Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1982, Blaðsíða 5

skýrt er frá því sem gerist á skipalæginu
þar, þá er eins og verið sé að berjast viö
múr afskiptaleysis," segir einn þeirra.
Alþjóöasamband skipstjórnarmanna
hefur brugðist viö þessu ástandi á þann
veg aö senda tilmæli til skipstjóra um aö
snúast ekki til varnar, og beinlínis auö-
velda ræningjunum aö komast um borö,
(enda vilja a.m.k. stóru tryggingarfélögin
hafa þennan háttinn á). En sambandið
hefur líka sent skipstjórum um allan
heim leiöbeiningar um þaö hvaöa varúö-
arreglur skuli viöhafa til þess aö komast
hjá þeirri hættu aö ráöist veröi um borö
í skipin:
„Um varhugaverðustu svæöin skal
sigla aö degi til, og helst aldrei stööva sé
siglt um þau aö næturlagi. Efla skal
varögæslu, og stjórnpall ber aö lýsa vel
upp eftir aö dimma tekur. Rétt er að
hafa góöan þrýsting á vatnsdælum og
nota þær til að halda aftur af sjóræningj-
unum. Radargeisla á aö stilla á stutta
fjarlægö, til aö hægt sé aö fylgjast vel
meö næsta nágrenni skipsins. Gæta
skal þess aö net og kaölar séu allir inn-
anborös í skutbyggingu."
Þessar varúöarreglur eru kannski ekki
alveg fullnægjandi. Og hvaö sem því líö-
ur þá er þaö staöreynd, aö einu skipin
sem sjóræningjarnir virða ennþá eru
skip frá ísrael, Bandaríkjunum og Sov-
étríkjunum, löndum sem hafa öfluga og
ákveöna utanríkisþjónustu og láta sér
mjög annt um eigin þjóöfána.
„Aöeins einu sinni hefur ræningjahóp-
ur ráöist á rússneskt skip í grennd við
Lagos," segir Pietro Tonoli. „Skipstjór-
inn tók á móti þeim meö vélþyssuskot-
hríö, síöan öskraði hann til þeirra sem
voru í bátunum, hvort þeir vildu koma
um borö til aö ná í lík félaga sinna, eða
hvort þeir kysu frekar aö þeim væri kast-
aö niöur til þeirra. Og þeir hafa ekki
komiö nálægt rússneskum skipum síö-
an.“
Sjö samtök gegn sjóránum
Frá lagalegu og tryggingarlegu sjón-
armiöi hefur árás sjóræningja á skip
margvíslegar og flóknar afleiðingar.
Hver á greiöa þann skaöa sem af hlýst?
Hver er ábyrgur gagnvart áhöfninni?
Hvaöa tegund trygginga getur gripiö inn
í þetta? Viö skulum nú líta á þetta lið
fyrir liö.
Skemmdir sem verða á skipi. Til er
trygging sem nær yfir „áhættu af stríös-
völdum“ (þetta hugtak nær nú líka yfir
sjóræningjaaðgeröir, almennt uppþot
ofl.). Ef skip lendir í fallbyssuskothríö,
rekst á tundurdufl eöa eitthvaö annaö
áþekkt hendir þaö, þá endurgreiöir
tryggingin viökomandi skaöa. lögjald
fyrir slíka tryggingu er yfirleitt tiltölulega
lágt: 0,025 prósent af hinu tryggöa verð-
mæti. Fyrir svæöi, þar sem áhætta er
meiri, eins og Suez-skuröinn eða Persa-
flóa, er greitt aukaiðgjald. Þessi trygging
nær eingöngu yfir tjón sem veröur á
sjálfu skipinu.
Sérstök áhætta. Þaö er sú áhætta
sem venjuleg trygging skipsskrokks og
vélar nær ekki til. Til þess aö bæta tjón
sem ekki orsakast af atvikum sem
snerta sigiingu skips (þ.e. óhöpp í höfn-
um, óhöpp af völdum mengunar, eöa
einmitt tjón vegna sjóræningjaaögeröa)
starfa hinir svoköiluöu P&l klúbbar
(protection & indemnity club). Þetta eru
nokkurskonar samtök útgeröaraðila, og
eru sjö hin stærstu ensku og norsk.
Meðlimirnir greiða ákveöin inntökugjöld
og föst meölimagjöld, en í lok hvers
starfsárs er endurgreiðsluupphæð skipt
jafnt á milli allra meölima.
