Lesbók Morgunblaðsins - 01.09.1979, Side 3

með því að lyfta öðrum vængnum,
en lækka hinn. Því haföi löngum
verið trúaö af tilraunamönnum, að
nægilegt væri að hafa hliðar- og
hæðarstýri á flugtæki, en hvað
jafnvæginu viðkom, þá voru þeir
blindir á gildi þess, því þeir voru um
of bundnir við hugmyndir sínar er
vörðuðu farartæki á sjó og landi.
Það þurfti þá snilligáfu, sem Wright-
bræður höfðu, til aö koma augu á
gildi jafnvægisstýringar og leysa
vandamál þess og útbúa þann heild-
arstýrisbúnað, er fyrsta nothæfa
flugtækiö þurfti á aö halda. Þaö var
fyrst og fremst þessi árangur þeirra,
sem skipaði þeim á þann bekk, er
greindi þá frá öllum öðrum, er við
flugtilraunir höfðu fengist og opnaði
leiðina til frekari árangurs og fram-
fara. Að „snúa upp á vænginn" var
lausnin. Ef heildarsnúningi var hægt
að koma á vænginn á hvorn veginn
sem var, gat flugmaðurinn hallað
vélinni, sem var í beygju og einnig
stjórnað jafnvægi hennar í misjöfn-
um loftstraumum. Þessi hugmynd
var fyrst reynd á flugdreka, sem
smíðaður var og flogið í Dayton
1899. Þegar bræðurnir virtu fyrir sér
drekann beygja og hallast til beggja
hliða að vild þeirra, varð þeim Ijóst,
að þeir höfðu sigrast á lokaerfiöleik-
unum.
Þetta nýja stjórnkerfi mundi gera
þeim kleyft að smíða miklu stærri
flugtæki en áður hafði verið gert og
fljúga því. Með hærra flugi og lengri
flugtíma gátu þeir líka náð miklu
meiri reynslu og örari framförum, en
nokkrum hafði áöur tekist.
Fyrsta Wright-svifflugan var smíð-
uð í Dayton og reynsluflogið í Kitty
Hawk í sumarfríi þeirra frá reiðhjóla-
verksmiðju sinni síðari hluta sumars
árið 1900. Hún var þannig gerð, að
bæði mátti fljúga henni sem flug-
dreka, eða sem svifflugu. Þetta var
tvíþekja, einföld að gerð og með
hæðarstýrið að framanverðu. Heild-
arkostnaður við smíði flugunnar var
aðeins 15 dollarar.
Kitty Hawk hafði verið valinn sem
tilraunastaður eftir bréfaskriftir við
starfsmenn veðurstofunnar og íbúa
á staðnum. Það voru ekki aðeins
hinir ákjósanlegu staöhættir, heldur
virtist þeim einnig staöurinn heppi-
legur til sumarleyfisdvalar. Og þegar
til kom bauð staðurinn upp á fleira,
en þá hafði óraö fyrir. Fáir staöir á
austurströndinni voru eins rólegir og
einangraðir árið 1900. Þaö var
margra daga ferð fyrir Wilbur, þegar
hann fór þangað í fyrsta sinn og sú
ferö hafði nærri endað með ósköp-
um, því nærri lá, að flatbornaði
báturinn, sem hann for síðasta
spölinn á, færi um í roki, sem á skall
á leiðinni. Hann komst þó heilu og
höldnu til Kitty Hawk og honum
fannst í rauninni sem hann væri
kominn í annan heim, gjörólíkan
þeim, er hann þekkti í iðnaöarborg-
um og iðandi þorpum og smábæjum
í Miövesturríkjunum. Orville, sem
kom nokkrum vikum seinna á stað-
inn var hrifnastur af hinum geysi-
miklu sandflákum, sem þarna voru.
í bréfi til systur þeirra, Katrínar,
segir hann m.a.: „Hvílíkur sandur.
Sandurinn er það stórkostlegasta
hér í Kitty Hawk og bráðum verður
hér ekkert eftir nema sandur. Þar
sem tjaldiö okkar er, var áöur
frjósamur dalur, ræktaður af ein-
17. desember 1903: Stór stund í sögu mannkynsins — og sem betur fór var ljósmyndari til taks að festa atburöinn á filmu. Skrúfurnar
snúast á fullu og drekinn hcfur hafið sig til flugs. Ekki virðist hafa verið hugsað fyrir hjólabúnaði.
hverjum fornum íbúum Kitty Hawk.
Nú standa aðeins fáeinir berir og
fúnir trjátoþpar upp úr sandinum,
leifar skógar, sem einhvern tíma
hefur vaxið þarna. Sjórinn og vindur-
inn hafa skolað og blásið upp
milljónum lesta á milljónir ofan og
fært allt í bólakaf, bæöi hús og
skóga.“
Ofsinn, sem komið gat í veðrið
þarna, átti eftir að koma þessum
Daytonbúum á óvart. Vindbyljir af
noröaustri vöktu þá oft í viku til að
rjúka til aö bjarga tjaldinu, sem
ætlaði að fjúka upp.
En, eins og Orville sagði síðar, „við
komum hingað í leit aö sandi og
vindi, og viö fengum hvort tveggja."
ískaldur næðingurinn var þeim
fyrst til óþæginda, en þeir vöndust
honum, eins og Wilbur skrifaði föður
þeirra: „Til viðbótar viö eins, tveggja,
þriggja og fjögurra-teppa nátta, þá
eru hér núna fimm teppa nætur,
einna og tvegqja vattteppa, logandi
eld, síöan koma fleiri teppi og
Framhald á bls. 14.
©
Wilbur Wright, eldri bróð-
irinn.
Eftir að flugið heppnaðist héldu þeir Wright-bræður áfram tilraunum. Hér sjást tilbúnir vængir í
smiðju þeirra í Dayton.
Orville Wright, yngri
bróðirinn. sem fyrstur
manna flaug vélknúinni
14. desember 1903: Wilbur gerir fyrstu tilraunina, liggjandi á maganum á neðri vængnum. Því
miður tókst illa til og urðu óverulegar skemmdir. Þremur dögum síðar komst Orville á loft.