Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1982, Blaðsíða 4

Sjóræningjar
nútímans
Ytri höfnin í Lagos.
Hér bíða hundruð
skipa eftir affermingu,
þau hafa tilkynnt
hafnaryfirvöldum um
staðsetningu sína og
hverskonar farm þau
flytja og hafa þar með
breyst í álitlega bráð
fyrir sjóræningjana.
Aöeins rússnesk,
bandarísk og ísraelsk
skip eru „virt“.
Arás sjóræningja —
Dagbók skipstjóra
Það sem hér fer á eftir er tekiö úr dagbók skipsins
Amanda, sem er 1599 tonn að stærð, og lýsir vel einni af
mörgum árásartilraunum undanfarinna mánaða:
„Þann 29. júlí 1981, midvikudag
klukkan eitt að nóttu símaði ann-
ar stýrimaður, sem var á verði í
brúnni, til mín, og tjáði mér að
vélbátur med blökkumenn inn-
anborðs nálgaöist bakborðshlið
skipsins. Samtímis lét hann gefa
aðvörunarmerki til að kalla áhöfn-
ina saman. Ég hljóp upp í brú og
sá hvar verið var að leggja stórum
vélbáti úr tré, með u.þ.b. 10
manns innanborðs að skipinu, til
þess að bátsverjar gætu farið um
borð í skipið með aðstoð kaðla og
krókstjaka. Þar sem ég var ekki í
minnsta vafa um að þetta væri
sjóræningjabátur, þá skipaði ég
öðrum stýrimanni að skjóta á
móti þeim nokkrum skotum úr
rakettubyssunni. Ég skipaði
áhöfninni að vopnast öxum, bar-
eflum og eldhúshnífum og halda
sig innandyra þar sem menn
gætu hindrað inngöngu sjóræn-
ingjanna. Einnig skyldu þeir læsa
innanfrá öllum hurðum að skut-
byggingunni. Ég skipaði yfirvél-
stjóranum að gera vélarnar klárar
og lét hafnaryfirvöld í Cotonou
vita um það á örbylgju hvað í
vændum væri. Meðan á samtalinu
stóð kom sjóræningjastöð inn og
reyndi á ensku að gera sig trúan-
lega gagnvart hafnareftirliti Cot-
onou og truflaði samtal okkar. Á
meðan þetta gerðist komust sex
sjóræningjar um borð. Um leið og
þeir skýldu sér með skothríð fikr-
uðu þeir sig í átt að gámumj~
Sf.'T? ycm stsöáéiiir í lest eitt.
Þegar ég hafði móttekið merkiö
„vélin tilbúin" setti ég á fulla ferð
áfram og sneri hart í bak, til þess
að reyna að flytja skipið til og
neyða sjóræningjana til að yfir-
gefa skipið, enda þótt stjórn-
borðsakkeri væri í sjó.
Sjóræningjarnir sem um borð
voru komnir hlupu engu að síður
fram á skipið og tókst að koma
bakborðsakkerinu til botns til
viðbótar. Ég stöðvaði þó ekki
skipið heldur sigldi sitt á hvað til
hægri og vinstri til að losa akkerin
úr botni og hélt ótrauður í átt til
hafs. Þetta tókst furðanlega, og
þegar sjóræningjarnir sáu að þeir
gátu ekki stöðvað skipið flýttu
þeir sér að reyna að yfirgefa það.
En meðan þetta skeði þá fjar-
lægðist samt báturinn og enn
voru fjórir ræningjanna eftir
fremst í skipinu. Þeir voru alveg
einangraðir og reyndu nú að
henda tréfleka fyrir borð sem þeir
gætu yfirgefiö skipið á, og einn
þeirra sem var vopnaður vélbyssu
skaut aðvörunarskotum að
brúnni. Með bendingum báðu þeir
mig að hægja á ferð skipsins svo
að bátur þeirra gæti nálgast og
þeir þannig yfirgefið skipið. Þar
sem ég var algerlega óvopnaður á
móti vopnuðum mönnum sem
einnig virtust ákveðnir í að láta
ekki fanga sig, þá dró ég úr ferð-
inni til þess að auðvelda bát
þeirra að nálgast. En vegna þess
að ég óttaðist nýja árás, þá setti
ég á fulla ferð aftur um leið og
báturinn kom að og neyddi þá þar
með til að fjarlægjast á sem allra
stystum tíma. Klukkan Q2GD var
búið að frsísa skipið, en eins og
sjálfsagt var skipaði ég fyrir um
að nákvæm eftirgrennslan færi
fram um allt skipiö í varúðarskyni.
Þegar búið var að ganga úr
skugga um að ekki væru fleiri
óæskilegir aðilar um borð, lét ég
stöðva vélina til að ná upp akker-
unum. Undirritað: Pietro Tonoli,
skipstjóri á ms. Amanda“.
ins“ með fulla báta af eigum sínum og
yfirhlaönar áætlunarferjurnar, allt þetta
hefur á ný vakið til lífs fyrirbrigöi, sem þó
aldrei hafði til fulls liðið undir lok.
Þann 2. september síðastliðinn var
rænt peningakassa kaupskips eins með
500 þúsund dollurum í, en þetta kostaði
tíu mannslíf. Greipar voru látnar sópa
um lestarnar á Rio Colorado, sem var á
siglingu á Suluhafi, eftir aö lestarlúgur
höföu verið rifnar upp meö handsprengj-
um. Árásin á ferjuna Elísabeth fyrir
nokkrum árum kostaði 23 mannslíf. Þá
hefur og oft verið ráöist um borð í minni
skip og þeim haldið, þar til lausnargjald
fyrir þau hefur verið greitt.
