Lesbók Morgunblaðsins - 03.10.1981, Blaðsíða 16

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
Ka2l- FuCiL MÁLM ua- UíFio ‘a'1® 6U£>- R oa /Vfl
K 'A u & A R Hwi F PÍ7A.M K u T A
• i< F i A U A '«L A S '1 A <ii»as N A‘ L
<A'w- U R. ua- ne Möww urjyfl ÍKei' A IN R 1 r A R Svau ’cin', ■j*n\ K U L 0 t S>
u r* p e ft f> A R M £ R K i H A
4** N T 'o u 1 HoLb U 6 R 1 £> rx • A F A GIÍNf F '( K N
HÚJI c. é o L F FfíU- LEÚfí F A £ ft * Hva í> FlM H A V r r- UfL’ *S><
t*1 K A &ÓK- ST*fun Fwyics £ tt (l y* S L a' BÓK- imss £ R R
titua LCs-r- u a. | Ufl £ R 1 H 0 t 5 re - 'i&A £ R T A íxyw' £ V R A
N ME6IH HI.UTI N s*u«c A T A ft C A R A 5
N A U tA u R, A F*ti v'iwDm? 1 U '» 5 r- UtlOLM aul n i £> M t K
I C.Q- |6lM- 1 Ð A N 1 ft. h 5 N A ÓlítTT HÍST M 'o A
' l'*\T 5 £uS> A 5 K S VU(L - o R A A J % • o R
A‘ L K A KAPP ÍAM- A' K A F U R ’/NC,- ULL o R o l
ISLAP- | IST s u 6 * A Cup F A Ð t R vC N - ÆPA K R A'
cn EZl < í — f _ X\1 & *T- WR' /M A/ u* Dv'R- UAJqM 1 >°z| \|E(2VC- Ub- ■ lll nsK- AK Gók
L# Fv£.a- 15 - M P,S>UR
BEltI KVEN- MA f n TURT
bviO- Bo(í£> ANDI
- - 4 Be-©
HC Tóto AR fnyMNi ÍLEPÍT HroM - A N
■ aum Loewa V Au£> 1
fK«aST KARC.-
VI1 M - s l i r ■ PV- E LUK SÆLA !?£!£>!- HLTÓÐ (CVkRÐ
VÆ.TL- AR SlcÁN
Fl 51C- HftfNW fvlC/- f/íkuk. 8Ár/j- JK/LI l'i k ** AmS- HiUT- AR
U-ST^ k'EVRA
ACxNAg- O0.N Vowo- AR.
- T“c> K ÞáttuR 1
R(a n - EýRuM 5/0 - EfUP'i/}
Ma- UR q l/ t i o\p-
FU L L MIK-I L. 6KKT- UR
T1L- ElhJK- AR |Blom ■ LituR- ■ /M N ■ KIWD ýOTSIO
Tl L Íi/ARA
FTÆR SKYN- F/fft l &AR- optai
^ARí>l dtaro,- B RÚN FlTót
> áRCitJlR. ; ■
Fæpd- ^>\9 0 ■ 5
u ->
gæti viö auknum íbúafjölda án nokkurra
vandræöa, en jafnframt haldiö þokka
sínum í anda hugmyndarinnar um „Rush
City Reformed". Þá vöktu hugmyndir um
verksmiöjuframleidd hús mikinn áhuga hjá
Neutra, en hann sannfæröist þó brátt um
þaö, að byggingariönaöurinn gat ekki
fuilkomlega lagaö sig aö þeim aöferöum,
sem beita þurfti viö slíka framleiöslu. t
byggingu undir herskóla Kallforníufylkis
(1936) notaöi Neutra verksmiöjuframleidda
stálveggi og aftur ári síöar í Beckstrand-
húsinu. Þá var hann fyrstur til aö nota
álhúöaö stál í Sternbergshúslnu í San
Fernandodal (1936). Útfærsla á fullkom-
lega verksmiðjuframleiddum húsum átti þó
enn langt í land, og þrátt fyrir gríðarmikla
vinnu, sem í þá hugmynd hefur veriö lögö,
hefur enn ekki tekizt aö gera hana aö
raunhæfum veruleika.
Heimsstyrjaldarárin síðari höföu í för
meö sér umtalsveröar breytingar í bygg-
ingariðnaöinum vestan hafs, því þá var
ekki lengur heimilt aö nota byggingarefni,
sem heföi hernaöarlegt gildi. Teiknaöi
Neutra þá Nesbitt-húsiö (1942), einfalt
einbýlishús úr rauöviöi, múrsteini og gleri,
sem notaö var í ríkum mæli, og var húsiö
því aö verulegu ieyti gegnsætt. Runnu hús
og umhverfi þess skemmtilega út í eitt.
