótt
boða ill tíðindi að morgni.
vn.
Aftur glitraði dögg í morgunljóma frá upprenn
andi sól. Smátt og smátt þoraaði döggin, líkt og
svitadroparnir höfðu um nóttina þornað á Langfirð
ingum undir værðarvoðunum og dúnsængunum. En
nú var það svo, að eftir því stm daggararoparnir
þornuðu þennan morgun, fjölgaði svitadropunum á
Langfirðingum. Hreppstjórinn Áafði hringt til sýslu
mannsins undir -eins og símatimi var kominn um morg
unir.n. Jú, jú, konungurinn var væntanlegur til
Langfjarðar snemma næsta morgun. í siðari síma
tima myndi verða hægt að segja nánar um komu
tíma konungsins, hafði sýslumaðurinn sagt hrepp
stjóranum.
Og aftur var tekið til starfa, þar sem frá var
horfið daginn áður. En nú var asinn enn meiri.
Þessí dagur varð að endast vel Hann var Lang
firðingum einskonar gálgafrestur. í skólahúsinu var
bakað og brasað, bæði á gömlu eldavélinni sem ung
mennafélagið átti þar og á olíuvélunum, sem þangað
höfðu verið fluttar hvaðanæva að úr sveitinni. Yfir
snarkið barst stundum slitur úr samtali kvcnnanna.
Þær lioiðu margar áhyggju af fleiru en konungskom-
unni. Þær urðu sumar að sjá um klæðnað sínn,
urðu að velja rétta kjóla og laga hárið á viðeig
andi hátt. Það var ekki gott að vita, nema einhver
væri í fylgdarliði konungsins, sem hefði smekk fyrir
ungar heimasætur, upppússaðar!
Enn sátu þeir heima og sömdu ræður og ljóð,
hreppstjórinn, oddvit'inn og kennarinn. Þeim miðaði
mun betur -en daginn áður. Byrjunin hafði reynst
erfiðust. En þegar dagur var að kvöldi kominn,
mættust þeir þó að lokum í skólahúsinu litu yfir
það, sem gert hafði verið og ræddu dálítið um við
fangsefnin — allt í mesta bróðerni. Það var eins og
þetta sameiginlega viðfangsefni sveitarbúa hefði sam
eina.ð þcssa kappsfullu menn í vináttu.
Sýslumaðurinn hafði símað að konungurinn kæmi
um klukkan 9 fyrir hádegi. Yrði bát hans lagt að
Gráklöppunum.
Þegar á kvöldið leið, læddist dimm þoka inn Lang
fjörð. Hún kyrrði með svala sinum ofurlítið hugar
rót Langfirðinga, sem flestir framlengdu nú daginn á
kostnað næturinnar.
VIII.
Það er morgun.
Niðdimm þoka.
Á Gráklöppunum ýmist sat eða stóð mestur hluti
íbúanna í Langfirði og starði löngunarfullum aug
um út í þokuna. Allir lögðu við eyrun, ef ske kynni
að heyrðist í skipsflautu. Þung eftirvæntíngarkyrrð
ríkti yfir öllum. Bárurnar gnauðuðu ömurlega við
klettana.
Hreppstjórinn, oddvitinn og kennarinn sátu fram
arlega á klöppunum, klæddir sinum beztu fötum, eins
og aðrir, því að annað hæfði ekki mótíöku hinna
tignu gesta. En langt finnst þeim, sem bíður
Tíminn silast áfram. Klukkan verður 10, 11 og
hálf tólf. Þá voru liðnar 3 klukkustundir tfðan fólk
ið fór að safnast saman niðri á klöppunum. Enn er
þoka, grádimm, úrsvöl. Þegar klukkan var rúmlega
12, voru nokkrir horfnir af klöppunum upp á
bakkana fyrir ofan þær. Það var raunar aðallega
ungt fólk, en hið rosknara hélt biðstöðu sinni áfram.
Hreppsíjórinn, oddvitinn og kennarinn sátu enn
kyrrir. En nú var það ekki af taugaspennu eða
hugaræsingi, sem þeir titruðu öðru hvoru innan und
ir sparifötunum — heldur af kulda! Þokan er svöl,
þótt á sumardegi sé!
Loks rofaði ofurlítið í þokuna. Og þá, — já, þá
kom ungur maður þeysandi á gráum gæðingi! Maður
þessi, sonur hreppstjórans hafði verið sendur heim,
til þess að síma til sýslumannsins og spyrjast fyrir
um konunginn. Komumaður stökk af baki, stikaði til
föður síns og tilkynnti, að konungs-skipstjórarnir
hefðu ekki treyst sér til að sigla inn Langfjörð
vegna þokunnar og hefðu því farið framhjá. Væri
konungurinn því hættur við að koma til Langfjarðar.
