Lesbók Morgunblaðsins - 17.10.1971, Síða 10

BÓKMENNTIR
OG LISTIR
Um þessar mundir er hátíðlegt haldið 2500 ára afmæli Persarifeis og feelsar-
inn hefur boðið helztu valdamönnum heimsins í mikla dúfnaveizlu af því
tilefni. í Persíu er mikil fátækt og vanþróun, en menning Persa stendur á
gömlum merg. Á merkisafmæli Persaríkis birtir Lesbókin gamla þjóðsögu
úr þessu fjarlæga og framandi landi.
ÞRJÓZKI HRAFNINN
Einu sinni var bóndi, sem var
vel virtur í sinni sveit. Hann
var auðugur að löndum og laus
um aurum. Bóndinn átti sér
einn son, að nafni Mehrak.
Hann var alúðlegur og hrein-
skiptinn, hrekklaus og óáleit-
inn. Árið liðu. Þegar Mehrak
var vaxin grön, valdi faðir
hans honuim konu. Hún var hin
vitrasta kona og vel að sér tim
margt. Bóndinn var gæfumað-
ur mikill. Á hverju kvöldi sett-
ist fjölskyldan umhverfis borð
hans í skini lampans. Hann
varð oddviti svertar sinnar og
lutu allir boðum hans og bönn-
una án þess að mögla.
Dagar komu, dagai' liðu. Mán
uðir komu, ár liðu. f>ar kom, að
bóndi var farinn að þyngjast
íyrir elli sakir. Kom hann þá
að máli við börn sín og sagði:
„Starfi tnínu er lokið í þessuim
heimi. Sá timi mun í nánd, er
augu mín ljúkast aftur.“ Síðan
beindi hann orðum sinum að
Mehrak og sagði: „Gættu þess
að mér látmim, að ekki slokkni
á laanpa mínum, svo hús mitt
hverfi úr birtunni. Vertu hóf-
samur, en ekki eyðslusamur.
K«mi þeir dagar, að hamingj-
an sé þér ekki hliðholl, tak þá
rekuna í hönd þér og ræktaðu
jörðina svo að hún beri riku-
legan ávöxt.“
Að nokkrum dögum liðnum
dó bóndinn og hann lét hinum
lifandi eftir heiminn. Mehrak
tók við búi eftir föður sinn.
Hann reyndist iitill búmaður.
Þar kom, að honum voru sögð
þau tiðindi, að nú væri ekki
eftir nema ein kýr. Höfðu þau
þá ekki annað sér til viðurvær-
is en mjólkina úr þessari einu
kú. Æ, æ og ó, ó, — nú var
vandi á höndíum, fólk vant að
borða kjúklinga og lambakjöt
varð að láta sér nægja þurrt
brauð og grænmeti!
Eitt sinn er Mehrak var á
gangi um götur þorpsins varð
á vegi hans bindin af óþresktu
korni. Minntist harai þá þess,
er faðir hans hafði ráðlagt hon-
ttm, að hvenær sem þröngt yrði
i búi skyldi hann taka rekuna
i hönd sér. Mehrak ákvað þvi
að selja kúna og kaupa sáðkom
fyrir andvirðið. Þetta gerði
^ hanm, tók reikuna í hönd sér og
vann baiki brotnu fram að upp-
skerutíma.
Morgun einn snemma sá Me-
hrak hvar svartur hrafn sett-
ist á akur hans og rótaði þar í
af áfergju. Mehrak þreif stein
og kastaði að krumma. Hrafn-
inn flaug uppá stóran svartan
stein við akurjaðarinn. Þar sat
hann þangað til Mehrak var
aftur tekinn til starfa. Flaug
hrafninn þá í annað sínn niður
á akurinn. Mehrak kastaði aft-
ur steini. Hrafninn settist enn-
þá einu sinni á svarta steininn.
Flaug síðan í þriðja sinn niður
á akurinn. Þannig þreytti hrafn
ínn Mehrak með þrjózku sinni
fram á kvöld.
Næsta morgun lék hrafninn
Mehrak jafngrátt. Loks spurði
Mehrak hrafninn: „Hvað veld-
ur þessari heímskulegu þrjózku
þinni og hvers vegna viltu
spilla akri mínum?“ Hrafninn
svaraði: „Ég vil gera þig að at-
hlægi. Ég vil binda þig bæði á
höndum og fótum.“ Vesalings
Mehrak vissi ekki hvað til
bragðs skyldi ta'ka.
