Lesbók Morgunblaðsins - 17.02.1979, Síða 10

verkföll hafa einmitt veriö mjög tíö
síðan keisarinn gaf eftir og leyfði
stjórnarandstöðu. Ragna telur, að
hvarvetna hafi komið í Ijós mikil
andstaða gegn keisaranum. Allir vita
Þó, að geysileg uppbygging hefur átt
sér stað á fáum árum. En spurt er,
hvort ekki hefði mátt gera meira og
betur — enn er óskapleg vanpróun
ríkjandi í landinu; til dæmis heilu
porpin, sem ekki hafa vatnsdropa og
verður að sækja pað langt að á
ösnum. Hinsvegar hafa risið upp
heilar draugaborgir; raðir af tómum
blokkum, hlið viö hlið, uppsteyptum
en ófrágengnum, — einhverskonar
„prestige project“ sem fáir hafa
auðgast á, en síöan hætt við allt
saman. Þarna er óskapleg sóun og
andstæðurnar blasa allstaðar við.
Hvarvetna sjást nýjar hallir með
gífurlegum íburði, sundlaugum og
röðum af lúxusbílum og á næsta leyti
eru svo mannabústaðir, sem viö
mundum frekar kalla léleg gripahús.
Afæturnar hafa matað krókinn og
margar flúið land með fenginn.
íslendingur, sem vinnur í Genf, sagöi í
samtali viö Lesbók, að Það vekti
nokkra athygli í Sviss, að börnin ríku
flóttamannanna frá íran kæmu í
skólann með 2000 svissneska franka í
vasapeninga, en Það samsvarar 400
Þúsund íslenzkum krónum.
Ragna: „Húsaleiga í íran er ofboðs-
eg, — til dæmis veröur aö greiða sem
svarar 400 þúsund íslenzkra króna á
mánuöi í húsaleigu fyrir húsiö, sem viö
búum í. Þótt mikiö kosti aö byggja,
næst kostnaöurinn inn á fáum árum
meö svona okurleigu.
í hverfinu kringum okkur búa einkum
útlendingar, svo og Persar úr millistétt,
sem teljast efnaöir og vinna aöallega
i/iö olíuiðnaðinn. Þeir hafa mikil forrétt-
ndi; geta verzlaö í sérverzlunum meö
30% lægra verölagi og oft fá þeir einnig
Skeypis húsnæði. Þessir íranir búa
/firleitt ágætlega á evrópska vísu. Innan
Rœtt
viö
Rögnu
Kemp
dyra heimilisins eru konur klæddar á
vesturlandavísu og dæturnar í bláum
gallabuxum og í stuttermabolum. En
fari þær úí fyrir hússins dyr, sveipa þær
ævinlega yfir sig einskonar laki
(chaddor), sem nær yfir höfuöiö og bíta
síöan í þaö til aö halda því aö sér. Þessi
yfirhöfn er svört hjá arabískum konum
en rósótt eöa smáblómótt hjá þeim
persnesku. Karlmenn ganga aftur á
móti í vestrænum fötum.
Sú skoðun er ríkjandi, aö kvenlega
nekt veröi aö hylja. Menn „eiga“
eiginkonu sína, og aörir karlmenn eiga
þá ekkert meö aö sjá hana. Vegna þess
aö innfæddar konur eru svona dúöaöar,
vekja þær útlendu mikla athygli; allt í
einu sjá þeir kvenfólk, sem kannski
gengur í þröngt aöskornum buxum og
með bera handleggi. Ef maður hættir
sér þannig klæddur út á meöal
írananna, býöur maöur óþægindunum
heim. Þeir reyna þá í þrengslum aö
rekast utan í mann og káfa og klípa.
Þetta er ákaflega óþægilegt eins og
gefur aö skilja, og veröur aö læra á
þetta eins og margt annað. Eg var til
dæmis oft hjá sænskri nágrannakonu
minni, sem haföi sundlaug í garðinum
og vorum viö þar á bikini. Á nærliggj-
andi þökum voru menn að vinna í
byggingarvinnu og þaö varö algjört
verkfall hjá þeim; þeir bara störðu og
héldu áfram aö mála sama blettinn. Viö
vissum þaö ekki fyrr en löngu seinna,
aö þetta gat orðiö hættulegt fyrir okkur,
því samkvæmt þeirra skilningi vorum
viö aö bjóöa okkur. Einhver vörn var
okkur þó af strákunum, en hún átti tvo:
sjö og tólf ára, og ég einn fimm ára. Þó
bitnaði athyglin ennþá ver á annarri
sænskri konu, sem þarna bjó og var
svo óheppin aö vera bæöi Ijóshærö og
feitlagin. Þaö er hiö fullkomna og
endanlega kyntákn í þeirra augum. Svo
ramt kvaö aö þessu, að hún gat ekki
farið í bæinn og meira að segja
öskukarlinn gat ekki staöist
freistinguna aö taka utan um hana ef
hann sá hana.
Staöa konunnar í íran er mjög lág. Á
þær er nánast litið eins og hvern annan
búfénaö. En konur viröast ekki vera í
miklum uppreisnarhug. Fyrst og fremst
vilja þær giftast og eignast börn, og
eykst viröing þeirra viö hvert sveinbarn,
sem þær ala. Ógiftar konur eru aftur á
móti mjög illa settar, og eru þær
hálfútskúfaöar úr þjóöfélaginu. Yfirleitt
er samið um hjónabönd milli fjöl-
skyldna, og skipta peningar þar allmiklu
máli. Þurfa menn aö leggja fram
einskonar tryggingu fyrir konunni, og er
sú trygging meiri eftir því sem konan er
af betri ættum1 Einnig eykur menntun á
verögildi hennar. Laus ástarsambönd
eru hins vegar mjög fátíö. Karlmaöur á
aö kvænast, en láta annars kvenfólk í
friði.
