Lesbók Morgunblaðsins - 30.06.1974, Qupperneq 2

ALDRAÐIR
SÓmR HEIM
„Ekkert, ekkert
utan
skuggamynd ”
s
Þuríður J. Amadóttir ræðir við
Ingigerði Jónsdóttur
Ingigerður Jónsdóttir heima hjá sér.
1 þcssum viðtalsþáttum verður
Ieitazt við að bregða ljösi á lífs-
kjör og viðhorf þeirra, scm hættir
eru að taka þátt f baráttunni fyrir
daglegu brauði. Þeir berjast ekki
lengur sjálfir fyrir hagsmuna-
málum sfnum. Þau eru í höndum
samfélagsins og ættu því ekki að
vera neinum éviðkomandi.
Athygli verður m.a. beint að
umhverfis- og vistmálum, starfs-
mögnlcikum og viðfangsefnum,
félagslffi og fjárhag. Þessi atriði
ern undirstaða heilbrigðrar
Iffsafstöðu þessa fólks sem og
annarra þjóðfélagsþegna.
1 þessum þætti heimsækjum
við Ingigerði G. Jónsdóttur, sem
býr í Austurbrún 6.
Þar sem hæst ber á Laugar-
ásnum risa þrjú háhýsi. Þessi hús
hafa reykvískir íbúar og vegfar-
endur dagiega fyrir augum. Þau
eru orðín samgróin umhverfinu í
hugum manna og vekja því ekki
mikla athygli augans, nema helzt
fyrir það hvað sérkennilega þau
ber í Esjuna. Hið austasta af
þessum húsum er nr. 6 við
Austurbrún. Þetta hús er eign
Reykjavíkurborgar og mun fyrst
og fremst hafa verið ætlað sem
bústaður aldraðs fólks.
Þegar komið er að húsinu má
sjá þess merki, að vel er séð fyrir
sameiginlegum afnotum hússins.
Á lágum og breiðum tröppum eru
handrið, en til hliðar er braut
fyrir hjólastóla. Tveir inngangar
eru í húsið. í anddyri eru stórar
töflur á veggjum með nöfnum
heimilisfastra í húsinu. Á innra
gangi komum við að tveimur
lyftum, önnur er minni og fyrir
fólksflutning eingöngu, hin
stærri og þá einnig fyrir vöru-
flutning innanhúss. Við bíðum
eftir lyftunni og fylgjumst með
ljósnúmerum yfir lyftudyrum á
meðan hún flyzt aila leið frá 12.
hæð niður á neðsta gólf. Inni f
lyftunni eru einnig handrið. Á
þrióju hæð förum við út og
svipumst um í göngum, sem visa í
ýmsar áttir. Á einum af þessum
göngum stendur blómapottur með
gúmmítré úti við glugga. Hér er
allt hreint og snyrtilegt.
Á ganginum innst til hægri
komum við að hurð. A nafnspjaldi
lesum við nafn Ingigerðar G.
Jónsdóttur. Við hringjum dyra-
bjöllu. Eftir andartak er hurðin
opnuð og Ingigerður stendur i
dyrunum og býður okkur vel-
komin. Engum dylst, að hún er
kona komin um langan veg; yfir-
bragðið sorfið, mildað og fágað af
margvíslegri lífsreynslu nær átta
liðinna áratuga.
Ingigerður býður okkur til
stofu. Hún hefur Iofað að spjalla
við okkur litla stund og gefa
okkur nokkra innsýn í daglegt lif
þeirra, sem búa einir síns liðs í
þessu húsi.