Um kvöldið segir Mehrak
konu sinni frá atburðum dags-
ins. Þá segir konan: „Á morg-
un, áður en hrafninn kemur,
sikaltu bræða tjörumola og
hella tjörunni yfir svarta stein-
inn. Þegar hrafninn ásækir
þíg og sezt á steininn, munu
fætur hans festast við hann.
Skaltu þá grípa hann og snúa
hann úr háls!iðnum.“ Mehraik
svaraði: „Þetta var heillaráð og
mun ég reyna þetta.“
Árla næsta morgun tekur
hann tjöru og bræðir. Síðan
hellir hann hénni yfir svarta
steininn. Svo birti af degi og
sólin hækkaði á lofti. Að nokk-
urri stund liðinni birtist hrafn-
inn. Hann settist beint í bless-
aðan hveitiakurinn. Mehrak lét
hrafninn afskiptalausan þar til
sólin hafði brætt og hitað tjör-
una vel. Þá greip hann stein
og henti í átt til hrafnsíns.
Hrafninn flaug upp á svarta
steininn og festist á báðum fót-
um. Mehrak flýtti sér að grípa
hrafninn og býr sig til að
drepa hann. f>á segir hrafnirtn:
„Hvers vegna viltu gera mér
þetta?“ Mehrak svaraði: „Ég
vil gera þig að athlægi og
binda hendur' þinar. og jfætu,r,“
Segir þá hrafninn: „Sleppir þú
mér, mun ég aldrei aftur óná&a
þig eða akur þinn. Drepir þú
mig verða börn mín móðurlaus.
Þau munu bölva þér og gera
þér l'ífið jafnleitt og þú gerir
þeim.“ Mehrak vorkenndi hrafn
inum og sleppti honum. Hrafn-
inn settist hjá Mehrak og sagði:
„Jæja, Mehrak, fyrst þú drapst
mig ekki, vil ég og launa þér.
Vil ég gefa þér fjöður úr hami
mínum. Geymdu hana vel. Hve
nær sem þröngt er í búi, skadtu
sleppa fjöðrinni llausri og
íylgja henni hvert sem hún svM
ur, þar til þú finnur mig. Munt
þú þá geta sagt mér hvers þú
þarfnast. Mun ég þá leytsa úr
vanda þinum.“ Mehrak varð
glaður við. Hann tók við fjöðr-
inni og fór með hana heim, fékk
konu sinni og sagði: „Komdu
með járnkistiiinn og geymdu
fjöðrina á kistubotninum. Hver
veit nema hún komi að gagni.“
Konan tók við fjöðrinni og
gerði eins og hann hafði sagt.
Liðu nú nokkur ár. Þá urðu
svo miklir þurrkar að allt
skrælnaði. Varð nú þrot í búi
Mehraks. Dag nokkum sagði
konan: „Mehrak, hvernig litist
þér á að taka fjöðrina og fara
á fund hrafnsins?" Hann svar-
aði: „Viturlega mælir þú. Náðu
i fjöðrina og færðu mér hana.“
Hún gerði svo. Mehrak fór út
á hlað o'g fleygði fjöðrínni í
loft upp. Vindurinn nam hana
samstundis á brott og Mehraik
fór á eftir henni.
Hann hljóp yfir holt og hæð-
ir unz hann kom upp tíl f jalla.
Varð þá á vegi hans kastali úr
járni. Sá hann þar sofa þurs
einn, illilegan og ófrýnilegan.
Þursinn vaknaði við mannabef-
inn og sagði: „Þú. hvíttennti og
svarteygi maður, hvað er þér
á höndum?" Mehrak svaraði:
„Ég er að elta fjöðrina." Þá
mælti þursinn: „Haltu þá áfram
för þinni." Fj'öðrin sveif inn í
helli og Mehrak á eftir. Ailt í
einu kom hann auga á hrafn-
inn, sem sagðí: „Heill og sæll,
Mehrak, hvað varð til þess að þú
minntist mín?“ Mehrak sagði
hrafninum allt af létta um hagi
sína. Hrafninn setti strax fá-
eina hveitipaka fyrír hann og
sagði: ,Jfér er skammtur þinn
þar til þurrkinum iýkur.“ Hann
gaf honum einnig hænu og
sagði: „Hæna þessi verpir einu
gulleggi á dag. Það bregzt
aldrei. Hana mátt þú einnig
eiga og mun þig þá aldrei
skorta f:é.“ Mehrak fór giaður
og reifur heiim með það sem
honum hafði áskotnazt og sagðí
konu sinní upp alla söguna.