Hreppstjórinn reis á fætur og skjálfandi röddu
kallaði hann þessi tíðindi til fólksins. Ahrifunum, sem
þessi fregn hafði á Langfirðinga, verður ekki með
orðum lýst, né sagðar þær athugasemdir, sem féllu
um hans hátign og fleiri. (En þess má geta, svona
innan sviga og í trúnaði, að 1944 kusu 100% Lang-
firðinga sjálfstæði til handa þjóð sinni).
En þetta kvöld var heiður himinn, aðeins þoku-
bakki til hafsins. í skólahúsinu í Langfirði var dýr-
Ieg átveizla. Margar snjallar ræður voru fluttar yfir
borðum, blaðalaust.
Svo var dans á eftir.
Flatey
Framh. af bls. 7
leigu hús, sem þar í eyjunni
gengur undir nafninu Skrínan.
Það er gamalt og að sumu leyti
af sér gengið hús, einkennilegt
í sköpulagi, «n hrifandi við
nánari kynningu. Steingrímur
var fyrst í Flatey við próflest-
ur, en síðustu árin hafa þau
hjón eytt sumarleyfinu í Flat-
ey, og stundum hefur eitthvað
af venslafólki búið með þeim í
Skrínunni.
Ég hygg, að sá sem einu
sinni kynntist Flatey og töfr-
um hennar, gæti mætavel hugs-
að sér að dveljast þar til hvíld-
ar og hr-essingar, þegar sumar-
fegurðin nýtur sín bezt. Mér
þykir líklegt, að með tímanum
rísi sumargistíhús í Flatey með
tíðum bátsferðum til nærliggj-
andi eyja og meginlandsins.
Hvort tekzt að endurreisa ein-
hveru atvinnuvegi er á þessu
stigi öldungis óvíst. En hinu
má slá föstu, að Flatey á -eftir
að verða eftirlætis dvalarstað-
ur og kjörinn staður fyrir
hverskonar hressingarhæli.
Ekki mun af veita, ef síaukin
streita og hraði leiðir til þess
að taugaveiklun verði algeng-
ari en kvefið. Einnig mun
skáldum og listamönnum bykja
gott að búa í Flatey um ein-
hvern tíma og sumir sem and-
snúnir eru nýjabruminu í verk-
um þeirra mundu kannski vilja
stuðla að því að þeim yrði
smalað saman og fluttir út
þangað. Raunar hafa ágætir
lístamenn kynnzt töfrum Flat-
eyjar, þeir Þorbergur og Lax-
ness voru þar um tíma hjá
prestinum og böðuðu sig alls-
berir úr dögginni á Jóns-
messunótt, ef ég man rétt.
★
Síðan víð fluttum í læknis-
húsið, hefur Hafsteinn bóndi
gengið út til verka á degi
hv-erjum en sá búskapur er með
nokkrum ólíkindum, því Haf-
steinn er í rauninni veiðimaður.
Hann háfar lunda, rotar skarf,
veiðir seli og lúðu og hirðir
um æðarvarp. Þetta er fjöl-
breytt atvinna, einskonar sport
mundi margur segja, enda
kveðst Hafsteinn ekki geta hugs
að sér neitt skemmtilegra. Hann
er rétt liðlega þrítugur, og ber
með sér þá rósemi, sem öllu
eyjafólki virðist eðlileg og inn-
gróin.
Flateyjarhreppur leigir út
hlunnindi eyjarinnar og síðast-
liðið vor tóku þeir Hafsteinn
og Jóhannes Gíslason í Skál-
•eyjum, jörðina Flatey á leigu
með öllum gögnum og gæðum.
Þessum landkostum skipta þeir
þannig, að Jóhannes hefur mest
af grasnyt og beit en Hafsteinn
mest af öðrum hlunnindum,
sem eru selur, æðarvarp, fugla-
tekja og eggjatekja.
Flateyjarbóndinn þarf að
mörgu að hyggja. Starf hans
verður að teljast vandasamara
flestum þeim búskap, sem
stundaður er í landi. Hann
verður að þekkja hverja eyju
og hvert sker í næsta ná-
grenni. Hann verður að vera
gerkunnugur siglingaleiðum og
straumum og öllu er lýtur að
sjómennsku. Að frádreginni
skólavist syðra hefur Hafsteinn
alið aldur sinn allan við Breiða
fjörð, eða í eyjunum. Hann er
fæddur á Ilöllustöðum á
Reykjanesi 1935, en fluttist með
foreldrum sínum í Skáleyjar,
þá tíu ára gamall. 1 Skáleyj-
um ólst Hafsteinn upp og fór
fyrst að heíman 17 ára á ver-
tíð til Flateyjar. Um það Ieyti
réru tveir bátar frá Flatey.
Síðan var Hafsteinn ýmist
heima við búskapinn eða á ver-
tíðum á vetrum. Hann fór að
stunda sjó alfarið 21 árs, og þá
frá Grundarfirði. Litlu seinna
kvæntist hann Ólínu Jónsdóttur
frá Hvallátrum. Hafsteinn var
ákveðinn í að leggja sjó-
mennskuna fyrir sig, en þau
hjónin grunaði ekki þá, að þau
mundu setjast að í Flatey. Haf-
steinn fór í stýrimannaskólann
1957 og tók fiskimannapróf vor-
ið 1959.. Á meðan bjuggu þau
Ólína og Hafsteinn í Reykja-
vík. En að prófinu loknu fóru
þau að búa í Grundarfirði og
Hafsteinn stundaði sjóinn að
mestu.
