Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1982, Blaðsíða 6

Upphaf skógræktar á íslandi.
Háfjalla-
tegundir
reyndust
Grundarstöðin
í reitinn við Grund voru gróöursettar
trjáplöntur at sama stofni og sömu tegund-
ir og í Þingvallareitinn. Þar hafa umskiptin
orðiö nokkuð á annan veg. Að vísu breiddi
fjallafuran sig um allt eins og þar og hélt
öðrum plöntum niðri nema nokkrum lerki-
trjám. Það fór á sama veg fyrir fjallafurunni
fyrir norðan. Runnarnir fóru að gisna og
brotna undan snjó, en þá kom ýmislegt
annað í Ijós. Þar var fátt um bergfuru en
lindifururnar eru því fleiri. Þær eru nú um
eða yfir 80 alls og standa flestar í nokkrum
röðum sunnarlega í miöri giröingunni.
Vöxtur þeirra er mjög svipaður og hinna,
sem eru í Þingvallareitnum, svo aö vart má
á milli sjá. Meöalhæð og þvermál trjánna er
hið sama á báðum stöðunum. Efst og vest-
ast í girðingunni stendur þyrping síbirískra
lerkitrjáa á dálítilli hæð. Þessi tré eru nú
oröin viðamikil og hafa sum náð 12 metra
hæö, en vaxtarlag þeirra sýnir að kvæmið
eða uppruni þeirra hentar ekki íslenskum
staðháttum. Stofnarnir eru sveigöir og
undnir, greinar grófar og öll eru trén meira
og minna vansköpuö. Sunnan undir lerki-
hólnum er rök dæld og þar eru 3 blæaspir,
gildar og háar en mjög sligaðar undan snjó
á fyrstu árunum. Sú hæsta er yfir 12 metra
og nær 40 sm í þvermál. Frá þessum ösp-
um hafa rótaskot breiöst út um nær þriðj-
ung stöövarinnar, og þar sem er nægur
raki og Ijós eru hvarvetna aö vaxa upp
aspir. Þær hafa skjól af jaðartrjánum í girð-
ingunni og eru margar þeirra að verða fal-
leg tré. Þær hæstu eru allt að 8 metrar. Ef
svo fer sem horfir mun öspin leggja undir
sig allan suöausturhluta girðingarinnar. Þá
má geta þess, að nyrst í girðinguna var
plantað hvítgreni eins og á Þingvöllum. Þar
er það löngu horfiö en hér eru enn allmörg
krækluð greni, sum 5 til 6 metrar á hæð, en
þau eru öll mjög vansköpuð sakir þess að
stofninn kom frá Kanada, úr héruöum með
langtum hærri sumarhita en hér verður.
Að lokum má geta þess, aö fjallafuran
hefur sáð sér á víð og dreif bæði utan og
innan girðinganna á Grund og Þingvöllum,
og á Grund hefur blæöspin teygt sig all-
langt út og upp fyrir girðinguna.
Áöur var þess getið, að komið var upp
reit í Hálsskógi samtímis Grundarreitnum.
Sá reitur er löngu horfinn og sér hans
hvergi merki lengur. Enginn veit orsök
þessa, en ætla má að girðingin hafi verið
tekin upp um það leyti, sem Háls- og
Vaglaskógur voru girtir áriö 1909. Nokkur
kúabeit var ávallt í skóginum fram að 1935,
og sauðfé komst inn fyrir girðinguna viö og
við, en það, sem líkast til hefur valdið hvarfi
plantnanna, er að í nokkur ár var geitum
beitt á skóginn.
Mörkin og Rauðavatn
Þá er komið að þeim tveim reitum, þar
sem gróðursetning hófst ekki fyrr en 1903.
Agnar F. Kofoed-Hansen var skipaður
fyrsti skógræktarstjóri landsins 1907.
Hann tók við af Flensborg og fylgdi
sömu stefnu fram til 1913. Hann er fyrsti
náttúrufriöunarmaður á íslandi.
Hannes Hafstein, fyrsti íslenzki ráöherr-
ann. Hann var mikill stuðningsmaður
skógræktar alla tíö, meðan hans naut
við.
6
Þriöji og síðasti hluti
Skemmtileg framtíðarspá
Fyrir nokkrum vikum þurfti ég að fletta gömlum vikublööum frá Akur-
eyri, sem út komu um síðustu aldamót. Þar varð fyrir mér ræða, sem
Klemens Jónsson, þáverandi sýslumaður Eyfirðinga, hélt á aldamótahátíö
á Oddeyri sumarið 1900. Mér þótti gaman að framtíöarsýn ræðumanns,
sem hann lýsir í niðurlagi hennar, þar sem hann að mestu leyti sér í hendi
sér þá þróun, sem oröið hefur á Akureyri og í Eyjafirði frá aldamótum og
fram að þessu. Þykist ég vita að fleiri en ég hafi gaman af ræðunni og tek
ég mér bessaleyfi til aö senda Lesbókinni hana til birtingar.