Konan mælti: „Vel lízt mér á
þetta, en fyrir alia muni segðu
engum fná hænunni."
Mehrak fór ekki að ráðum
korra sirmar. Hann gekk um
þorpið og sýndi öllum hænuna
unz svo fór, að oddvitinn spurði
lán Méhraks. Sendi hann þá
Mehrak orðsendingu á þessa
ieíð: „Ég hefi heyrt, að þú eigir
fallega hænu. Sendu mér hana
svo ég megi sjá hana og mun
ég síðan skila henni aftur.“
Mehrak varð við ósk oddvita
þótt honum væri það óljúft.
Litflu síðar sendi oddvitinn Me-
hrak aðra hænu í stað þeirrar
sem verpti gulieggjum. Mehrak
sá strax að þetta var ekki sama
toænan. Fór hann á fund odd-
vita til þess að krefjast hæn-
unnar. Oddvitinn barði hann og
varpaði honum á dyr. Leið svo
eítt ár.
Aftur þrengdist í búi
Mehraks. Þá sagði kona hans:
„Mehrak, farðu á fund hrafns-
ins.“ Mehrak fór sem fyrr. Hitti
hann hrafninn og sagði honum
upp alla sögu. í þetta sinn setti
hrafninn pott og sleif fyrir Me-
hrak og mælti: „Hvenær sem
hungur sverfur að, skaltu slá
á pottinn með sleifinni og nefna
um leið þann rétt sem þu gim-
ist og mun þá potturinn fyll-
ast.“ Mehrak varð glaður við
og bar pottinn heim í hús.
Kvölds og morgna fýHtist pott-
urinn af þeim mat, sem þau
báðu um.
Dag nokkum kom Mehrak
að máli við konu sína: „Við eig-
um oddvitanum grátt að gjalda
Nú vil ég að við höldum hon-
um veizlu og berum á borð
’fjölda mismunandi eétta. Fær
hann þá að sjá, að við séum
samt ekki á flæðiskeri, þótt
hann tæki frá okkur hænuna.“
Konan svaraði: „Hefurðu ekk-
ert viturlegra að taka þér fyr-
ir hendur? Það fer sem í fyrra
sinnið. Hann hrifsar pottinn úr
höndum þér.“ Mehrak svaraði:
„Nei, hann læt ég ekki atf
hendi."
Síðan fór hann á íund odd-
vitans. Oddvitinn þáði boð
hans ásamt vinuim og venzla-
mönnum. Um hádegisbil settist
oddvitinn og lið hans að borð-
um. Voru þar bornar fyrir
hann margs konar krásir og
fjöldi kjöt- og hrísgrjónarétta.
Oddvitinn kallaði á þjón sirnn
og mæflti: „Farðu og gáðu,
hverju þetta sætir.“ Stuttu síð-
ar kom þjóninn aftur og sagði:
„Þau ausa þessu öllu úr einum
potti. Nefna þau réttinn um
leið og þau berja í pottinn með
sleif. Þannig -gefur potturinn
þeim hvem réttinn á fætur öðr
um." Oddvitinn þagði um vit-
neskju sína og lauk við máltíð-
ina.
Næsta dag sendi hann þau
sldlaboð til Mehraks að hann
skyldi lána honum pott sinn í
tvo daga. Mehrak neitaði að
verða við þeirri bón. Var þá
potturinn tekinn af honum með
valdi og tveim dögum síðar var
honum sendur annar pottur lík-
ur hinum fyrri. Þegar Mehrak
varð þess vísari fór han-n og
hugðist sækja pottinn sinn. En
það fór á sömu leið og áður, að
oddvitinn barði hann og varp-
aði honum á dyr.
Enn ‘leið eitt ár. Aftur
þrengdist um hagi Mehraks.
Fór nú allt á sama veg og hin
fyrri skiptin, að Mehrak eltí
fj'öðrina á fund hrafnsins.
Hrafninum rann til rif ja hvem
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. október 1971