Lesbók Morgunblaðsins - 24.11.1968, Blaðsíða 14

er á boðstólum í fangelsisstofn-
unum, leita margir fangar eftir
henni jafnvel í fullri vitund
um að það muni ekki stytta
dvalartíma þeirra. í sumum
fangelsum líta embættismenn
á það hornauga að fangar leiti
læknismeðferðar.
Nú þegar er verið að reyna
ýmsar breytingaraðferðir við
framfarah'lynnta dómstóla og
fangelsisstofnanir víðsvegar um
landið — fræðslu og félagsleg-
ar, trúarlegar og í starfsþjálf-
un og skemmtanalífi. Bætt hegð-
un, nýir möguleikar í starfi og
skemmtunum, nýtt sjálfsmat og
félagaval, allt hjálpast þetta að
við endurheimt samfélagslegr-
ar viðurkenningar. Sumir eftir
'litsmenn og fangaverðir hafa
sýnt mikla hugkvæmni við upp-
finningu og mótun þessara hátt
ernislegu endurhæfingar og
uppbyggingarstarfa — meiri en
ég gæti sagt frá hér, jafnvel
þótt ég þekkti þau öll. En sum
reyna á þolrifin. En á öllum
sviðum er það skilyrðið fyrir
góðum árangri, að lækningavið-
horfið komi í stað refsingar-
viðhorfsins.
Afbrotamönnum, sem haldn-
ir eru óviðráðanlegum ofbeld-
is og árásartilhneigingum ætti
ekki að leyfast að lifa á meðal
okkar án einhverskonar þjóð-
félagslegs aðhalds. En flestum
þeim, sem gerast brotlegir,
jafnvel „glæpamönnum" ætti
ekki að halda í fangelsi ef við
ætlum að „lækna“ þá.
Víða um landið eru nú starf-
andi borgaraleg samtök til heft
ingar og fyrirbyggingar glæp-
um og afbrotum. Þegar slík at-
hygli og áhugi er fyrir hendi
getur almenningur aflað s ér
upplýsinga og vitneskju er
leitt gæti ti’l breyttrar afstöðu
til glæpamála og glæpamanna.
Hann myndi uppgötva hversu
mikið ranglæti felst í mörgu
því sem við köllum réttlæti,
hversu ruglaðir og ráðþrota
margir dómarar standa gagn-
vart steinrunnum ósveigjan-
leika gamalla, úreltra laga og
ríkisstofnana, sem hindra með
öl'lu að hægt sé að taka upp
skynsamlegan málarekstur í
stað þess sem fánýtt er og skað-
legt.
Ég vil lýsa yfir því í áheyrn
almennings, að málum er ekki
svo komið sem hann óskar og
verður það því aðeins að hann
sýni áhuga og taki á sig ábyrgð
sjálfum sér til varnai.
Hlustar almenningur?
Vakni áhugi hans mun hon-
um verða ljóst að við verðum
að afla fleiri staðreynda, fram-
kvæma víðtækari tilraunir, fá
fleiri sannprófaðar niðurstöð-
ur. Hann mun uppgötva sér tii
hrellingar, eins og nefnd for-
setans, að í rauninni er ekkert
vitað með neinni vissu eða hag-
fræðilegri nákvæmni jafnvel
um fallstefnu glæpaöddunnar.
Hinum almenna borgara veit-
ist erfitt að koma auga á hvern
ig nokkur vísindarannsókn
mætti verða til þess að breyta
áliti hans á manni, sem myrð-
ir börn sín á hroðalegan hátt.
En einmitt slíkir hryllingsat-
burðir eru gleggsta dæmið um
það hversu þörfin á vísindaleg-
um rannsóknum er brýn. Hvers-
vegna skýldi — hvernig getur
nokkur maður orðið slík
ófreskja í okkar siðmtnningu?
Hvemig er slíkur maður gedð-
ur? Er hægt að skilja það að
hann geti verið fæddur til
slíkrar spillingar?
V arðandi glæpi og al-
mannavamir eru þúsundir
spurninga, sem eiga rétt á vís-
indalegum athugunum. Hvað
gerir það að verkum að sumir
einstaklingar viðhalda and'legu
jafnvægi sínu með einni teg-
und af þjóðfélagslegri röskun
fremur en annarri, sem hefði
komið þeim á sjúkrahús. Hvers
vegna fást sumir einstaklingar
einungis við vissar tegundir
glæpa? Hversvegna skyldi svo
margt ungt fólk, sem alið er
upp í glæpa og fátækrahverf-
um við slæman félagsskap,
aldrei leiðast út á afbrotafer-
il? (Þetta er ef til vil'l þýð-
ingarmeira en hversvegna sumt
af því gerir það).
Almenningur er heillaður af
ofbeldi og rígheldur í hefndar-
þorsta sinn, blindur og heyrn-
arlaus á fánýtið, kostnaðinn
og hættuna af því hegninga-
kerfi sem hann hefur í för
með sér. En við hljótum að
vona að þetta ástand víki að
lokum fyrir áleitnu og grand-
skoðandi Ijósi skynseminnar og
aukinnar vísindalegrar þekk-
ingar. Almenningur mun finna
til vaxandi b'lygðunar yfir hróp
um sínum á hefndaraðgerðir,
kröfum sínum um makleg mála-
gjöld. Þetta er hans glæpur,
okkar glæpur gagnvart glæpa-
mönnunum — og um leið glæp-
urinn sem við fremjum á okkur
sjálfum. Því ef okkur á að
takast að draga úr eigin þján-
ingum vegna hömlulausra of-
beldisaðgerða meðborgaranna,
verður við fyrst að ganga af
refsitrúnni, hafna hinum úr-
eltu hefndarviðhorfum. í þeirra
stað myndum við stefna til víð-
tækrar, uppbyggjandi þjóðfé-
lagsafstöðu — þar sem aðgerð-
ir byggðust sumar á lækningu,
sumar á aðha'ldi en hin félags-
lega heildarútkoma verkaði fyr-
irbyggjandi.
Við endanlega skilgreiningu
mun þetta fara eftir siðferðis-
vitund og verðleikamati hvers
einstaks. Við verðum hver og
einn að afneita hefndinni sem
mannlegri driffjöður, hversu
upphafin og guðrækilega dul-
búin sem hún er. Þetta er boð-
skapur gamalla trúarbragða og
nýrra sálvísinda. Ef við hlýð-
um ekki þessum boðskap, ef við
fólkið í landinu — maðurinn á
götunni, húsmóðirin á heimil-
inu — getum ekki lagt á hill-
una hina kitlandi ánægju okk-
ar af -tækifærum til að koma
fram hefndum á blórabörnun-
um, getum við ekki heldur gert
okkur vonir um frið, almennt
öryggi eða andlega heilbrigði.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS .
24. nóv. 1968