Lesbók Morgunblaðsins - 03.01.1971, Blaðsíða 13

þessu drasli þangað, bara til
þess að það eyddist þarna?“
skaut Clemmie, konan hans
inn í.
„Bara —tók hann fram í.
„Og —“
„Og hvað?“
„Og ekkert, ég var að spyrja
þig?“
„Þú spyrð bara til þess að
ergja mig, og vegna þess að þú
skilur þetta ekki. Enginn skil-
ur mig héma. Ef þið gerðuð
það, guð minn góður, þá
myndu allir vera á þönum eft
ir skeljunum minum, fiskunum
mínum, perlunum minum!"
Að lokum eyddi hann öllum
stundum sínum þannig, eins og
langur saltslímugur áll, sem
hrekst frá öllu þvi, sem ekki
er söngur undirdjúpanna, oftar
undir vatnsborði en ofar þess.
Þegar hann synti, þá var það
eins og að dreyma með opin
augu. Hann ferðaðist um her-
bergin í höllinni án þess að
snerta bcrtninn, leið um og sá
marglitar skeljar og kóralla —
hann kafaði tvisvar eða þrisv-
ar til þess að sannfæra sig um
það sem hann hafði séð, —
fyrstu ostrurnar.
Konan hans skildi hann ekki,
þegar hann sagði henni þetta,
trúði henni fyrir þvi, milli þess,
sem hann kaffærði tennur sínar
í vatnsmelónunni: „Ég er svo
glaður, Clemmie! Osturnar eru
að bita á agnið!“
„Hvað er nú að þér, Johndel!
Það hafa alltaf verið ostrur
hér, nóg af ostrum.“
„Risaostrur já, það sem þeir
kalla „asna-skeljar", með
dökkum safa. En litlar ostr-
ur. .. “
„Það er bara af þvi að hér
er ekkert grjót, segja þeir.“
„Ekkert grjót, ha, ha!“ Hvitt
bros Johndels flæddi gegn
svörtu brosi melónunnar.
„Það er aldrei að vita, hvað
þér dettur i hug. Alltaf ein
hver leyndarmál, einhverjar
uppáfinningar. Manstu, þegar
þú fékkst þá flugu i kollinn, að
útlendingarnir vildu borða smá
eðlur, og við fórum að rækta
eðlur. Síðan voru það froskar,
og við ræktuðum froska."
„En, Clemmie, núna er allt
öðru máli að gegna. Þetta geng
ur vel. Ef þú gætir aðeins skil-
ið hlutina, — ekki eins og þeir
eru, heldur eins og þeir eru
ekki.“
„Skilið? Hvernig á ég að
skilja nokkuð, þegar þú ferð
svona með mig, vöxturinn
er alltaf úr lagi — þegar ég er
ekki kviðmikil, þá er eitthvað
aftan á mér, alltaf berandi eitt
hvað, að framan eða aftan. Ég
hef áhyggjur vegna barnanna,
þau vaxa upp eins og rottur."
Ekkert var eftir af götunum,
sem hann hafði dregið bílflök-
in eftir. Sandur og vindur, það
var hans leyndarmál. Og leynd
armálið vissu aðeins Johndel —
og skugginn hans.
Þeir éta hvor annan, renna
saman, þessir tveir blámar,
sagði hann við sjálfan sig og
starði út í fjarskann. Sjórinn
rennur saman við himininn, og
himinninn rennur saman við sjó
inn þarna úti við sjóndeildar-
hringinn, sem hvorki er himinn
né haf, aðeins þorsti, þorsti
brennandi hádegisins, þorsti log
andi vatnsins, logandi fjörunn-
ar, logandi sandsins.
Hitinn afskræmdi allt. Pelik-
anana með hægum vængjatök-
um. Leðurblökurnar í lestum,
ýtandi sér áfram með litlum fót
um eins og árum. Streymandi
lækina. Hegrana eins og bleika
bómullarhnoðra. Allt af-
skræradist og rann saman við
nágrennið í hitamóðunni.
Það var bezt að kafa: Vera
niðri í vatninu eins lengi og
hann þyldi og koma svo upp
rétt ódrukknaður með hnifinn
milli tannanna, höndina tilbúna
að reka hann í stórfiskið, —
en nú notaði hann hana til
þess að losa fyrstu ostrurnar
frá bílflökunum, sem orðin
voru að grjóti.
Marglittumar liðu með sól
hlífar sínar milli sorgarbúinna
kræklinga, bundnar óslítandi
silkiþræði við málmhólfin.