Þegar litazt er um, vekur það
fyrst athygli, hvað hér inni er
bjart, hreint og hlýtt. Ibúðin er að
mestu opin, nema eldhús og bað,
sem gengið er inn í úr að nokkru
afmarkaðri forstofu. Svefnkrókur
er inn úr stofu; þaðan sér út á
sundin og til Esjunnar. Vestur-
gafl stofunnar er að mestu gluggi,
með útsýni yfir mið- og vestur-
hluta borgarinnar. Blómin í
gluggakistunni baða sig í birtunni
og bera með sér, að þau njóta
óskiptrar athygli og umönnunar
húsráðanda. Auðséð er, að hús-
búnaður allur er samgróinn
persónulegum smekk og heimilis-
haldi á löngum lífsferli. Hver
hlutur er á sínum stað. Heimilið
er eins konar spegilmynd af
tengslum við nánustu ættmenni,
vini og vandamenn: Fjölskyldu-
myndir, handunnir munir,
bækur, sem fylla einn vegg
stofunnar, allt á sfna sögu.
Þessari sögu, í stórum dráttum, er
okkur nokkur forvitni að kynnast
áður en við leitum nánari fræðslu
um núverandi hagi og ástæður
Ingigerðar. Við spyrjum því að
góðum og gömlum íslenzkum sið:
— Hvert rekur þú ættir þínar
og uppruna?
— Ég er fædd að Neðra Hreppi
í Borgarfirði árið 1894. Þar ólst ég
upp hjá foreldrum mínum,
Guðrúnu Þorsteinsdóttur og Jóni
Jónssyni. Móðir mín var frá
Reykjum í Lundarreykjadal og
faðir minn frá Skálpastöðum í
sömu sveit. Ég er þvf borgfirzk í
báðar ættir. Heima dvaldist ég að
mestu þar til ég fór að læra að
sauma; Þá var ég rétt innan við
tvítugt.
— Hvernig voru menntunar-
skilyrði ungs fólks þar um slóðir á
þeim tfma?
— Þau hafa sjálfsagt verið líkt
og víðast hvar annars staðar á
landinu. Þó var mikil framför að
hafa unglingaskóiann á Hvítár-
bakka í héraðinu.
— Var algengt að unglingar
væru sendir þangað til náms?
— Það vai nokkuð algengt held
ég, ekki sízt fyrir þá, sem bjuggu í
næsta nágrenni við skólann.
— Stundaðir þú nám þar?
— Já, ég var þar tvo vetur.
— Svo lærðir þú að sauma.
Varðst þú ekki að fara út fyrir
héraðið til þess?
— Jú, ég lærði að sauma í
Reykjavík. Fyrst lærði ég að
sauma karlmannaföt hjá Ander-
sen og Lauth og síðan lærði ég
kvenfatasaum hjá Sigríði Björns-
dóttur, sem þá var dömuklæð-
skeri í Reykjavík.
— Þótti ekki í mikið ráðizt að
læra þetta hvort tveggja?
— Ég veit það ekki. Ég hugsaði
sjálf ekkert um annað en nota
tfmann til að læra það, sem til-
tækt var. Helzt hefði ég kosið að
læra miklu meira. En þetta varð
að duga. Þetta nám mitt varð mér
síðar mikill styrkur í lífsbarátt-
unni. Reyndar fékkst ég ekki
mikið við að sauma karlmanna-
fatnað, hafði meiri áhuga á kven-
fatasaumi eftir að ég var búin að
læra hvort tveggja.
— Þessa iðngrein stundaðir þú
svo um áratugi. Ég hef fyrir satt,
að vinnubrögð þín hafi verið
eftirsótt af mörgum vandlátum
konum um klibðaburð?
— Um það vil ég ekkert segja.
En það er rétt, að kjóla- og kápu-
saum stundaði ég sem atvinnu
alla mína starfsævi. Ég saumaði
fyrir sömu konurnar oft árum
saman, hvort sem þær voru vand-
látar eða ekki. Með okkur tókst
yfirleitt góð samvinna og upp úr
því oft góð kynni, sem ég hefði
ekki viljað missa af.
— Nú hefur þú sinnt þínum
húsmóðurstörfum jafnframt og
þá líklega um það bil jafnlengi og
þú stundaðir þína atvinnugrein?
