Lesbók Morgunblaðsins - 03.01.1971, Blaðsíða 6

Konunglegt fjárhættuspil
Frásögn af frægu hneyksli hjá brezku yfirstéttarfólki, þar sem
Játvarður krónprins og fleiri úr háaðlinum komu við sögu og
urðu að mæta fyrir rétti
Myndin til hægri:
Þann 9. september 1890 settist þetta fólk við
spilaborðið eftir ríkulegan kvöldverð. Það var
ekkert óvenjulegt. En þetta spil, sem nú var
setzt að, átti eftir að valda klofningi í viktori-
önsku yfirstéttinni, magna andstöðu fólksins
gegn hinum nýríku og þar að auki leiddi spilið
til þess, að hans hátign, prinsinn a£ Wales, varð
að mæta fyrir rétti. Spilafólkið var allt gestir
hjá Arthur Wilson í Tranby Croft í Yorkshire.
Hann var auðkýfingur og skipaeigandi. Maður-
inn við endann á borðinu cr Mr. Stanley Wilson,
sonur gestgjafans, en síðan talið frá vinstri í
kringum borðið: Hr. Lycett Green, hr. Berke-
ley Levett, hans tign, prinsinn af Wales, síðar
Játvarður konimgur VII.‘ frú Wilson, eigin-
kona gestgjafans. Sitjandi við borðið hinum
megin: Hr. Reuben Sasson, bankastjóri, Edward
Somerset, lávarður, Owen Williams, hershöfð-
ingi, frú Somerset (á bak við) Sir William
Gordon-Cumming Bart og frú Lycett Green.
Fleiri gestir voru þarna, en þeir tóku ekki
þátt í spilinu. Gestgjafinn, Arthur Wilson, var
veikur og lá í rúminu. Spurningin, sem réttur-
inn, blöðin og allt landið spurði á eftir van
Hafði Sir WiIIiam Gordon-Cumming rangt við
í spilinu. í eftirfarandi grein, sem fyrir nokkru
birtist í Sunday Times Magazine, skrifar James
Fox um Tranby Croft-málið.
Sjaldan hefmr brezk siða-
vendni komið betur í ljós en í
Baccaratmálinu svonefnda, sem
fjallað var um fyrir meiðyrða-
dómstólum í Englandi árið 1891
og styrkti svo grun Viktoríu
drottningar um að ekki væri
allt sem skyldi í siðferðismál-
um yfirstéttarinnar og að þar
ætti sér stað hvers kyns spill-
ing, að hún beið skjálfandi á
beinunum af ótta um afdrif
brezka heimsveldisins.
Fyrir prinsinn af Wales var
þetta leiðindamál, sem olli hon-
um slíkum áhyggjum að þær
höfðu nærri lagt hann í rúm-
ið, og varpaði stærri skugga á
vinsældir hans, sem alltaf voru
háðar veðrabrigðum, en nokkuð
annað, sem fyrir hann kom um
ævina.
Aðdragandi þessa mikla
hneykslismáls Viktoríutimans,
sem allt ætlaði að æra þegar
það fréttist út um heim, var sem
hér segir:
1 september árið 1890 kaus
prinsinn af Wales sér Tranby
Croft, heimili herra Arthurs
Wilsons og konu hans, sem að-
setur meðan á Doncaster-veð-
reiðunum stæði. Arthur Wilson
var auðugur skipaeigandi frá
Hull. Sagt var að um eitt skeið
fyrir 1890 hefðu Wilson-bræð-
urnir átt stærsta gufuskipa-
flota heimsins, eða um 100 skip.
Hinn mikla auð sinn höfðu þeir
grætt á gufuskipum og Arthur
Wilson lét fána skipafélagsins
blakta af stöng við hliðina á
brezka fánanum úti fyrir Tran
by Croft. í blaðinu Pall Mall
Gazette segir um bræðurna að
„i nýlegu góðæri hafi þeir skipt
einni milljón punda á milli sín“.
í sömu grein, sem skrifuð er
eftir málaferlin og í höfðingja-
sleikjulegum tón, segir síðan:
„Er þeir taka til máls veldur
það flestum heilabrotum hvern
ig mönnum, er hyggja svo lítt
að því sem þeir segja tekst að
ramba á stefnu sem lítur út
nákvæmlega eins hún hafi ver
ið valin af vandlega yfirlögðu
ráði. Herra Arthur Wilson ger-
ir sér engu meira far um skil-
merkilegan málflutning en
bóndi i sveitabrúðkaupi, en
leiðtogar verkalýðsins vilja að
talað sé við þá á þjóðlegri saxn
esku. Það segja að minnsta
kosti þeir sem til þekkja".