Kaldir eldhringar, sólargull
hringar opnuðust og lokuðust í
kyrrlátum öldunum, hægfara
kolkrabbar og þangið fljótandi
eins og hár. Zebrafiskur, rauð
fiskur, perlumóðir. Gjörvallur
neðansjávarheimur Johndels.
Hann var búinn með loftið,
hann kom úr kafinu með ostr-
urnar og seldi þær við höfn-
ina. Þær voru rifnar út af ljós-
hærðum hafnarvörðum, sem
borguðu hærra verð fyrir þær,
til þess að þeir þyrftu ekki
lengur að borða dósaostrur.
Johndel varð þurr í munnin-
um við tilhugsunina um, að ein
hver af þessum ostrum hefði
geymt perluna haris, perluna,
sem hann dreymdi um, lítinn
regnbogalitan hlut, og án þess
að taka eftir þvi, myndu þeir
bryðja hana milli gulltannanna
— þessi hálstaufifl! Og þess
vegna var það, að hann bauð
þeim að opna ostrurnar fyrir
þá, svo þeir gætu auðveldar
gleypt þær. Sumir þáðu það,
en aðrir, — án efa perluleitar-
menn — vildu heldur opna þær
með sínum eigin hnífsoddum.
Stundum, þegar hann kom
upp úr sjónum mjög snemma
morguns, stóð hann milli ostru
karfanna sinna á meðal kuð
unga og skelja, lokaði augun-
um, valdi eina í blindni og opn
aði eina með von í huga.
Hjarta hans sló, hratt, hratt.
Hann hélt niðri í sér andanum.
Perlan?
Sérhvert starf á sína leyndar
dóma. En leyndardómar þessa
starfs voru jafnvel duldir hon-
um sjálfum. Engin vitneskja,
bara gáta.
Negrinn, Toby Shrimpkin elti
hann og þráspurði alla leiðina.
„Hvaðan færðu allar þessar
ostrur?“.
„Hvað áttu við með hvaðan?
Or sjónum?"
Enginn segir þér nokkurn
tíma nokkuð. Shrimpkin fann til
undarlegrar tilfinningar, er
hann elti Johndel hljóðlausum
skrefum, og sá hann hverfa inn
á milli hæðanna og niðri litla
kornakurinn við ströndina og
birtast aftur lengra í burtu.
Toby stanzaði, baðaður í nótt
unni, stjörnulausri nóttunni,
skjálfandi með hlustandi eyru.
Með sínum eigin augum sá
hann Johndel hverfa í sjóinn
og breytast í hvítan hákarl.
„Nú veit Shrimpkin hvaðan
hann fær ostrurnar," sagði
negrinn við sjálfan sig og tók
á sprett heim til hafnaricnar.
Saga hans upplýsti leyndar-
dóminn um ostrurnar hans
Johndels. Orð Tobys voru heil
agur sannleikur, þvi hann las
Biblíuna á ensku og átti flösk
ur fyrir þvaggreiningu.
„Vandamálið er —“, eins og
Shrimþkin trúði konu Johndels
fyrir (en nú vissi einnig hún
um perlurnar og rannsakaði
jakkavasa manns sins á hverju
kvöldi i von um smáfund).
„Vandamálið er, að hákarls-
ostrurnar okkar búa ekki til
perlur."
„Bull, Toby frændi, allir geta
haft heppnina með sér.“
„Auðvitað, ef hann vildi
spyrja hákarlana. . . “
„Hvernig getur hann það?
Hann kann ekki hákarlamál!"
Konan starði á hann. Hún
var dökk, en allur farfi var
horfinn úr andliti hennar og
það varð fölhvítt. Eins og hvít
ur hákarl, muldi'aði hún og
skalf frá hvirfli til ilja. Hún
beit á vörina. Hún var að því
komin að segja Skrimpkin frá
öllum bilflökunum, sem John-
del hafði dregið frá gömlu höfn
inni eitthvað úteftir, Guð vissi
hvert. „Þetta er svei mér senni
leg saga, eða hitt þó heldur,
Shrimpkin. Hann hvítur há-
karl og börnin mín litlir há
karlar! Þú kemur mér til að
hlæja!“
„Gleymdu ekki, að hann er
kallaður Johndjöfull."
„Nei, góði, Johndolphin."
„Og nú eru þið efnuð. Rík.“
„Rík, nei. Við höfum fyrir
nauðsynjum."
