Lesbók Morgunblaðsins - 25.10.1980, Síða 6

í kjölfar myndarinnar „Holo-
caust“ hafa birst í dagblöðum
landsins margvíslegar greinar,
sumar í fylgd athugasemda sem
von var á, ef tekið er til athugunar
hvers eðlis þessi mynd var og
hvers konar boðskap hún á fram að
færa. Hvað eftir annað hafa sunnu-
dagsskriffinnar stagast á, að „and-
semitismi“ sé óþekkt fyrirbæri á
landi elda og ísa. En það er
bersýnilega barnaleg sjálfsblekk-
ing, því fáir eru þeir hér, sem
raunverulegan skilning hafa á
þessháttar andúð. Eins og kom
greinilega í Ijós í sjónvarpsþættin-
um þegar sýningum lauk á Helför-
inni var leitast við af fremsta megni
að leiða umræðuefnið út á randar-
svæði sem ekkert sameiginlegt
áttu með efni umræðunnar: Það er
að segja, eingöngu gyðingaófsókn-
ir og andúð á gyðingadómi.
Þrátt fyrir ítrekaöar tilraunir Ög-
mundar til að koma þátttakendun-
um þrem aftur á rétta braut og
þrátt fyrir hina skýru, hnitmiöuöu
greinargerð Þóris K. Þórðarsonar
prófessors, sem sýndi, einn í þess-
um hópi, raunverulega þekkingu
og djúpan skilning á ákveðnu efni
þáttarins, tókst að villa býsna vel
fyrir áhorfendum. í sífellu var reynt
að lokka umræðuefnið frá ofsókn-
unum sjálfum yfir til hins almenna
stjórnmálaástands í Þýskalandi
Hitlers. Jafnframt var viðleitnin
geysimikil í þá átt að afsaka
þennan hrylling og að hvítþvo
þýsku þjóðina af fjöldamorðunum
undir því yfirskini að aðeins
örlítill hópur glæpamanna hafi ver-
ið að verki, þar sem almenningur
hafi hins vegar ekki fengið vitn-
eskju um téða atburði. Við munum
komast seinna að því, að svo var
ekki.
Vegna þessara greina og sjón-
varpsþáttarins misheppnaða ber
mér skylda að fræða íslendinga um
eitt fyrirbrigði sem fósturjöröin
afskekkta hlíföi á blessunarlegan
hátt börnum sínum fyrir. Sjálfur
hygg ég aö „andsemitisminn“ sé
lítt útbreitt fyrirbæri á islandi, en er
þó til í smækkaðri mynd. í hverju
er það fólgið?
Hvað er „andsemitismi“
Andsemitismi er réttorðaö andúð á
gyöingdómi, því eins og raun ber vitni
um, er ekki unnt að tala um gyðinga
sem kynflokk — þrátt fyrir tal nazískra
hugmyndafræðinga um að svo væri —
og ekki einu sinni sem þjóð eins og
fjölbreytni þjóöa og tungna í ísraelrík-
inu sannar.
Gyðingar eru þeir menn, er í móður-
ættinni hafa játaö gyöingdóm; þannig
að ekki veröur hægt að þekkja gyö-
inga frá öðrum mannverum, nema
hliösjón sé höfð af trúnni, og þar af
leiöandi er ekki tii gyðingur, nema sá
sem lýtur ævarandi lögmálum Tórunn-
ar og breytir eftir þeim. Aö lýsa andúö
á gyöingdómi veröur ekki mögulegt
fyrr en gerð verði góð skil á eöli
gyðingdóms.
Hvaö er gyöingdómur?
Hann er í senn ævaforn heimspeki,
grundvallarsiöfræði, lífsleiöarvísir, lög
og menning. Ég mun ekki fara mörgum
orðum um heimspeki hans og siö-
fræði, því þær sitja fastar og óbifan-
legar sem hornsteinar hugans í öllum
siðmenntuðum löndum vesturs og
austurs: í kristni og múhameöstrú sem
©
siðfræði og í heimspekilegri mynd í
kenningum feöra Philosophiae í Evr-
ópu: Spinoza, Descartes, Kant, Hegel,
Marx og meira að segja Nietzsche.
í gyðingdómi opinberar sig eingyö-
istrú, er eftir átti aö valda andlegum
byltingum um gjörvallan heim, en
eingyöiskerfiö sjálft er aðeins eitt atriöi
meðal margra jafn áhrifamikilla.