Burtséð frá þeirri staðreynd
að það var regla prinsins að
bregða sér út fyrir hinn lokaða
hring hástéttarmanna og sjálfs-
vitundar þeirra (hann var að
því leyti ólíkur skyldmennum
sínum í Evrópu), og samlaga
einveldið breyttum aðstæðum,
hafði hann gengið svo nærri
gestrisni hins gamla vinar síns
Christophers Sykes, að heita
mátti að hann væri kominn á
vonarvöl. Sykes bjó nærri Tran
by Croft og hjá homim var prins
inn vanur að dvelja meðan á
Doncaster-reiðunum stóð. Árið
1890 hafði hann fyllt flokk
gjaldþrota aðalsmanna og var
sjálfur gestur Wilson-hjónanna
að Tranby Croft, ómegnugur
þess að s+.anda lengur straum
af gestgjafahlutverkinu.
Wilson-hj ón'uiium hafði veiitzt
auðveld inngangan í hástéttar-
lífið. Tranby Croft, sem var
tuttugu ára gamalt árið 1890
var bæbt og endumýjað hátt og
lágt fyrir komu prinsins og var
nógu glæsilegt til að þóknast
smekk þess fyrirfólks, sem
prinsinn hafði gert viðvart um
fyrirfram, að hann óskaði að
yrði boðið. Wilson-hjónunum
hafði tekizt að stýra prinsinum
til Tranby Croft með gætni og
þolinmæði og fyrir milligðngu
Coventrys lávarðar.
Annar tiginn gestur Wilson-
hjónanna í þetta skipti var
Sir William Gordon Cumming,
auðugur maður, sem átti 40.000
ekrur lands, sveitasetur í Skot
landi og hús í London, glæsi-
legan hernaðarferil að baki og
var að auki gamall og náinn
vinur prinsins af Wales og með
limur í virðulegustu klúbbum
Lundúnaborgar. Kjarninn í
Baccaratmálinu var sú ótrúlega
fullyrðing að Gordon Cumm-
ing hefði með spilasvikum dreg
ið sér allháa fjárupphæð. Enn
fremur að hann hefði haft féð
af prinsinum sjálfum, sem hafði
bankann á hendi umrædd
kvöld. Svikin virtust ástæðu-
laus með öllu og tilefni varð
aldrei fundið annað en það að
Gordon Cumming þoldi ekki að
tapa.
Gordon Cumming var ímynd
yfirstéttarmannsins í máli þar
sem ættgöfgi og fyrirmennska
léku hálfgert skuggahlutverk.
Hann var glæsimenni með af-
brigðum og eftirsóttur, og sög-
ur hans af bardögum við Zúlú-
negra í Ulundi og Egypta í
Tel-El Kebir og Gubat, sem
hann var heiðraður fyrir á marg
víslegan hátt, hljóta að hafa
fallið prinsinum vel í geð. Árið
1890 höfðu þeir þekkzt í 20 ár
og Gordon Cumming hafði
fimm sinnum verið gestur að
Sandringham frá árinu 1881.
Hann var þóttafullur, kuldaleg
ur maður með hvöss grá augu.
Nokkuð einrænn og þó ekki
hvað konur áhrærði. Veðurbar-
inn í andliti og hermannlegur.
Alexandra prinsessa hafði á
honum megna óbeit og kallaði
hann auvirðilega höfðingja-
sleikju.
Auk Gordons Cummings voru
aðrir meiriháttar gestir sam-
kvæmisins Stanley Wilson, son
ur Arthurs, Berkeley Levett,
undirforingi í herdeild Gordons
Cummings, Coventry lávarður,
hirðmaður drottningar og frú
hans, Owen Williams, hershöfð
ingi, Edward Somerset, lávarð-
ur og Reuben Sassoon banka-
stjóri. Auk þess voru þar dótt-
ir Arthuirs Wilsons og maður
hennar Lycett Green. Green
ættin var „eldri“ en Wilson
ættin, en þó hafði hvergi nærri
fymzt yfir fátæklegan upp-
runa hennar. Þessar fjölskyld-
ur voru dæmigerðar fyrir þá
stétt manna, sem prinsinn af
Wales var að hefja til virðing-
ar.
Að kvöldi hins 8. september,
eftir að veðreiðum var lokið og
síðbúinn kvöldverður snæddur,
var stungið upp á baccaratleik.
