Lesbók Morgunblaðsins - 17.11.1974, Blaðsíða 10

BLÓMIN
HENNAR
GRÍMU
Fátltt er, að fólk taki til við myndlist á
gamals aldri og enn sjaldgæfara að
einhver árangur verði. Ólöf Grímea
Þorláksdóttir hefur ráðizt í að halda
fyrstu málverkasýningu sina á 80. ald-
ursárinu og mun það einstætt hér. Hún
kallar sig Grímu og hefur haslað sér
völl með sæmilegum árangri á landi
fantasiunnar. Blómin hennar minna á
blómskrúðið i teikningum Sölva Helga-
sonar. En að minu mati er Grtma ekki
hreinn naívisti og mér finnst fráleitt að
bera myndir hennar saman við myndir
isleifs Konráðssonar. Það er stórkost-
legt, þegar fólk getur i ellinni skapað
sér svona viðfangsefni. Ég tel, að
sýning Grímu hafi verið góð og gild til
þess að vekja athygli á þvi. Þarna getur
að lita „mjallkolla og gullkolla" eins og
Þorsteinn Valdemarsson segir i Ijóðinu
Myndveður, sem prentaðerá sýningar-
skrá. Það er mikil blessuð blómatið í
myndheimi Grímu. En þegar maður sér,
að verðlagningin á fyrstu sýningu mál-
ara er hærri en hjá öðrum, sem búnir
eru að leggja sig fram I áratugi og
orðnir þjóðkunnir, þá hlýtur sú spurn-
ing að vakna við hvað sé miðað.
GS.
Hrafnista, hvers vegna var
seilzt eftir þessu nafni austur til
Noregs og valið nafn einnar af
minnstu eyjunum út af
Naumdælafylki? Því mun ráðið
hafa nafnið á hinu ágæta kvæði
Magnúsar Stefánssonar Islands
Hrafnistumen, en í því líkir skáld-
ið sjómönnum okkar við hina
fornu íbúa þessarar litlu eyjar og
teiur þá hafa hlotið í arf farsæld
og snilli þessara forfeðra sinna.
Sú samlíking felur i sér miklu
meira en i fljótu bragði virðist.
Farsæld Hrafnistumanna var í
því fólgin, að þeir fengu byr
hvert, sem þeir vildu sigla, og
væri íogn þurftu þeir ekki annað
en vinda upp segl sin þá rann á
blásandi byr. Ekki tekst að lesa
það nilli linanna í frásögnunum
hvort seglbúnaður þeirra væri
nokkuð frábrugðinn eða full-
komnari en á þessum tima tíðkað-
ist. Vér nútímamenn reynum allt-
af að leita skýringa á þvi, sem
okkur þykir ótriflegt, og svo er
um siglingaleikni Hrafnistu-
manna. Það er að sjálfsögðu nær-
tæk ágizkun, að seglbúnaður
þeirra hafi verið eitthvað full-
komnari en annarra, en varla hef-
ur þess verið langt að bíða, að
aðrir tækju hann upp eftir þeim.
Verður þessari spurningu því
ósvarað og verðum þvi að álykta,
að þeir hafi verið snillingar í að
haga seglum eftir vindi, án þess
að taka tillit til þeirra þjóðsagna,
sem um þá mynduðust. Má því vel
við una samlfkingu skáldsins.
Önnur íþrótt var það sem
Hrafnistumenn stóðu framarlega
f, en það var bogfimi. í henni
virðist þeir líka hafa staðið
nágrönnum sínum framar. Þessir
menn virðast hafa stundað mjög
veiðiskap, bæði á sjó og Iandi. I
ferðir norður með landi fóru þeir
og upp um Hálogaland til dýra-
veiða og jafnvel biandað blóði við
Lappana, sem þeir kölluðu Finna,
en nú á að kalia Sama. Um þetta
bera vitni sögur þeirra Ketils
hængs, hins fyrra, Hallbjarnar-
sonar og Gríms loðinkinna. Þar að
auki bendir viðurnefni Hallbjarn-
ar „hálftröll" til slikrar blóð-
blöndunar. Bogfimi virðist hafa
verið mikil f þessum norðlægu
héruðum um þetta leyti og er
auðsýnt, að Hrafnistumenn hafa
getað af þeim lært. Lappar virðast
hafa verið komnir upp á lag með
að smfða betri örvar en Hrafnistu-
menn áttu að venjast.