Nesbitt-húsið markar mikla breytingu á stíl
Neutras, og á eftir því fylgdu mörg hús,
sem byggð voru á samsvarandi gegnsæi.
Dion, næstelzti sonur Neutras, gekk inn í
teiknistofureksturinn áriö 1942 og geröist
náinn samstarfsmaöur föður síns. Enn sem
fyrr voru einbýlishús uppistaðan í verkefn-
um Neutras, en meö árunum fjölgaöi þó
opinberum byggingum, og árið 1944 teikn-
aði Neutra meöal annars nokkrar skóla-
byggingar, heilsugæzlustöövar og spítala á
Puerto Rico. Tveim árum síöar teiknaöi
Neutra Kaufmannshúsiö í Palm Springs,
Kaliforníu, fyrir sama eiganda og Frank
Lloyd Wright teiknaöi fyrir eitt frægasta
verk sitt í Pennsylvaníu (1936). í Kauf-
mannshúsi Neutras kemur enn fram
stefnubreyting í stíl hans, þar sem flöt þök
næstum því fljóta ofan á stórum glerveggj-
um án verulegs sýnilegs buröar. í þessu
húsi notaöi Neutra einnig óreglulega steina
í útveggi, án þess þó aö nota steinlím í
hleösluna. Kaufmannshúsiö stendur viö
eyðimörk og hefur því einnig oft verið nefnt
Eyöimerkurhúsiö. Það er líklega þekktasta
verk Neutras og vakti strax mjög mikla
athygli.
Neutra gekk til samstarfs viö arkitektinn
Robert Alexander árið 1949, og unnu þeir
saman aö allmörgum verkefnum allt fram
til ársins 1964. Einkum voru þetta stórar
byggingar, svo sem sendiráösbygging
Bandaríkjanna í Karachi, Pakistan (1963),
og bókasafnsbygging til minningar um
Abraham Lincoln í Gettisburg, Pennsylv-
aníu (1963), auk þess sem þeir unnu saman
skipulagsverkefni. Jafnframt samvinnu
þeirra Alexanders héldu Neutra-feögarnir
áfram aö teikna mikinn fjölda einbýlishúsa.
Náöu þeir hátindinum í Moores-húsinu í
Ojai-dal (1952). Er húsiö umvafiö hitabelt-
isgróöri og meö útisundiaug, sem gengur
aö hluta til inn undir þaö. Eins og í flestum
öörum einbýlishúsum Neutras kemur
þarna Ijóslega fram mjög næm tilfinning
hans fyrir umhverfinu og sá hæfileiki hans
aö koma byggingum skemmtilega fyrir í
landinu. Skreytingar eru þarna í lágmarki,
eins og reyndar yfirleitt í verkum Neutras,
en einkenni byggingarefnanna njóta sín til
fulls og heildarsvipurinn er mjög fallegur.
Hagstætt veöurfar á vissulega stóran þátt í
því aö skapa mörgum húsa Neutras
skemmtilegt umhverfi, en hann hefur tekið
tillit til allra aöstæöna og árangurinn er
víöast hvar mjög ánægjulegur.
Neutra var mikill hvatamaöur opinna
skólabygginga og teiknaöi nokkrar slíkar.
Hafa þær komiö mjög vel heim viö aukna
lifandi kennslu í ýmsum námsfögum. Þegar
slitnaði upp úr samstarfi þeirra Neutra og
Alexanders var Dion Neutra tekinn inn í
fyrirtæki fööur síns sem aöalfélagi. Auk
hinna fjölmörgu einbýlishúsa og skóla-
bygginga, teiknuðu þeir feðgar m.a. nokkr-
ar heilsugæzlustöðvar, safna- og íþrótta-
byggingar og fallega safnaðarkirkju í Gard-
en Grove, Kaliforníu (1962). Buröarvirki
hennar eru úr járnbentri steinsteypu, en
nokkrir veggir eru hlaönir úr náttúrulegum
steinum. Þarna er tekiö mið af bandarísku
þjóðfélagi nútímans, og er gert ráö fyrir
útisamkomum við kirkjuna, þar sem fólk
getur setiö í bílum sínum og fylgst meö
athöfninni. Notkun tjarna við þessa bygg-
ingu er einkar athyglisverö. Síöustu æviár
sín ferðaðist Richard Neutra mikiö og
eyddi þá t.d. löngum tíma í Austurríki.
Hann lézt í Vestur-Þýzkalandi voriö 1970 á
78. aldursári.
VDL tilraunahúsiö Los Angeles 1933, endurbyggt 1964.
16