Einn þekktasti sjóræninginn á þessum
slóöum er náungi sem nefnist „Jikiri
skipstjóri". Hann er giftur ungri jap-
anskri konu, sem hann rændi frá lögleg-
um eiginmanni hennar meöan hún var í
sólbaði. Stórtækastur var Jikiri samt
þegar hann rændi japanska kaupskipinu
Suchiro Maru og kraföist þess að fá eina
milljón pesos (gjaldmiðill Filippseyja) í
lausnargjald. Tíu herskip þurftu aö sker-
ast í leikinn áöur en hann lét bráöina af
hendi.
Skipunum er sökkt, eða
þau máluð og skírð upp
Enn ööruvísi eru þau sjórán sem höfð
eru í frammi undan ströndum Líbanon.
Dagblaöiö Lloyd List, sem gefið er út af
Lloyd tryggingafélaginu í London segir
svo frá þessu: „Á tveimur síöustu árum
hefur austurhluti Miöjarðarhafsins feng-
ið á sig slíkt óorö, að það nálgast að
vera eins og á hinum frægu sjóræningja-
tímum. Hvarf a.m.k. fimmtíu skipa á
þessu svæði sýnir aö sjórán á hafi úti eru
á ný oröin að mjög ábatasömum gróða-
vegi, sem e.t.v. kostar líka blóöfórnir.
Þaö hefur sýnt sig aö ekki er hikaö viö
að skjóta á áhöfn til aö koma höndum
yfir farm skipa.“
í reynd er þaö svo að oft eru greipar
ekki látnar sópa um skipin úti á rúmsjó,
heldur er þeim beint inn á aðrar hafnir
en þau áttu upprunalega að fara til.
Þannig var gríska vöruflutningaskipiö
Julia S. neytt til að flytja allan plastvöru-
farminn, sem það hafði í lestum sínum til
Beirut, en kaupskipiö Florian frá Pan-
ama, sem átti að fara með saudi-arab-
ískan farm til Beirut, var affermt ann-
arstaöar. Sá farmur var metinn á um 60
milljónir króna. í þessari „vöruskipta-
verslun” hegöa þeir sér á líkan máta,
bæöi kristnir og palestínskir bófaflokk-
ar. Hvor aðilinn fyrir sig notar sína eigin
höfn. Þaöan leysa þeir landfestar hrað-
báta og fiskibáta, sem hafa fallbyssur í
stafni og halda út í leit að farmi sem er
sérstaklega bitastæður (rafmagnstæki,
sterk vín, trésmíöavara, varahlutir í bíla,
vopn). Á hafnarbakkanum bíða þeirra og
ránsfengsins, líbanskir kaupmenn, sem
reiðubúnir eru til að gera kaup viö þá.
Stundum — og það kemur æ oftar fyrir,
a.m.k. á allra síöustu tímum — hefur
sjálfur skipstjóri kaupskipsins samiö viö
ræningjana, og þá er varla mikil þörf
fyrir þá aö beita vélbyssunum. Þaö er
svo tæplega búiö aö endurselja farminn
þegar skipinu er annaðhvort sökkt (og
eigandinn fær auövitaö bættan skaða
hjá tryggingunum) eöa því er breytt svo
að það þekkist ekki, skipsskrokkurinn
málaður, nýtt nafn teiknaö á skipshliö-
arnar, og þar með er skipiö tilbúiö til
nýrrar feröar.
Af höfnum, þar sem vel er tekið í aö
gera svona „andlitslyftingu“ á skipum,
má nefna Möltu og Pireus, en í nokkur ár
hafa ítalskir skipamiölarar haft lista í
skúffum sínum yfir skip, skipstjóra og
útgeröarfélög, sem þeir ráðleggja ekki
aö geröir séu samningar við.
Aö þeirra dómi jafngiidir þaö því aö
glata farmi endanlega sé hann settur um
borö í skip eins og Elias (sem undir nafn-
inu Alexandros hvarf ásamt stálfarmin-
um í því), eöa Ocean Glory (hvarf tvisvar
undir nöfnunum Denis M. og Rigoletto)
eöa eins og Five Stars (sem hvarf þegar
skipiö hét Betty og var hlaöiö járni og
dýrmætum viöi). Þetta gerist þótt Lloyd
tryggingafélagiö hafi 1200 manns í sinni
þjónustu í hinum ýmsu höfnum, sem
eiga aö reyna aö hafa gætur á þessari
nýju sjóræningjastarfsemi.
Skipstjórnarmenn og
tryggingafélög kæra
sig ekki um varnir
Hvaö er þá til ráöa gegn nútíma sjó-
ránum? Skipstjórarnir vilja varla heyra
minnst á aö hafa vopn um borö í skipun-
um. „Hver sem reynir aö komast um
borö í kaupskip á ekki að fara aö leika
hermann; þaö á ekki að neyða hann til
aö berjast meö vopnum," hefur einn
skipstjóri sagt, „og hvaöa örlög hlyti
skipstjóri sem myndi drepa einn eöa tvo
sjóræningja meðan hann væri aö verja
skip sitt? Hann yröi í þaö minnsta aö
mæta fyrir rétti, og yröi síöan e.t.v. sett-
ur í fangelsi. Maður veit hvenær maður
er settur inn, en það er ekki eins öruggt
hvenær viðkomandi er sleppt út. Rétt-
arfar þessara landa er furöulegt og þjóö-
sagnakennt."
Sjómenn kvarta líka oft undan því aö
lítið sé aö græöa á hjálp ræöismanna í
þessum löndum. „Þegar t.d. er farið á
ræðismannsskrifstofuna í Lagos og
4