Prinsinn af Wales var hættur
að dansa er þetta gerðist -—
hann var 48 ára að aldri — og
lék í stað þess baccarat á
hverju sveitasetri sem hann
dvaldist á, nema Sandringham.
Reuben Sassoon hafði gefið hon
um spilapeninga skreytta gyllt
um fjöðrum, sem hann hafði
með sér hvert sem hann fór.
„Það er sagt að ég beri þá á
mér eins Tyrki ber bænaábreið
una sina," sagði hann við vini
sína í umkvörtunartón tíu mán-
uðum síðar, þegar hneykslimál-
ið stóð sem hæst.
Baccarat var bannað með lög
um í spilahöllum í Englandi og
var yfirieitt talið ógeðfelldur,
franskur löstur. Skoðanir voru
skiptar um gildi þess sem spils.
Málafærslumaðurinn Sir Ed-
ward Clarke, sagði við réttar-
höldin: „Mér virðist þetta ein
heimskulegasta aðferð til að
tapa peningum sínum eða fé-
fletta aðra, sem ég hef nokkru
sinni heyrt getið um, vegna
þess að hún gerir engar kröfur
til leikni eða dómgreindar".
Sir Charles Russell, sem var
andstæðingur hans, leit á það
frá raunsærra sjónarhorni sem
gagnlega, fyrirhafnarlitla af-
þreyingu á hinum löngu kvöld-
um endalausra sveitasamkvæma
„og hreint ekki afleitt spil".
Eins og í mikilsháttar fjár-
svikamálum þurfti að byggja
upp tæknilegan grundvöll að
málinu fyrir rétti áður en hægt
væri að bera staðhæfinguna um
spilafals fram fyrir kviðdóm-
endur. Þeir hlýddu á þrotlaus-
ar útlistanir á ýmsum leikað-
ferðum þar til þeir voru ger-
samlega ringlaðir — um brúna
spilapeninga, rauða spilapen-
inga, masse en avant, coup de
trois (sem hinum sísyfjaða Col
eridge lávarði heyrðist vera
coup d’état eða stjórnarbylt-
ing) og útreikninga fjárhættu-
spilara í það óendanlega. Hinir
ráðgefandi kunnáttumenn
gerðu heyrum kunnugt, að slíkt
spil væri ekki samboðið þeirra
gáfum.
Tvennt er það sem dregur
úr möguleikum á allri leikni í
baccarat og gerir það að bama
leik með peninga. í fyrsta lagi
verða allir að veðja áður en
gefið er og i öðru lagi geta
þátttakendur venjulega farið
allnærri um hvað mótspilarar
þeirra hafa á hendi áður en
sagt er. Þetta þyrfti flókinnar
skýringar við, en byggist á
þeirri reglu, að hafi maður feng
ið sex eða meira tekur hann
þriðja spilið en ef hann hefur
fimm eða minna, gerir hann það
ekki. Borðinu er skipt í tvo
heiminga sinn hvorum megiin
við bankann. Einum þátttak-
anda við hvorn borðhelming eru
gefin spil í hverri umferð og
leggja hinir við þann helming
peninga undir þessá spil. Mark-
miðið er að fá tvö spil, sem
gilda átta eða niu samanlagt en
það er full hendi og vinnur um-
ferðina sjálfkrafa, enda sé sagt
tafarlaust.
Komi ekki upp full hendi, er
hægt að biðja bankann, sem
bæði kvöldin á Tranby Croft
var í höndum prinsins af Wal-
es, um spil, sem gefið er uppí-
loft, en áður hefur bankinn
tvisvar gefið eitt spil á grúfu
á hvorn borðhelming. (Áður
hefur verið lagt í borðið.) Nú
eru sex spil á borðinu. Ef hvor
ugur hefur sagt fulla hendi seg
ir bankamaðurinn „Ég gef spii"
og býður hvorum spilara eitt
spil, sem hann snýr upp. Það
sem næst er átta eða níu, vinn-
ur umferðina. Tían og mann-
spilin gilda sama og núll, tvö
mannspil eru því núll eða bacc
arat en nía og f jarki gera þrjá.
1 bankanum eru 208 spil og
á Tranby Croft byrjaði bank-
inn bæði kvöldin með 100 pund.
Rauðu spilapeningamir voru 5
punda virði, þeir brúnu giltu
fyrir 10 pund og aðrir litir fyr-
ir 2 pund, 10 shillinga og 5
shillinga.
Eftir að nokkrir söngvar
höfðu verið sungnir kringum
slaghörpuna fyrra kvöldið, sett
ust gestirnir við spil í hinu
skrautlega bókaherbergi húss-
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
3. jamúar 1971