Þótt ýmsar ýkjusögur hafi
blandazt í frásagnirnar um þessa
menn, þá leynir sér ekki hinn
raunverulegi þráður þeirra, jafn-
vel Örvar-Oddssögu, sem kölluð
hefur verið skáldsaga og hefur
óneitanlega á sér þann blæ. Þá má
líta á hana, sem venjulega
vfkingasögu, blandaða nokkrum
ýkjusögum sem vel hafa getað
aukizt f höndum afritara.
An bogsveigir var einn þeirra
Hrafnistumanna. Hann var
dótturdóttursonur Ketils hængs
Hallbjarnarsonar. Hann hlaut í
vöggugjöf bogfimi þeirra
Hrafnistumanna, enda fékk hann
viðurnefnið þar af. (Mannsnafnið
An eða Ánn er ekki beygt á sama
hátt í sögunum.)
Hvað varðar okkur svo um
þessa karla og ýkjusögurnar um
þá, mur.u ýmsir spyrja. Þetta
voru ekki ómerkir menn og þetta
voru forfeður og formæður okkar
Islendinga, þvi þegar fram líða
tímarnir, eru allir afkomendur
allra, sem á undan hafa lifað.
Þessi fámenna fslenzka þjóð er
afkomendur allra landsnáms-
manna, sem hér námu land á sín-
um tfma. Þar á meðal voru nánir
afkomendur Hrafnistumanna. í
þeim skilningi hefur skáldið líka
rétt fyrir sér. Allir íslendingar
eru afkomendur þeirra að nokkru
leyti. Því væri fróðlegt að fletta
upp í fornritum vorum og sjá
hvers vér verðum vísari.
Einn med þeim fyrstu, sem
fluttist til Islands var Skalla-Grím-
ur og hans fólk. Hann var Ulfs-
son, siðari hluta ævinnar kallaður
Kveld-Ulfur sonur Bjálfa og Hall-
beru dóttur Ulfs óarga, hún var
systir Hallbjarnar hálftrölls i
Hrafnistu. Ekki er þess getið, að
Skalla-Grímur hafi gert víðreist á
sjó eftir að hann settist að á
Islandi, en synir hans aftur ^móti
voru siglingamenn. Ekki er þess
getið, að þeir hafi gripið til dular-
gáfu þeirra Hrafnistumanna en
farsælir voru þeir I sfnum sjóferð-
um. Þórólfur varð ekki gamall
rnaður, en Egill varð það aftur á
móti og stundaði millilandaferðir
þegar hann þurfti á að halda.
Hann mun alla ævi hafa átt haf-
fært skip, enda er eins og hann
hafi verið vel á verði um hinar
pólitísku sveiflur I Noregi, og þá
tilbúinn að grípa tækifærið ogýta
skipi sínu á flot. Þá var ekki von-
laust að takast mætti að heimta
arf Ásgerðar. Hann varði I það
miklum hluta ævi sinnar að
hreinsa mannorð konu sinnar, en
samarfar hennar héldu arfinum á
þeim forsendum, að hún væri
þrælborin. Þar sem Þóru móður
hennar hafði verið rænt, þótt
löngu hefði verið sætzt á það mál.
En ekki er ætlunin að fara út I
þau mál hér. En Egill varð vel
reiðfara, hvort sem hann vildi
taka land í Noregi eða á Bret-
landseyjum.
Frægasti afkomandi Hrafnistu-
manna og bar nafn afa sins frá
Hrafnistu var Ketill hængur
Þorkelsson. Hann kom skipi sínu
í Rangarós, sum handrit segja
Þjórsárós, en það skiptir ekki
máli hér, því að hann nam neðri
hluta Rangárvallasýslu. Ketill var
sonur Hrafnhildar Ketilsdóttur
frá Hrafnistu og Þorkels jarls,
sem var síðari maður hennar. Eft-
ir að hafa hefnt Þórólfs Kveld-
úlfssonar frænda síns á Hildi-
ríðarsonum taldi hann sér ekki
vært I Noregi fyrir Haraldi kon-
ungi og réðst til Islandsferðar
með Xngunni konu sína og sonu
þeirra. Fyrsta vetur þeirra á Is-
landi bjuggu þau að Hrafntóttum,
en fluttu sig næsta vor að Hofi.