Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1972, Blaðsíða 13

William Babayan
Skóla í Istanbul, en þar lærði
ég tyrknesku á mjög skömmum
tíma. Mér líkaði ágætlega í Ist-
anbul, enda þótt ég yrði þar
fyrir mestu vonbrigðum ævi
mirrnar. En þannig var að for-
stöðumaður skólans var góðvin
ur kardinala þass, sarn siSar
varð Jóhannes páfi 23. Og þeg-
ar það kvisaðist, að hann væri
líklegur til páfakjörs, þá hét
hann á okkur strákana í hrifn
ingu sinni að harrn skyldi gefa
okkur öllum úr, ef vinur hans
næði kjöri. Þetta áheit gat
hann að sjálfsögðu ekki staðið
við, það þarf nú meira heldur
en viijann til þess að kaupa 150
úr.
Eftir tveggja ára dvöl í Ist-
anbul sótti faðir minn mig, en
hann hafði þá komið mér fyrir
í kiausturskóla í Frakklandi.
Ég var svo heppinn, að aðal-
kennarirtn minn i Istanbul var
franskur og hafði hann kennt
mér litilsháttar frönsku svo
hún var mér ekki alveg fram-
andi.
Oft er sami skólinn fyrir
vissa aldursflokka. Svo að ég
hefi verið víða og kynnzt mis-
jöfnu."
„Hvernig er niáminu háttað í
svona skólum?"
„Fyrirkomulagið er svipað í
þeim, það má heita að
hver stund dagsins sé skipu-
lögð. Dagurinn hefst með sálma
söng og trúarfræðslu. Síðan
eru kennslustundir, leik-
fimi, matmálstímar, lestrartimi
og frjáls timi, sem oftast er
stuttur. Svo endar dagur-
inn með kvöldsöng. Það væri
ógerningur að reka fjölmenna
drengja- og unglingaskóla öðru
vísi heldur en að skipuleggja
alla hluti vel fyrirfram.
1 Frakklandi fór ég svo að
læra grisku og latínu auk
frönsku. Af sjálfsdáðum lærði
ég litilsháttar þýzku, en faðir
minn var, þegar hér var kom-
ið setztur að í BerMn og þang-
að fór ég annað slagið til þess
að heimsækja hann.
Ég hóf nám í guðfræði, en
fann ffljótt, að ég gæti ekki
hugsað til þess að verða prest
ur. Ég fór til yfirmanns skól-
ans og sagði honum það. Þessi
elskulegi maður tók þvi með
skiiningi, sagði, að þótt ég
lyki guðfræðinámi þá þyrfti ég
ekki endilega að ganga i þjón-
ustu kirkjunnar, eins sagði
hann, að ég gæti hvílt mig á
náminu og lokið þvi seinna.
Ég sneri þvi við blaðinu og
hóf þýzkunám og var við það
um tíma en ég náði ekki eins
góðum árangri og ég hafði von-
að, enda þurfti ég nú að sjá
fyrir mér jafnframt nám-
inu. En klausturskólarnir í
Frakklandi eru reknir fyrir
frjáls framlög fólks, svoleiðis
að dvölin þar hafði ekki kost-
að mig neitt. Og ennþá sneri
ég við blaðinu. Ég fór með
myndavélina mírra til Lapp-
lands og ráðgerði að taka þar
myndir og sýna þær í Paris, en
þær heppnuðust ekki nógu vel
svo að ég fór tii Tromsö í
Noregi þar sem ég réð mig á
hvalveiðiskip. Fyrir kaupið
mitt keypti ég mér vandaða
myndavél og hóf nám i ljós-
myndagerð í Hamborg. Þar hefi
ég verið í tvö ár.
Og nú er ég kominn hingað
og búinn að hengja nokkrar
myndir upp í Mokkakaffi.
Island kemur mér fyrir sjón-
ir sem friðsælt og yndislegt
land. Þess vegna finnst mér að
Islendingar ættu að vera Guði
þakklátir fyrir það, sem þeir
hafa, en gleyma samt ekki hvað
annað fólk í öðrum heimshlut-
um þarf að þola. Við erum öll
borgarar á þéssári plánetu sexn
kallcist jörð, og á meðal sam-
borgaranna eru hrjáðir og
snauðir menn, sem þarfnast
hjálpar.
