Lesbók Morgunblaðsins - 23.01.1977, Qupperneq 6

✓
LIFMITT
EFTIR Yom Kippurstrfðið árið
1973 risu miklar mótmælaöldur
um allt tsraelsrfki. Menn kröfð-
ust þess, að skipt yrði um stjórn-
endur; töldu þáverandi rfkis-
stjórn eiga sök á þvf, að við fórum
halloka framan af strfðinu. Það
setti sérstaklega alvarlegan svip á
þessi mótmæli, að margir her-
menn úr strfðinu tóku þátt f þeim
og einnig vandamenn fallinna.
Nú litu ýmsir málin öðrum aug-
um en þetta fólk. En enginn gat
látið kröfur þess sem vind um
eyru þjóta.
Eg gat það að minnsta kosti
ekki. Eg var varnamálaráðherra.
Varnamálaráðherrar verða að
hafa traust alþýðu manna. Þeir
leggja á ráðin um strfð. En f strfð-
um falla menn, aðrir særast, týn-
ast ellegar verða fangnir, og
ótaldir sjá á bak ástvinum sfnum.
Það er engin furða, að þeir, sem
senda menn f strfð, eru oft kallað-
ir til ábyrgðar á afdrifum þeirra.
Eitt sinn var ég að koma af
rfkisstjórnarfundi og átti leið
fram hjá hópi fólks, sem hafði
uppi mótmæli gegn stjórninni
fyrir slælega frammistöðu f stríð-
inu og einkum þó viðbúnað fyrir
fram. Ung kona, trúlega ekkja
fallins hermanns, tók sig út úr
hópnum og æpti að mér; „Morð-
ingi!“ Þetta fékk mjög á mig. Ég
vissi það með sjálfum mér, að ég
hafði aldrei nokkurn tfma sent
menn svo fram til orrustu, að ég
væri ekki reiðubúinn að fara
sjálfur. Og það er óbreytt enn.
Ég hóf hermennsku 14 ára gam-
all; gekk þá í Haganah, and-
spyrnuhreyfingu Gyðinga í
Palestfnu. Þetta var varnarlið;
átti svo að heita, að brezku yfir-
völdin í landinu verðu þjóðina, en
þau voru fáliðuð og ýmist gátu
þau ekki eða vildu ekki koma
Gyðingum til hjálpar, er Arabar
réðust á þá. Nýbyggðir Gyðinga
voru dreifðar um landið. Var
þeim úthlutað skotvopnum sér til
varnar, en þau voru af skornum
skammti, haglabyssur mestan
part, og Haganahmenn dreifðu
þvf einnig vopnum meðal manna.
Það varðaði við lög, og reyndar
varðaði við lög að ganga í samtök-
in, enda fóru þau eins leynt og
kostur var.
Ég lauk barnaskólanámi eins og
lög gerðu ráð fyrir. Þá var okkur
nokkrum félögum veitt undan-
þága til þess að komast í nýstofn-
aðan bændaskóla; þannig stóð á
undanþágunni, að skólinn var að-
eins ætlaður stúlkum! Þóttumst
við hafa himin höndum tekið að
komast í þann fríða flokk. Ég
hændist svo að bændaskólanum,
að ég kom þangað oft eftir að ég
lauk náminu. Mér og einni náms-
meynni hafði nefnilega orðið svo
vel til vina, að við gátum ekki
skilizt alveg undir eins. Hún hét
Júdit, og var bláeyg. Júdit var
bæði eldri og hærri en ég, en það
kom ekki að sök; reikuðum við
langar leiðir um nágrennið á síð-
kvöldum og hjöluðum margt.
Að loknu námi fór ég að vinna
að búi föður míns og einnig vann
ég við byggingar f þorpinu. Þegar
lítið var að gera heima fór ég til
Tel Aviv og vann þar bygginga-
vinnu á daginn, en nam stærð-
fræði og hebrezku á kvöldin.
Haustið 1934 komst ég í kynni
við stúlku frá Jerúsalem. Hún hét
Rut Schwartz. Foreldrar hennar
voru efna- og mektarfólk í Jerúsa-
lem, en hún var mikil hugsjóna-
kona og rómantfsk og féll henni
ekki borgarlífið. Hún fór í bænda-
skólann í þorpinu heima og þar
hittumst við. Við hændumst fljótt
hvort að öðru og það svo, að við
gengum í hjónaband 12. júlí árið
1935. Við vorum gefin saman úti í
garði undir valhnotutré. Móðir
Rutar kom frá Jerúsalem i bíl
sínum og hafði með sér ýmiss
konar góðgæti til veizlunnar.
Sjálf lögðum við til maisstöngla
og vfnber, sem ég hafði hirt um
morguninn. Eftir athöfnina fór
Rut beint út f fjós að mjólka!
Meðal brúðkaupsgjafanna voru
tveir farmiðar til Englands, og
fórum við þangað skömmu eftir
brúðkaupið. Rut var hagvön í
London; hafði hún búið þar í
æsku. Nú framfleytti hún okkur
með hebrezkukennslu. Ég gat
hins vegar ekki fengið neitt að
gera vegna þess hve enskan mfn
var klén. Ég hafði ekki heldur
réttindi til þess að setjast f há-
skóla. Mér þótti lítið koma til
veðurfarsins f London f saman-
burði við blíðuna í Palestínu og
varð mér oft hugsað austur þang-
að. En við þetta bættist, að faðir
minn kom því að í hverju sínu
bréfi, að ég léki mér í London en
búið heima grotnaði niður. Ég átti
þá ósk heitasta, að komast aftur
til Palestínu. 1 maf árið 1936 bár-
ust þær fregnir svo, að Arabar
hefðu býrjað stórfelldar skærur
heima. Þá stóðst ég ekki mátið
lengur en fór heim.