Ungur írani, sem var bílstjóri hjá
okkur um tíma, var aö eiga viö stúlku,
sem var kennari eins og hann. Ekki veit
ég, hvort hann vildi kvænast henni, né
hvort samningar um þaö heföu tekist.
Þau voru aö reyna aö hittast á laun og
gátu hvorki verið heima hjá hongm né
henni. Bræöur hennar gættu stúlkunnar
utan heimilisins; heföi allt komizt upp,
er líklegt aö stúlkan heföi veriö lokuö
inni og strákurinn kannski barinn. „Og
pabbi“, sagöi strákurinn, „heföi
bara ...“ Hann dró fingurinn þversum
yfir barka sinn til aö sýna mér, hvaö
faðir hans hefði gert. Ekki veit ég svo
hvernig þetta fór.“
„Viö höföum þarna samband viö fólk
af mörgum þjóðernum“, segir Ragna.
„Kynni viö annarra þjóöa fólk, sem á
þaö sameiginlegt aö vera fjarri heim-
kynnum sínum, geta oft veriö mjög
ánægjuleg. En ég tel aö erfitt sé
að stofna tii samskonar kynna við írani.
Áhugi á því virðist ekki vera fyrir hendi,
hvorki frá þeirra hálfu né útlending-
anna. Jafnvel þótt hægt væri aö tala
saman á farsi (írönsku) eöa á ensku eru
andstæöurnar óskaplega miklar, m.a.
þessi mismunur á stööu kvenna og
karla. Konan á helst aö vera úti í horni
og segja ekkert. 'Jafnvel í blönduðum
hjónaböndum, sem viö þekkjum all-
mörg, er styr um þetta. Oft er það, aö
íranir hafa gifst evrópskum konum á
háskólaárum sínum í Evrópu. Þegar
þeir koma svo aftur meö brúöi sína til
íran, vilja þeir eölilega samlagast aftur
lífsháttum þar. Þessar konur þurfa aö
berjast hetjubaráttu til aö spyrna á móti
og tekst misjafnlega. í einu af þessum
hjónaböndum hótaöi eiginmaðurinn aö
drepa konu sína ef hún léti sjá sig á
bikini í sundlauginni í útlendingaklúbbn-
um. Hún sagði honum, aö hann skyldi
þá bara drepa sig, — og hélt sínu striki.
Og auðvitaö uröu þetta oröin tóm hjá
honum.“
Á einni myndinni, sem Ragna hefur
tekiö í næsta nágrenni við íbúöarhús
Þeirra, stendur dálítill kofi einn sér.
Þetta er varömannskofi, segir hún.
Þaö hefur risið upp ný atvinnustétt
gæzlumanna sem líklega eru sjálf-
skipaðir, — og helgar hver Þeirra sér1
dálítið hverfi eöa götupart. Þeir vakta
svæðið sitt dag og nótt, en íbúarnir
veröa að sjálfsögöu að borga ffyrir
gæzluna. Gjaldið fyrir útlendingana er
2000 rial á mánuöi, eða sem svarar 10
Þúsund íslenzkum krónum. íranir
borga minna fyrir Þessa Þjónustu, en
sem útlendingur má maður gera ráð
fyrir að Þurfa aö borga tvöfalt verð
fyrir næstum allt. Með Þessu fæst
trygging fyrir Því, að innbrot veröi ekki
framið, en telji maður Þessa Þjónustu
óÞarfa og neiti að borga, Þá sjá Þeir
einfaldlega til Þess að innbrot verði
framið hjá viðkomanda við fyrstu
hentugleika.
Við ræddum aö lokum um stjórn-
málaástandiö, sem daglega er í
fréttum, en erfitt er aö spá um gang
mála.
Ragna sagöi að sízt væri gert of mikið
úr hatri innfæddra á útlendingum og
til dæmis hefði bæöi verið máluö
morðhótun á dyrnar hjá Þeim og
bílinn. Þar aö auki kvaöst Ragna hafa
orðið fyrir Því, aö hrækt var á hana á
götu.
Ragna: „Ekki held ég aö ástandið
batni mikiö nú eftir aö keisarinn er
farinn. Þau öfl, sem þurfa aö koma
saman til að mynda öfluga stjórn eru of
andstæö til aö vel gangi. Nú þegar er
skortur á ýmsum sviöum; til dæmis á
olíu, gasi, benzíni, mat og öllum
innfluttum vörum, en tollurinn hefur
ekki starfaö síöan snemma í haust.
Peningar eru engir til og kaupgreiöslur
ekki inntar af hendi. Bankastarfsemi og
allt viðskiptakerfi landsins er lamaö, en
meira en 1500 bankar hafa veriö
brenndir meö öllu, sem í þeim var.
Þetta hlýtur þó aö taka einhvern enda
og því fyrr, því betra."
í Þorpi úti á landsbyggðinni. í hýbýlum fólksins er nákvæmlega ekki neitt innanstokks. Innan dyra heimilisins ganga
íranskar konur eins og hér sést; í blússum og pilsum, en sveipa yfir sig einskonar laki á almannafæri.