Hér í Reykjavík hefi ég not-
ið hjálpar Æskulýðsráðs, en
þar hefi ég fengið að vinna
myndirnar mínar, en þar er
prýðileg aðstaða til slíks og ég
er alveg undrandi yfir því, að
fólk skuli ekki nota hana
meira heldur en að það gerir.“
„Ertu trúaður?"
„Já, ég er það, innsti kjarni
ailra trúarbragða sem ég þekki
er mannkærieikur og umburð-
arlyndi.
Guðsþjónustur álít ég að sam-
eini fólk, ekki sízt söngurinn.
Líkneski í kaþólskum kirkjum
eru tákn og þeir sem sýna þeim
lotningu, lúta ekki likneskj-
unni sjálfri, heldur því, sem
hún táknar.
Hitt er anrrað mál að mörg
hroðaverk hafa verið unnin í
nafni kirkjunnar. Sjálfum
finnst mér það hljóma eins og
öfugmæli þegar fréttir eru
sagðar af þessum eða hinum,
sem hafi beðið guð að styðja
sig i orrustum og beðið þess að
sprengjurnar, sem þeir létu
falla, yllu sem mestum hörm-
ungum."
„Ertu lees á Biblíuna á máli
Jesú, hebresku ?“
„Nei, ég er ekki læs á he-
bresku, en Jesú talaði ekki held-
ur hebresku heldur mál, sem
heitir aramean, en það likist
mjög hebresku."
„Kanntu ennþá öll þau
tungumál sem þú hefur talað
um dagana?"
„Nei, tyrknesku hefi ég t.d.
gleymt nema þeim kvæðum, sem
ég kann lög við. Kurdönsku
get ég ekki lengur talað. Og
armönsku tæplega, en ég skil
hana þó sæmilega."
William Babayan talar
ágæta ensku svo ég spyr:
„Hvar lærðirðu ensku?“
„1 skóla.“
Framhald á bls. 15.
Á síðari árum hejur þeirri skoðun mjög
vaxið jylgi, að jóstureyðingar heri að gera
jrjálsari og auðveldari en tíðkazt hejur og
víða haja lög þar að lútandi verið rýmk-
uð nokkuð.
Fyrir skömmu heyrði ég sjónarmiðum
þessum haldið á lojt aj miklum ákaja í
hópi ungra manna og kvenna. Þar virtist
sú skoðun ríkjandi, að ekki einasta þyrjti
að taka miklu meira tillit til jélagslegra
aðstæðna bamshajandi kvenna en gert
hejðl verið hér á ianai tii þessa, heidur og
að hverri konu œtti að vera í sjáljsvald
sett hvort hún jæddi barn, er hún bæri
undir belti, eða léti eyða jóstrinu.
Ekki voru viðstaddir þó á eitt sáttir
um hina siðrænu hlið þessa máls, að því
er tók til mats á líji barns í móðurkviði
og hverjum augum skyldi líta á verknað-
inn í sjálju sér, en jajnvel þeir, sem voru
í grundvallaratriðum andvígir eyðingu
jósturs, voru þeirrar skoðunar, að konan
ætti að haja ákvörðunarréttinn.
Þama var deilt hart á dómsvald lœkna
í þessum ejnum og í því sambandi vísað
til máls, sem nú mun vera jyrir dómstól-
um, þar sem læknir var sagður haja neitað
að jramkvœma jóstureyðingu hjá konu,
sem hajði jengið til hennar heimild yjir-
valda.
Vissulega má til sanns vegar jœra, að
læknar haji oj mikil völd í þessum ejn-
um og konur sjáljar oj lítil. Ej til vill eru
læknar oj tregir til að taka tillit til sjónar-
miða konunnar, jjárhags hennar og jram-
tíðarjyrirœtlana og binda sig um oj við
sínar hejðbundnu hugmyndir. En þá er
þess að gœta, að læknum er talsverður
vandi á höndum. Viðurlög við misnotkun
heimildaákvœða gildandi laga eru þung,
en ýmis hugtök í þeim teygjanleg og aj-
stœð og mat þar á e.t.v. umdeilanlegt.