Guð gyðinga er handan skilnings
manna. Honum verður aldrei lýst,
hvorki með samanburðarmyndum né
orðum, um Hann getur ekkert verið
fullyrt, sjálft nafnið Hans er hinn dýpsti
leyndardómur: enginn veit hvernig á
að bera það fram og þess vegna segja
gyðingar í auðmjúkri viðurkenningu
vanþekkingar sinnar „Haschem“ sem
þýðir nafnið Framburöur líkt og Jahve
eða Jehovah eru hrein vitleysa sem
styöjast ekki viö nein rök,
Hin fullkomlega óaðgengilega Al-
vera bægir frá sér öllum mannlegum
— eða jafnvel ofurmannlegum ein-
kennum, þannig aö jafnfáránlegt er aö
skreyta Hann með guðdómlegum
dyggðum eins og t.d. kærleika, þolin-
mæði, ástúö eöa samúö og að fela
Hann bak við slæöu mannlegra hug-
sjóna eða athafna. í Gamla testament-
inu svokallaða er það aldrei Guð
sjálfur sem opinberar sig og sá
útbreiddi misskilningur, að Hann hafi
rætt við ýmsa spámenn byggist eink-
um á tveim röngum forsendum er
varða þýöingu frá hebresku og túlkun
ritninganna.
1) Þegar eitthvert samband náðist
milli manna og „Guös“, geröist það
ávallt fyrir milligöngu svonefndra
„engla". En þeir eru raunverulegar
verur, sem þurfa eins og við svefn, mat
og ... kynmök! Þessar háþróuöu
mannverur eru komnar miklu lengra
en viö á sviöi þekkingar og eru þess
vegna boðberar Tórunnar. Þær ræða
eingöngu við spámennina eöa prest-
ana og þar er ekkert yfirnáttúrulegt.
2) Hins vegar bendir orðasamband-
iö „Dróttinn Guö“ á, aö lestur Tórunn-
ar eigi aö fara fram á siðfræðilegu,
heimspekibundnu plani, á því plani er
varöar opinberun ritninganna, þ.e.a.s.
lögmálin.
Guö er, Tórunni samkvæmt, þaó
eina sem er og um leiö vekur allt til
verundar, frá hinum smæstu orku-
hlöönu eindum til hinna ólýsanlegu
vetrarbrautaklasa sem þjóta áfram
með feikihraöa.
Aö kalla Guö afl, eins og sum
trúarbrögö gera, er fyrir gyðingdóm
mannleg hugfærsla á því ókunna, því
óþekkjanlega. Afl er, samkvæmt
Talmud, nokkuð sem við verðum varir
við, nokkuð sem unnt er aö mæla,
skilgreina og einnig að beita. Yfirnátt-
úrulegt afl myndi þar af leiðandi ekki
vera til. Hins vegar er allt sem viö
getum borið kennsl á hvort heldur með
skilningarvitum okkar eöa mælitækj-
um efniskennt, þ.e.a.s. náttúrulegt.
Vegna þessa kennir gyöing-
dómur eindregiö aö:
1) Hvers konar samband viö Hinn
Almáttuga er mannverum ókleift
og hvers konar skynjun á eðli
Hans, blekking, Þar af leiöir aó:
2) Hvergi hefur Hann umsjón meó
örlögum manna né stýrir Hann
heimsátökum eóa hamförum:
mennirnir sjálfir bera því algjöra
ábyrgð á verkum sínum, til þeirra
ber aö leita aö orsökum bæöi
góös og ills.
3) Mannkynssagan er ekki guö-
stýrö: hún skapast af anda þjóð-
anna, af átökum milli hugmynda
og manna, en einnig af sannfær-
ingarkrafti sérstakra leiötoga.
4) Að Guði gæti fæðst afkvæmi er
sjónhverfing annarlegra trúar-
bragða: Gyöingdómur hafnar öll-
um kenningum er nokkur tengsl
hafa vió líkömnun, því „þær eru
vióurstyggö“.
5) Hvorki eru til himnaríki né
helvíti og djöfullinn sem andstæö-
ingur Guös er því óhugsanlegur.
„Guö okkar og Meistari er einn.“
6) Gyöingdómur hafnar öllum
kenningum sem tengjast á einn
Christian G,
Höfundurinn er svissneskur, en
kom til íslands vegna ritgerðar um
Laxdælasögu, sem hann vann þá
að, og fór svo að hann ílentist hér,
hefur stofnað heimili í Breiðholti
og kennir við skóla þar. Greinin er
rituð í tilefni sjónvarpsþáttanna
um helför Gyðinga í Þýzkalandi
Hitlers.