„Það sjá allir. Nú eigið þið
steinhús með þak úr tígulsteini
svo þið þurfið ekki að stikna
á sumrin og frjósa á veturna
undir blikkþaki.
„Veiztu, Shrimpkin," Clement
ine hallaði sér að negranum,
„ef þig langar i eitthvað lika,
þá skaltu hjálpa okkur, svo að
Johndel finni ekki eina heldur
margar perlur í ostrunum sín-
um.“
„Það er möguleiki, það er
möguleik, kona,“ sagði Shrimp
kin og ranghvolfdi augunum.
„En við verðum að komast að
þvi, hvar hann fer í sjóinn, því
að þar breytist hann úr manni
í hákarl. Ef þú eltir hann og
segir mér, hvar það er, þá er
ég með.“
„Og þá, þegar við höfum
perlurnar, þá verðum við
reglulega rik! Full karfa af
perlum. . . “
„Alveg rétt, stórar og smáar.“
„Jæja, ég skal elta hann.“
„Þá er það ákveðið. Þú
verður bæði rík og útsjónar-
söm,“ sagði Toby til árétting-
ar. „Fólk verður ekki ríkt
svona upp úr þurru, Clemmie,
heldur vegna þess að það er
metnaðargjarnt, og hann hefur
engan metnað. Og hvers vegna
skyldi hann svo sem hafa metn
að, hann er eins og hvítur há-
karl, hann á öll auðæfi hafsins.
Auðurinn birtist i augum
manna og það gerir öfundin
líka. Johndel reisti lítið hús i
viðbót við hitt, handa börnun
um, sem voru farin að ganga í
skóla. Það eldra var stúlka,
fjörugur krakki, og svo veiklu
legur lítill drengur, rauðeygð-
ur og kviðmikill með granna
pípuleggi. Clemmie fór með
hann til læknisins við höfnina.
Hún fór i marglitt bómullarpils
með gylllum mittisstreng, setti
upp hárið, setti á sig eyrnar-
lokka og hringi, og fór í marr-
andi háhælaða glansskó. Lækn
irinn hneigði sig djúpt fyrir
henni og kallaði hana
„Madam" og rannsakaði litla
drenginn hennar með mestu ná
kvæmni og kallaði hann „góð-
an strák".
Hvaðan komu allir þessir
peningar núna, þegar þau
höfðu ekki átt neitt nema
ígangsklæðin fyrir tveimur ár-
um?
Óeinkennisklæddir lögregiu
menn úr bænum fylgdust
með Johndel langan tíma. Þeir
grunuðu hann um brugg ein-
hvers staðar á afviknum stað.
En hvernig sem þeir snösuðu
allt i kring um hann og fólkið,
sem hann helzt umgekkst, og
hvernig sem þeir sátu um öll
vinviðskipti, jafnt heildsölu
sem snafsbari, þá fundu þeir
ekki neitt til sönnunar. Pening
arnir komu frá ostruverzlun-
inni.
Fætur, augu, eyru, allir
fylgdust með honum, svo hann
keypti sér að siðustu stóran
kanó og kafaði frá honum en
ekki frá landi. Og svo kom
hann til baka eins og áður, rétt
í sólarupprás, því hann leysti
aldrei bátinn fyrr en eftir mið-
nætti — það er að segja aðeins
á glitrandi, gagnsæjum dásam-
legum nóttum. Ef hann hvessti
eða rigndi, þá hélt hann sig
heima i rúminu sínu, þar sem
hann lá nakinn innanum and-
ardrátt konunnar, barnanna,
hundanna, kattanna og páfa-
gaukanna.
Vakandi eða sofandi, alltaf
sama sagan. Engill vonarinnar
mundaði skýbólstrasverðið yfir
honum, en snákurinn Chie
Chan með augu eins og stórar,
tinnusvarar skúffur, fullar af
perlum, lét eina og eina perlu
detta niður í titrandi gin ostr-
anna, sem opnuðust og lokuð-
ust um leið og þær kölluðu til
hans: „Johndel! Johndel!"
með kokmæltum röddum.
„Við verðum að kaupa kú,
Johndel," sagði konan hans úr
hinu rúminu. Hanarnir gólu.
„Kú?“
„Svarta kú?“
„Svarta?"
„Það sagði grasalæknirinn.
Til þess að hjálpa drengnum.
Ef við gerum það ekki, þá
deyr hann i höndunum á okk-
ur. Þú fórst ekki til Lippety-
hallarinnar þinnar í kvöld.“
„Ég sneri við á ströndinni.
Það var rigningarútlit.