Bæði Gyðingar og Bretar í
Palestínu urðu fyrir barðinu á
Aröbunum. Því kom þar, að þeir
tóku höndum saman til varna.
Bretar auglýstu eftir leiðsögu-
mönnum meðal Gyðinga, er
þekktu staöhætti á þessum slóð-
um vel og væru mæltir á Ara-
bfsku. Ég gaf mig fram og gerðist
leiðsögumaður brezkra herflokka,
sem fóru fram og aftur með olíu-
leiðslunni til Haífa og gættu þess,
að allt væri þar með kyrrum kjör-
um. Ég hækkaði fljótlega f tign,
fékk sex manns undir mig og lft-
inn vörubfl að auki. Við vorum
stöðugt f ferðum, fórum eftirlits-
ferðir á daginn en gerðum ara-
bískum hermdarverkamönnum
fyrirsátir á kvöldin. Var mér
hægt um vik að sinna ýmsum er-
indum Haganah á þessum ferðum
jafnframt því að ég vann fyrir
löglega yfirboðara mína.
1 desember 1937 sendi Haganah
mig á námskeið handa fótgöngu-
liðsforingjum. Ég lærði margt
nytsamt á þessu námskeiði, og
einkum voru heræfingarnar lær-
dómsrfkar. Var mikils af okkur
krafizt og jafnvel fífldirfsku á
stundum. Ég fór á annað nám-
skeið stuttu seinna. Það námskeið
héldu Bretar. Þvf miður get ég
ekki kallað það lærdómsríkt. Að
minnsta kosti lærðum við þar fátt
um hermennsku. Aftur á móti var
okkur kennt rækilega að marséra
f beinum röðum og ekki sízt að
bursta skó og ganga vel til fara.
Sú þekking nýttist þvf miður ekki
til fulls í landvörnum.
Kvöld nokkurt kom til okkar
brezkur liðsforingi, Orde Wingate
að nafni. Wingate var mjög sér-
stæður maður. Hann var ólfkur
flestum félögum sfnum í því, að
honum var vel til Gyðinga. Win-
gate var heldur lítill fyrir mann
að sjá, en hann var hörkutól.
Hann gekk með stóra skamm-
byssu við beltið en Biblíuna f
hendinni. Hann fór að segja okk-
ur sögur af skæruhernaði f Súdan
og stakk svo upp á því, að við
færum á stúfana og gerðum Aröb-
um fyrirsát. Valdi hann staðinn
og var það rétt utan við eitt þorp
Araba. Kom það okkur mjög á
óvart. Við höfðum alltaf búizt um
rétt fyrir utan Gyðingaþorp og
beðið þess, að Arabarnir kæmu
þangað. Ekki kom til átaka í þess-
ari för, en eftir þetta fórum við
oft út að næturlagi með Wingate
og lærðum við eitthvað af honum
f hvert sinn. Við snerum jafnan
heim í dögun og fengum okkur
árbít. Wingate settist þá út í horn,
tók til að lesa í biblíunni og maul-
aði hráan lauk undir lestrinum.
Wingate var snillingur í herstjórn
og ekki gat betri dreng. Þótti okk-
ur hann bera af félögum sfnum í
liði Breta.
í árslok 1938 fluttumst við Rut
aftur heim til Nahalal frá Shimr-
on þar, sem við höfðum verið um
árs bil. Við fengum tvö herbergi
og eldhús fyrir okkur; auk þess
matjurtagarð og hundtík eina
ágæta. I febrúar árið eftir fæddist
okkur fyrsta barnið; það var
stúlka og var nefnd Yael.
í maí þetta ár lýstu Bretar yfir
því, að innflutningur Gyðinga til
Palestínu yrði takmarkaður
næstu fimm ár og stöðvaður með
öllu eftir það, eða nærri því. Slitn-
aði nú upp úr með Bretum og
Haganah og fórum við Haganah-
félagar í felur á nýjan leik.
1 ágúst fór ég á námskeið fyrir
liðsforingja á vegum Haganah.
Var þetta f orði kveðnu fþrótta-
námskeið á vegum fþróttasam-
bands Gyðinga. Um daginn 3.
október var fyrirlestur að hefjast
á námskeiðinu, þegar tveir brezk-
ir liðsforingjar birtust allt i einu.
Fyrirlesarinn áttaði sig þegar og
hætti að ræða hernaðarlist en
setti á tölu um hlaupagreinar.
Bretarnir hlýddu á fyrirlesturinn
um stund en fóru svo inn f tjöld.
Þeir fundu fljótlega nokkra riffla
og varð þeim ljóst, hvernig lá f
málinu. Þeir fóru þó við svo búið.
Við þustum þá til, tókum saman
föggur okkar og hypjuðum okkur
burt. En Bretarnir voru snarari í
snúningum, sendu riddaralið á
eftir okkur og vorum við teknir
höndum, og sendir til fangelsisins
í Accra.
Ekki leizt okkur á vistarverurn-
ar þar; voru þær bæði skítugar og
kuldalegar. Við sofnuðum þó
brátt, enda örþreyttir. En
skömmu síðar vorum við vaktir
óþyrmilega; voru Bretar komnir
og báðu þá gefa sig fram, sem
skildu og töluðu ensku. Eg var
einn þeirra, en varð ekki valinn í
þetta sinn, heldur félagi minn
einn, Zvi að nafni. Hann var ekki
lengi i burtu. Kom hann aftur illa
til reika. Hafði hann verið barinn
I. hluti