Lesbók Morgunblaðsins - 17.02.1979, Blaðsíða 2

Verk eftir tvo íslendinganna: Skúlptúr úr dekkjaslöngum eftir Jóhann
Eyfells og sólskúlptúr eftir Jón Gunnar Árnason.
Hrafnhildur Schram
ÍSLENZK
HUGMYNDA-
LIST
íslendingarnir sem eiga verk á
sýningunni í Malmö Konsthall:
Frá vinstri: Ólafur Lárusson,
Magnús Tómasson, Jón Gunnar
Árnason, Hreinn Friðfinnsson,
Kristján Guðmundsson, Tryggvi
Ólafsson, Sigurður Guðmunds-
son, Jóhann Eyfells, Þórður Ben
Sveinsson og Magnús Pálsson.
MALMÖ KONSTHALL
Einn stærsti sýningarsalur Evrópu er í
miðborg Málmeyjar í Svíþjóð og um
þessar mundir hýsir hann listsýningu 11
íslendinga, sem eru þar í góðum félags-
skap, þar sem eru Edward Munch og
þýski expressionista-hópurinn Die
Briicke.
Á veggspjöldum sem auglýsa sýning-
una víðsvegar um borgina er henni
þrískipt undir eftirfarandi fyrirsögnum:
hefð — framúrstefna — tilraunalist.
Fulltrúar hefðarinnar eru Brucke-lista-
mennirnir og Munch, en ekki eru nema
sex til sjö áratugir síðan Munch kneyksl-
aði viðkvæmar sálir og siðgæslumenn
jafn átakanlega og ungu koseptlista-
mennirnir í dag. En nú er list Munchs
óvéfengjanleg hefð og flestir vilja gleyma
þeirri niðurlægingu sem Munch og list
hans urðu fyrir. Þannig breytast viðhorfin,
en sagan endurtekur sig. Fyrir tilraunalist-
inni standa þrír danir Stig Brögger, Hein
Heinesen og Mogens Möller, allir arkitekt-
ar og sýna þeir teikningar af húsum auk
tveggja stórra skúlptúra.
Ellefumenningarnir íslensku sem í
Málmey eru fulltrúar framúrstefnunnar
eru: Jón Gunnar Árnason, Höröur Ágústs-
son, Jóhann Eyfells, Hreinn Friöfinnsson,
Kristján Guðmundsson, Siguröur Guð-
mundsson, Ólafur Lárusson, Tryggvi
Ólafsson, Magnús Pálsson, Þórður Ben
Sveinsson og Magnús Tómasson. Af
þesum ellefu eru sjö búsettir erlendis.
Skyldi það ekki segja eitthvað um kjör og
ótrygga lífsafkomu myndlistarmanna á
íslandi? Sýningarsalurinn í Málmey var
opnaöur voriö 1975 með stórri sýningu
frá Munch-safninu í Ósló og í kjölfar
hennar fylgdi Van Gogh sýning og segja
má að síðan hafi ekki verið slakað á
gæðunum.
Sýningarsalurinn er reyndar tvær bygg-
ingar: nýja sýningarhúsnæðið einn geysi-
stór salur 2.700 fermetrar og fjögurra
hæöa múrsteinsbygging (fyrrverandi
menntaskóli frá árinu 1918) og er saman-
lagöur gólfflötur þessara bygginga um
4.500 fermetrar. Sænski arkitektinn Klas
Anshelm, sem er höfundur sýningarsalar-
ins hefur með nýbyggingunni skapaö opiö
rými, eins konar verkstæði þar sem
margs konar starfsemi getur farið fram.
Þarna er hægt að koma fyrir lausum
veggjum og skilrúmum og skipta salnum
niður í einingar (eins og gert hefur verið á
þessari sýningu), þar sem hver íslending-
ur hefur sinn afmarkaða bás, þannig aö
hér er raunverulega um aö ræöa 11
einkasýningar.
Hluta gólffjalanna má taka upp ef koma
þarf fyrir háum og fyrirferöarmiklum
listaverkum. Hér má einnig negla í gólf og
veggi án þess að naglaförin veröi of
áberandi og viröist notagildiö alls staöar
hafa setiö í fyrirrúmi í þessari byggingu.
Mikilvægustu atriðin eru loftiö, gólfið og
Ijósiö, sem og í öllum sýningarsölum.
Helst þarf birtan að vera jöfn og flæðandi,
án skuggaverkana, og nægilega góö til aö
verkin fái aö njóta sín. Hér er loftið
mishátt og býöur því upp á marga
möguleika. Vandann í sambandi viö Ijósiö
leysti arkitektinn meö því aö skipta loftinu
niöur í 550 hólf, byggðum úr krossviðar-
plötum, áli og einangrunargleri og nýta
dagsljósiö sem fellur inn skáhallt frá
norðri, auk þess sem tvær 60 kerta
Ijósaperur eru í hverju hólfi.
Upphaflega teiknaði Anshelm þakiö
fyrir samkeppni um sænska sýningarskál-
ann á Biennalnum í Feneyjum, en þaö
varð raunar ekki að veruleika fyrr en í
Málmey. Fjalagólfið sem má þola mörg
spor og þunga flutninga er úr tveggja
þumlunga óhefluöu og ólökkuöu greni.