Vœri hugsanlega til bóta, að ábyrgð á
jóstureyðingu, sem óskað vœri ejtir á
jélagslegum jorsendum, — og ákvörðun
þar um, væri dreijt á jleiri aðila en þá
tvo lækna, sem lögin segja jyrir um að
ráða skuli í slíkum tilvikum. Þar gœti
til dæmis komið inn einhver aðili, t.d.
sáljrœðingur eða jélagsjræðingur, sem
hejði aðra viðmiðun en lœknir og gœti
gejið sér meiri tíma en hœgt er að ætlast
til aj lœknum til þess að rökrœða við hlut-
aðeigandi aðila um óskir hans um jóstur-
eyðingu. Það gœti hugsanlega leitt til
jrjálsari jramkvœmdar laganna. Hvað
sem líður skoðunum manna á verknaðin-
um sem slíkum, verður að sjáljsögðu að
tryggja jramkvæmd þeirra jóstureyðinga,
sem yjirvöld haja heimilað aj löglega
gildum ástœðum.
í vetur var lögð jram og ajgreidd á Al-
þingi þingsályktunartillaga, þar sem ríkis-
stjóminni var jalið að láta endurskoða nú-
gildandi lög um jóstureyðingar og leggja
jram jrumvarp þess ejnis á nœsta þingi.
í greinargerð með tillögunni var sérstak-
lega lögð áherzla á nauðsyn þess, að
tryggja jrekar en nú er gert réttindi kon-
unnar til sjáljsákvörðunar og bent á, að
í íslenzku löggjöjinni er sagt, að tillit megi
taka til ytri aðstæðna, en þess getið til
samanburðar, að í nýjum sœnskum lögum
um mál þetta segi, að tillit skuli tekiö
til ytri aðstœðna. Ennjremur er gerður
samanburður á tímamörkum jóstureyð-
inga, sem eru 8 vikur skv. ísl. lögum, en
20 vikur í þeim sænsku.
Sjáljsagt er að endurskoða umrœdd lög,
sem eru jrá árunum 1935 og 1938, þó að
þau virðist í raun og veru heimila jóstur-
eyðingar í jlestum tilvikum öðrum en
þeim, að konan- sé sœmilega heiibrigð og
jœr um að ala önn jyrir barni sínu. Er
ekki annað að sjá en lögin mætti jram-
kvæma með jrjálslegri hætti en nú tíðkast,
ej vilji væri jyrir hendi aj hálju þeirra,
sem jramkvœmdavaldið haja.
Þess má geta, að skv. heilbrigðisskýrslu
jrá árinu 1968 voru jramkvœmdar sam-
kvœmt lögum 66 jóstureyðingar það ár og
var í 15 þeirra tiljella tekið tillit til jélags-
legra aðstœðna kvennanna. Ekki er Ijóst,
hvort þessar tölur bera vitni óþarjlegri
íhaldssemi, því að þess er ekki getið í
skýrslunni hve margar konur jóru jram á
jóstureyðingar á því ári, né á hvaða jor-
sendum. Vœri jróðlegt að sjá einhverj-
ar upplýsingar þar um, áður en gerð er
gangskör að því að auðvelda þessa aðgerð.
Þótt margt mœli með því að svigrúm til
jóstureyðinga verði aukið er spurning,
hvort ástœða sé til þess einmitt nú, að
geja konum algerlega jrjálsar hendur í
þe'xm ejnum. Með tilkomu getnaðarvarna-
lyjja, almennt vaxandi jrjálsræði í um-
ræðum um kynjerðismál og eðlilegri aj-
stöðu jólks til þeirra en áður, er það kon-
um yjirleitt í sjáljsvald sett, hvort þœr
verða barnshajandi eða ekki.
Ojt er í þessu sambandi bent á ungar
stúlkur, sem haji glœpzt út í kynmök, án
þess að vita, hvað þœr voru að gera —
og talið jráleitt að láta slíkt jall binda
þeim bagga, er eyðileggi jramtíð þeirra
og möguleika til náms og starja.
Þetta sjónarmið getur í vissum tilvikum
átt sér gildar stoðir, en er ekki vajasamt
að leysa almennt mál bráðlátra stúlkna
með því að opna þeim upp á gátt leiðina
til jóstureyðinga? Er ekki vœnlegra að
leggja áherzlu á jrœðslu um kynjerðismál
og getnaðarvarnir í skólum, hjá lœknum
og á heimilum og brýna ejtir sem áður
jyrir stúlkum að hugsa sig tvisvar um —
ogf gera tiltœkar varnarráðstafanir — áður
en þœr hejja samlíj. Mundu jrjálsar jóstur-
eyðingar ekki jyrst og jremst verða til
þess að auka kæruleysi þeirra, sem jyrir
eru þannig þenkjandi að nenna helzt ekki
að taka ajleiðingum gerða sinna?
Margrét R. Bjarnason.
21. mai 1972
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 13