„P&l klúbbarnir greiöa einnig fyrir slys
á áhöfnum, andstætt því sem hinar
heföbundnu tryggingar gera,“ útskýrir
Guido Timossi, sem er sérfræöingur í
lagalegum og tryggingarlegum vanda-
málum fyrir útgeröarfyrirtæki í Genúa.
„Samt eru bætur aðeins greiddar eftir
mjög afmörkuðum reglum, ef tjóniö
reiknast á ábyrgö útgerðaraöila. Um
borö í einu skipa okkar skeöi þaö t.d. á
skipalæginu í Singapore, aö tveir sjó-
ræningjar komust undan meö peninga-
kassa skipsins, meö því aö beina hnífi aö
hálsi skipstjórans. í þessu tilviki greiddi
klúbburinn ekki; enginn hefur nokkru
sinni látiö sér detta í hug aö tryggja pen-
ingakassa skips.“
Tjón á farmi. Aöalmarkmiö árásar-
mannanna er hinn dýrmæti farmur í
skipunum. Hann er venjulega tryggöur
gegn þjófnaði, en fyrir suma heimshluta,
eins og Nígeríuflóann, sem sjóræningjar
herja sífellt á, er tryggingariögjaldið of
hátt. Aukagjald er frá einu og upp í fimm
prósent af verömæti farms, allt eftir því
hve „girnilegur" hann kann aö vera. Af-
tur á móti er verömæti eins gáms, sem
horfiö hefur, ekki endurgreitt af trygg-
ingu. Þaö er orðiö svo mikið um „dular-
full hvörf“ þessara stálkassa, sem nú eru
í notkun í milljónatali víösvegar um heim,
og fara án tafar úr vörubílum í skip eöa í
flugvélar, aö það hefur ekki fariö fram
hjá þeim aðilum sem sjá um ákvaröanir
og skilmála tryggingafélaga. Því þetta
hefur gerst enda þótt leiö gámanna væri
algerlega tölvustýrö.
Jul Haganæs
Lykillinn
Eins og brimrót
á óveðursnótt
byltist hugurinn
um þessa spurn:
Finnst lykillinn
aö betra heimi?
Fálmar í blindni
um hugmyndafræði
og kennisetningar.
Þar til heiöríkjunótt
hastar á vind og sjó
og svarið stendur
í stjörnuskrift
yfir fjallsbrúninni:
Skínandi hvílir lykillinn
í negldri hönd
sem ennþá blæöir
fyrir oss.
Guóm. Daníelsson þýddi
«0* **° -'S
Landakort ógnarinnar á höfunum:
Hættulegu svæðin fimm
Á þessum uppdrætti sjást aðalathafnasvæði nútíma sjóræningja:
þ.e.a.s. Karíbahafið (A), þar sem skemmtisnekkjur auðmanna og ferða-
manna verða einkum fyrir barðinu á þessari starfsemi, Nígeríuflóinn (B),
hluti Miðjarðarhafsins milli Kýpur, Líbanon og Port Said (C), Malakka-
sundið (D), og hafsvæðin umhverfis Filippseyjar, sérstaklega suður-
hlutinn (E). Allt eru þetta svæði þar sem ríkisvald viðkomandi strand-
ríkja er yfirleitt mjög veikt, og þau geta ekki, eða jafnvel kæra sig ekki
um að gæta að öryggi siglinga. Af þessum sökum hefur alþjóðasam-
band skipstjóra á langleiðum sent viðkomandi ríkisstjórnum (einkum
stjórnum í Suðaustur-Asíu) kröftug mótmælabréf. Aðferðirnar við sjó-
rán eru margvíslegar, jafnvel eftir hafsvæðúm. Við Nígeríustrendur, sér
í lagi á ytri höfninni í Lagos, er algengt að ráðast á gámaskip hlaðin
dýrmætum varningi svo og neysluvörum, er þau bíða eftir losun. Á
Malakkasundinu er aftur á móti helst ráðist um borð í olíuflutningaskip,
sem þarna sigla á hægri ferö, en úr þeim er oftast rænt peningakassa
viðkomandi skips. Á Miðjarðarhafinu er venjan aftur á móti sú að her-
taka skipin og beina þeim inn til hafna, sem alls ekki voru ákvörðunar-
staðir skipanna.