Mikill kostur er, að þegar gengið er inn
um aðaldyr, er samstundis komið í sjálfan
sýningarsalinn, án þess aö fara fyrst um
langa ganga, forstofu eða fatageymslu.
Það hefur eflaust sitt að segja til að fá fólk
fyrirvaralaust inn, beint af götunni. Gildir
þar eflaust sama lögmál og í versluninnl,
að fólk vílar frekar fyrir sér að fara inn, ef
ganga þarf upp eöa niður stiga eöa ganga
ef heimsóknin er ekki fyrirfram ákveðin.
í einu horni sýningarsalarins er rekin
kaffistofa og þar þarf enginn að bíða eftir
viðhafnarklæddum þjóni, heldur afgreiðir
hver og einn sig sjálfur og gestir sitja við
voldug og falleg furuborð, án þess að svo
mikiö sem ein plastplata angri augað.
Ekki hafa börnin heldur gleymst, þau eiga
sitt horn þar sem þau fá að föndra og
komið haföi verið fyrir sýningu í barna-
króknum á leikföngum frá dögum ömmu
og afa. Oft hefur mér gramist hugsunar-
leysi stærri sýningarsala Reykjavíkur-
borgar í garð foreldra og barna, að bjóöa
ekki upp á slíka þjónustu, þó ekki væri
nema tvo tíma á dag um helgar ásamt
barnagæslu. En þessi sýningarsalur er
ekki aöeins musteri myndlistarinnar,
heldur vettvangur allra listgreina, sem hér
fá að leika saman og auka hver við aðra. í
desembermánuði var meöal annars boöið
upp á eftirfarandi sýningar og atriði mjög
svó fjölbreytileg: jazzkonsert, leiksýningu,
fyrirlestur um pólska leikstjórann Jósef
Szanja, flamencosöng og þýskar kvik-
myndir frá öörum áratugnum. Eins konar
sölutorg þar sém afurðir mannsandans
eru í boði, — öllum opiö eða aöeins
fáeinum útvöldum? Forstöðumaður stofn-
unarinnar Eje Högestátt svaraði þeirri
spurningu. „Sýningarsalurinn er opinn
öllum þeirn listamönnum sem skapa
athyglisverða og spennandi list, án tillits
til þjóðernis eöa stíls.
Sjálfur gæti ég vel hugsaö mér að opna
salinn leikmönnum. Leikmaður er víö-
feðmt hugtak og margir frægir listamenn
hafa einmitt byrjað sem sjálflæröir leik-
menn. Til dæmis væri vel hægt að safna
saman list leikmanna og opna sýningu,
þegar salurinn væri fullur og sýna verkin í
tvær vikur. En ég vil taka það skýrt fram
til aö foröast allan misskilning, aö þessi
sýningarsalur er fyrst og fremst reistur til
aö sýna list atvinnumyndlistarmanna,
alveg eins og leikhúsið er reist fyrir
atvinnuleikara".
En snúum okkur þá að ellefumenning-
unum íslensku, sem fyrir utan það að eiga
þaö sameiginlegt aö vera allir ágætir
myndlistarmenn, eru allir karlmenn. Hvers
vegna er þarna enginn fulltrúi íslensku
kvenþjóðarinnar sem á sínu ágæta full-
trúa meðal myndlistarmanna? Ræður
þarna kynjafasismi, eða einfaldlega sú
staðreynd að þegar verkin voru valin á
sýninguna af Eje Högestátt fyrir einu og
hálfu ári síöan, voru engar konur farnar
aö vinna aö konceptlist, sem viröist vera
leiðandi þema sýningarinnar.
Ég hallast frekar að síðari skýringunni
þó mér finnist undarlegt að Rúrí, (Þuríöur
Fannberg) sem lengi hefur unnið að
konseptlist skuli ekki vera meðal þátttak-
enda. Það er bara að vona að sænskir
haldi ekki aö hér uppi á íslandi sé ekkert
kvenfólk farið að stunda þessa grein
myndlistar. Vonandi veröur þetta leiðrétt
síðar.
Jóhann Eyfells kom lengst að, alla leið
frá Florida í fylgd Kristínar eiginkonu
sinnar, sem einnig er starfandi myndlist-
armaður. Þau hjónin hafa veriö búsett í
Bandaríkjunum um árabil, en eins og
flestir íslendingar hugsa þau sér að koma
heim um síðir. Jóhann er listaprófessor í
höggmyndadeild Tækniháskólans í Or-
lando í Florida og hefur gegnt því embætti
í 9 ár. Listadeild skólans telur um 250
nemendur og taka þeir þriöjung námsins
sem skapandi listnám og tvo þriðju í
bóklegum greinum. Þegar ég spurði
Jóhann um vinnuaðstöðu hans utan
skólans, fræddi hann mig á því að hann
hefði til umráöa tvær ekrur lands uppi í
sveit, heilan skúlptúrgarð, enda vinnur
Jóhann verk sín mikið undir beru lofti
vegna stærðar þeirra, en stærstu verkin
eru um 50 tonn, unnin í steinsteypu.
Jóhann sýndi uppblásna skúlptúra, sem
hann vinnur úr slöngum þungavinnuvéla
og fléttar eða bindur saman: annar