★
f ársbyrjun 1965 var búið að
kaupa Konráð II., fiskiskipið,
sem enn er gert út frá Flatey.
En það var aðeins einn ungur
maður eftir í eyjunni, og Ieit
sannarlega ekki vel út. Ráða-
menn í Flateyjarhreppi lögðu
þá mjög að Hafsteini og Ólínu
að flytja til Flateyjar og létu
þau til leiðast; fluttu þangað
29. marz 1965 og Hafsteinn
varð skipstjóri á bátnum.
Þá var lagt upp í Flatey, og
aflinn saltaður og hertur. Um
það leyti hafði læknirinn flutt
á brott og þau Ólína og Haf-
steinn fengu inni í læknisbú-
staðnum, nýju húsi vestarlega
á eyjunni. Sumarið 1966 fór
Hafsteinn að stunda fugl og
lúðu, en tók aftur við bátnum
um haustið og hefur verið með
hann á vetrum síðan. í seinní
tið hefur fiskur mjög lagzt frá,
líklega sökum ofveiði. Frysti-
húsið, sem ríkið eignaðist á sín-
um tíma við skuldaskil hafði
fyrir alllöngu verið gert óstarf-
hæft með því að vélarnar voru
teknar úr því. í fyrra var svo
sett upp lítið frystitæki og nú
væri hægt að frysta beitu. Að
vísu var rækjuveiði á útmán-
uðum síðastliðinn vetur, en Haf
steinn hefur ekki verið svo
mjög mikið með bátinn á veið-
um; hans hefur verið þÖTf til
annarra hluta. Þorskafjarðar-
heiði og aðrir fjallvegir í Barða
strandarsýslu teppast snemma
vetrar sökum snjóa og bátur-
inn þeirra Flateyinga hefur ver-
ið notaður talsvert mikið til
fóðurbætisflutninga um norð-
anverðan Breiðaf jörð.
í sumar var Hafsteinn ná-
lega eingöngu við búskapinn
og sá búskapur er fólginn í að
nýta hlunnindi Flateyjar.
Hann er á síf-elldum þönum
milli eyjanna á litla mótorbátn-
um sínum og hefur tvo ungl-
ingsstráka með sér, sem hjálpa
honum. Annar er sonur hans,
uppalinn á sjó. Þrjár vikur á
vori hverju er hann í selveið-
inni; hún hefst í júníbyrjun.
Kóparair eru eingöngu veidd-
ir, og Hafsteinn leggur net sín
við eyjar og sk-er vítt og breitt
um Flateyjarlönd. Fullorðinn
selur er ekkí drepinn, en stund-
um fer hann í netin og þá er
reynt að greiða hann úr. Að
jafnaði fær Hafsteinn 30 kópa
og þeir leggja sig á 8-900 krón-
ur að jafnaði. Aðeins beztu
skinn leggja sig á 1000 krónur.
Kjötið er ekki selt, en Haf-
steinn saltar það til heimilis-
ins, og auk þess er það borðað
nýtt meðan á veiðunum stend-
ur.
★
í Flateyjarlöndum verpa
nærri 2000 æðarkollur en það
er mjög vítt og dreift um alla
hólma, sem eitthvert gras er á.
Það er kallað að fara í leitir,
þegar byrjað er að fylgjast
með varpinu og leitir hefjast,
þegar helmingur fuglsins er
„seztur upp“. Það er um 20.
maí, en breyt'ist eftir tíðarfari.
Vinnan við æðarvarpið stend-
ur yfir allan júnímánuð. Hreiðr-
in eru ekki merkt, aðeins lögð á
minnið en finnast yfirleitt allt-
af aftur. Yfir varptímann verð-
ur að koma að hverju hreiðri
þvívegis og þá er alltaf tekið
eitthvað af dún í hverri ferð.
Bezti dúnninn er yfirleitt sá,
sem fæst í fyrstu leit. í síð-
ustu leit er kallað að taka
hroða; hann er hafður sér.
Fyrsti dúnninn er aftur á móti
að mestu laus við rusl- Dúnn-
inn er gjarnan þurrkaður mót
sólu og síðan er farið með
hann í dúnhreinsunarvél: þeir
inneyjamenn eiga eina slíka,
hún er í Hvallátrum.
Varpið er nokkuð jafnt frá
ári til árs, kollumar álíka
margar. Þó eru öruggar heim-
íldir um að varpið var miklu
meira áður fyrr. Fyrst og
fremst stórminnkaði það eftir
frostaveturinn 1918, «n auk
þess hefur Svartbakur verið
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 24. nóv. 1968