— Já, ég giítist manninum
mínum, Böðvari Péturssyni, árið
1922. Hann var Borgfirðingur
eins og ég, frá Veiðilæk í Þverár-
hlíð. Við stofnuðum þá heimili á
Akranesi, en fluttumst svo hingað
til Reykjavíkur og eftir það
bjuggum við hér.
— Var þetta tvíþætta starf þitt
ekki stundum nokkuð erfitt?
— Vinnudagurinn var oft
langur. En fyrir mig var aldrei
um neitt annað að velja, þar sem
maðurinn minn missti heilsuna
skömmu eftir að við stofnuðum
heimili okkar. Fyrstu árin eftir
það var hann langdvölum á
sjúkrahúsum. En ég var ekki ein
um þessar aðstæður. Mest er um
það vert að hafa getað séð sér og
sínum sæmilega farborða.
— Mér er kunnugt um, að
Böðvar, maðurinn þinn, var
mikill hagleiksmaður og eftir
hann liggja gripir, sem taldir eru
völundarsmíð.
— Eftir að hann hafði yfirunnið
sjúkdóm sinn að nokkru, fann
hann að starfsþrek sitt mundi
hann ekki endurheimta. Þá för
hann að vinna við silfursmíði og
stundaði það eftir þvi sem kraftar
leyfðu upp frá því. Ýmsa aðra
nákvæmnisvinnu fékkst hann við
og þótti takast það vel.
— Þú átt dóttir, sem búsett er í
Bandaríkjunum.
— Já, það er rétt. Hún fór
þangað 1947. Nokkru síðar
kynntist hún þar eiginmanni
sínum og hefur verið búsett á
vesturströnd Bandaríkjanna
siðan. Stundum finnst mér, að
heldur styttri vegalengd hefði
mátt vera á milli okkar, þar sem
hún er okkar eina barn.
— En þið hafið hitzt síðan?
— Já, nokkrum sinnum. Síðasta
árið, sem maðurinn minn lifði,
kom hún í heimsókn með öll
börnin. Þau eru þrjú og eru að
mestu uppkomin nú. Ég hef
myndirnar af þeim hérna hjá
mér.
Og nú litum við nánar á fjöl-
skyldumyndirnar, sem við
komum auga á áðan. Á stofu-
skápnum standa stórar litmyndir.
Þetta eru myndir af ungu og
fallegu fólki; dótturdóttirin er nú
gift kona, en dóttursynirnir tveir
eru enn í skóla.
Við höfðum nú fræðzt nokkuð
um þá atburðarás, sem helzt
mótaði lífsbraut Ingigerðar. Þá
komum við aftur að því, sem er
tilefni þessa spjalls, en það er að
kynnast lífsháttum hennar eftir
að hún settist að hér í þessu húsi.
Viö spyrjum hana:
— Hvað hefur þú búið hér
lengi?
— Ég hef búið hér síðan þetta
hús var byggt. Við fluttumst
hingað um haustið 66. Maðurinn
minn var þá enn á lifi, en átti við
mikla vanheilsu að strfða. Dvöl
hans varð ekki löng hér. Hann
varð að dveljast á sjúkrahúsi að
mestu þar til hann lézt i febrúar
næsta ár.
— Og siðan hefur þú búið hér
ein?
— Já, að undanteknum
nokkrum mánuðum, sem ég
dvaldi i Bandaríkjunum hjá
dóttur minni eftir að maðurinr.
minn dó.
— Hvarflaði ekki að þér að
setjast að hjá dóttur þinni og
hennar fjölskyldu eftir að þú
varst orðin ein hér heima?
— Auðvitað hefði ég helzt kosið
að vera nálægt þeim. En ég er of
samgróin landinu til þess að geta
hugsað til að slita þau bönd. Svo
ég tók þann kostinn að snúa aftur,
eins og Gunnar á Hlíðarenda
forðum, ef ég má orða það svo.