Klemens Jónsson er fæddur 1862, sonur Jóns Borgfirðings Jónssonar,
sem var landskunnur fyrir fræðimennsku sína, bókasöfnun og margt
annað. Klemens var lögfræðingur aö mennt og var sýslumaður í Eyjafirði
og bæjarfógeti á Akureyri frá 1891 til 1904. Þá gerðist hann landritari er
stjórnin fluttist inn í landið 1. febr. 1904, en svo nefndist staöa yfirmanns
Stjórnarráðsins til 1917, en þá var hún lögð niður. Fór Klemens á biðlaun
og gafst ærinn tími til sagnfræöistarfa um skeiö. Síöar varð hann atvinnu-
málaráðherra um tveggja ára skeið, 1922—’24, en eftir það mun hann
enn hafa gefið sig að ritstörfum. Hann var mikilvirkur rithöfundur og frá
hans hendi eru margar greinir sagnfræðilegs eölis auk Sögu Reykjavíkur,
Sögu Akureyrar og fleiri rita.
Klemens Jónsson var landskunnur maður um fjölda ára, sat um skeiö á
Alþingi og tók auk þess þátt í fjölmörgum nefndarstörfum. Hann var
hávaxinn og fyrirmannlegur á velli svo að eftir honum var tekið hvar sem
hann fór. Hann andaðist í Reykjavík árið 1930.
Hákon Bjarnason
Hér er svo niðurlag aldamótaræöunnar úr 8. árgangi Stefnis þann 28.
júlí árið 1900.
Endir úr Aldamótaræðu
sýslumanns Kl. Jónssonar
Að hundrað árum liðnum koma
niðjar vorir saman hjer á Oddeyri,
ekki beinlínis á þessum stað, því
hjer standa þá byggingar, nei, held-
ur uppi á túnunum hjer einhvers
staðar, þar sem þá hefir veriö af-
markaður staður einungis til þess,
aö halda árlegar hátíðar á. Hvernig
lítur þá út hjer við Eyjafjörð? Fólkið
utan með firðinum kemur til hátíð-
arstaðarins á gufubátum, sem að
staðaldri ganga um fjörðinn, og
telefónþræðir ganga þá út með firð-
inum öllum beggja megin, og þar
blasa þá við hátíðagestunum fögur
hús níður við sjóinn með blómgörð-
um fyrir framan; Hrísey og allar
klappir eru hvítar af fiskí, sem þar
er til þerris. Fólkið innan úr Firðin-
um kemur á vögnum sínum, og þeg-
ar það ekur niður eptir Firðinum
vestan megin Eyjafjarðarár, þá blas-
ir við því Staðarbyggðin sem eitt
samanhangandi tún, og þá ganga
þaðan daglega vagnar ofan á brúna
yfir Eyjafjarðará hjá Gili með ost og
smjör úr hinum stóru mjólkursam-
lagsbúum á Byggöinni, og þegar yfir
brúna er komiö, halda vagnarnir
áfram ofan í kaupstaðinn, sem þá er
ein óslitin heild með 10—12 þús.
íbúa. Afurðirnar eru þar seldar fyrir
peninga þeim, sem bezt býður, og
aptur keyptar nauðsynjar hjá þeim
kaupmanni, sem bezt selur, því þá
eru engin pöntunarfjelög til. A Poll-
inum liggja ótal skip meö viöhafnar-
blæjum og hinu íslenzka þjóömerki
á sigluhún, það eru fiskiskip Eyfirð-
inga. Allir hátíðagestirnir eru vel
búnir úr íslenzku klæði, sem unniö
hefir verið í hinni miklu klæðaverk-
smiðju viö Glerá.
Er þetta draumur, eða getur það
orðið alvara? Jú, þaö er mín hjart-
ans sannfæring, að svo geti orðið,
en til þess þarf fyrst og fremst að
mennta fólkiö, að innræta því sið-
gæði og ást til þess, sem er fagurt
og upplyptandi, aö koma inn hjá því
innilegri ást á þessu landi, svo að
Klemens Jónsson
börnin þegar á unga aldri fái óbif-
anlega trú á framtíð og möguleg-
leikum þessa lands. Enn fremur
verðum vjer að venja oss af þessu
óaflátanlega kveini og barlómi, sem
alltaf klingir, því þetta drepur niður
alla sjálfstæðistilfinningu, en eflir
ríg, öfund og nábúakrit, sem allt of
mikið er til af á voru landi. Sýnum
nú, að vjer sjeum staddir á aldamót-
um, sofum eigi lengur, látum hina
gömlu öld síga til viðar, en látum
hina nýju finna oss vakandi og
reiðubúna til þess að hefjast handa,
alla samróma og samtaka, þá verö-
ur lýsing mín á samkomu Eyfiröinga
árið 2000 enginn draumur.