„En það rigndi ekki. Ég
heyrði ekki —“
„Það rigndi langt í burtu, úti
á sjónum."
„Og varstu hræddur, hvíti
hákarlinn."
„Mér geðjast ekki að þessu
nafni."
„Það hæfir þér.“
„Ég er Johndolphin, og það
hæfir mér. Nafnið mitt er gott.
Hvers vegna segir þú þetta?
Það er gott nafn.“ Hann glað-
vaknaði i morgunbirtunni,
reisti höíuðið frá koddanum,
en hélt höndunum undir ábreið
unni: „Til hvers eru þessi
svörtu kerti?“
„Shrimpkin sagði mér að
kaupa þau til þess að lýsa upp
Kristslíkneskið, þegar þú ert á
sj ónum.“
„Ég verð að segja, að mér
geðjast ekki að þessum Kristi.
Hann er of eyrnastór."
„Það er bara betra. Ég bað
um það. Þá heyrir hann bæn-
irnar mínar betur. Honum geðj
ast heldur ekki að þér. Hann
veit, að þú sagðir um daginn,
að hann væri eins og kross
fest leðurblaka með asnaeyru.
En til þess að gera gott úr
þessu, þá sagði ég við hann:
„Taktu ekki mark á honum,
kæri Kristur, hann talar alveg
eins og hvitur hákarl“.“
„Ef þú værir skynsöm, þá
bæðirðu hann um að láta mán-
ann rigna perlum í klettakvína,
einhvern tíma þegar hann er
fullur."
„Detta perlurnar úr mánan-
um?“
„Hvaðan ættu þær annars að
detta? Þegar máninn er full-
ur og ánægður og er alveg að
springa, þá detta þær af, eins
og smádropar."
„Það er líklega svitinn af
mánanum?"
„Ætli það ekki, kaldur sviti."
„Dauður sviti, Johndel. Það
er eitthvað dauðalegt við perl-
ur. Mér geðjast ekki að þeim.
Ég hef hugsað mikið um það,
en mér geðjast ekki að þeim.
Þær eru bara á brúðir og hin-
ar látnu, svo það er bezt að
þú finnir þær ekki Johndel,
því ekki get ég aftur orðið
brúður þín, og ég vil ekki vera
þín látna.“
Augu hans hverfðust aftur í
draum. Hann sigldi á breiðum
öldum. Hann var með svarta
kú og veikan dreng i bátnum.
Hann var sjónlaus, hann var
syfjaður. Æðaslátturinn við
gagnaugun var eins og sjávar
föll. Það var ekki æðasláttur.
Þetta voru sjávarföll hugsana
hans. Hvað gerðist næst? Eða
öllu heldur, hvað gerðist áður?
Fyrir honum var ekkert á
undan og ekkert á eftir. Það
sem gerðist, gerðist án tíma.
Hann var á ferð i nútíðinni.
Báturinn hans, litli drengur
inn hans, svarta kýrin, allt i
nútíðinni. Allt reglubundið,
reglubundnar hreyfingar. Flóð
og fjara ómælisleikans i mjólk
urlitum svefni. Hann var sjón-
laus, var bara i svefni. Tveir
svefnbrunnar milli augnalok-
anna. En ef hann svæfi, —
hann ruggaði með stýrið milli
handanna, — þá væri hann ekki
hér. Kannski langt fjarri?
Hvað var fjarri, hvað var
nærri? Fjarri eða nærri, skipti
það nokkru máli. Það skipti
hann engu. Ekkert skipti máli.
Hann bara var, það var nóg.
Nóg af hverju? Nóg af því að
vera, — lifa. Að vera hluti af
deginum, milli tanna snáksins,
hluti af miðsumarshitanum,
birtunni, margfaldri keðju
ljómans, tvöföldum eldi sólar
og endurskins, haddi pálma
trjánna, hluti af vatninu
streymandi fram og aftur þar
til það breyttist í dökkan þar-
ann. Himinninn með leyndar-
dóm fjarlægra skýjanna.
Hærra og hærra, Himinninn.
Hvers vegna hverfa frá þessu
til tilverunnar aftur? Hvers
vegna að fara aftur til lands?
Og rödd Clemmýjar. Clemm-
ie, þegar hún var ung og fjað-
urmögnuð, með flæðandi hár,
full af ilmi kastaníutrjánna.
Brjóstin, sem ólguðu gegn hon
um, svo hann kvaldist, meðan
liún var ekki enn orðin konan
Framh. á bls. 18
3. jamúar 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13