Lesbók Morgunblaðsins - 16.04.1983, Page 9

mr~íTT7!Tr
|»fff ÍfflKI
íl Cf f f tf III
iiiiiiii''
'"TÖlKIirTT
Ráöhúsið í Portland innan um venjuleg nútfma háhýsi, sem enga athygli
vekja. Húsiö er bara kassi og bara klætt steinsteypu, keramikflísum og gleri
— en það er eins og fyrri daginn, aö öllu máli skiptir hvernig þetta er gert.
beinlínis hættulegt, ef aðrir
arkitektar fetuðu í fótspor
Graves.
Sjálfur er Michael Graves
ekki nándar nærri eins litríkur
og húsin sem hann teiknar — en
það er einmitt teikning, sem er
ástríða hans. Hann er afburða
teiknari; teiknar allt mögulegt
og byrjaði kornungur að kúra
yfir teikningum til þess að þurfa
ekki að æfa sig á fiðlu, sem hon-
um leiddist. Arkitektúr nam
hann svo í fyllingu tímans við
Princeton-háskóla og við Har-
vard. Honum var beint inná
hefðbundnar brautir og það
varð sem einhverskonar endur-
fæðing fyrir Graves að komast á
vegum skólans til Rómar, þar
sem hann dvaldist í tvö ár.
Einkum vár það ítalski endur-
reisnar-arkitektúrinn, sem
djúptæk áhrif hafði á hann og
nú fór Graves að hugsa um
byggingar sem umhverfi og um-
gjörð fyrir lifandi fólk. Hann
starfaði um stutt skeið eftir það
í New York, en háskólalífið átti
meiri ítök í honum og því tók
hann boði um að kenna við
Princeton.
Graves er tvíkvæntur og
tvískilinn, en býr nú með þeirri
þriðju í furðulegu húsi við
Princeton-háskólann, sem var
áður vörugeymsla og hann gerði
upp. Það er svona blanda af am-
erísku iðnaðarhúsi og bóndabæ
úr Toscana-héraði á Italíu, hef-
ur einhver glöggur gestur sagt.
Þar má sjá þessa mjúku jarðliti,
sem orðið hafa einskonar vöru-
merki Graves og eiga rót sína að
rekja til áhrifa frá litanotkun
endurreisnarmanna á Ítalíu.
Þessi litaáherzla hófst uppúr
1970 og jafnframt henni fór
Graves að leita eftir klassískum
byggingarformum. Segja má, að
stundum vinni hann samkvæmt
aðferð samklippunnar í mynd-
list; kúnstin er fólgin í að raða
vel saman því sem klippt er út
hér og þar. í New York Times
Magazine var því haldið fram,
að Graves sé ekki umfram allt
sá arkitekt, sem leitast við að
skapa rými; það myndræna sé
honum ofar í huga. Að því leyti
er hann skyldur þeim arkitekt-
um hér fyrr meir, sem litu á
útlit húss sem aðalatriði og
byrjuðu ævinlega á að teikna
ytra útlitið. Mér skilst að Guð-
jón heitinn Samúelsson hafi
heyrt til þeim skóla, og að það
sjónarmið hafi verið alls ráð-
andi, þegar hann var við nám.
Með fúnksjónalismanum átti
það síðan eftir að breytast.
Or því verður ekki skorið í
bráð, hvort Portlandshúsið
markar tímamót, svo sem það
hefur gert persónulega fyrir
Michael Graves. Þrátt fyrir af-
skaplega einfalt ytra form, er
augljóslega eitthvað nýtt á ferð-
inni þar og Graves er einn ör-
fárra nútíma arkitekta, sem
tekst að teikna hús, sem ekki
minnir sérstaklega á neitt ann-
að. Það út af fyrir sig vitnar um
frumleika og sköpunarmátt.
^á er og nefnt til dæmis um
hæfileika Graves, að tilraunir
minni spámanna til að stæla
hann hafi til þessa viljað mis-
takast. Oísli SigurÖsson
List-
ránið
mikla
frá
Afríku
British Museum og
fleiri söfn í Bret-
landi og fleiri Evr-
ópulöndum hafa
yfir sér virðuleika-
blæ og státa af
dýrgripum frá
frumstœðum þjóð-
um. Hitt er svo
annað mál, að
þessum gripum
hefur oft hreinlega
verið rænt
Að heimta „handritin heim“ virðist öllu erfíðara þegar Bretar eru annars
vegar en Danir. Að minnsta kosti hafa Bretar ekki Ijáð máls á að sb’la
þjóðlegum listaverkum, sem þeir rændu í Afríku og hafa komið fyrir í British
Museum og fleiri söfnum. Þar á meðal er þessi stytta, sem telst dæmigerð
afríkulist og hafði trúarlegt gildi fyrir jórúba-ættflokkinn.
Það er Nígería sem gengur harðast þjóða fram í því að endurheimta þá
listafjársjóði sem safnað var úr þriðja heiminum, en hafa nú dreifst um víða
veröld í söfn og einkaeign. Oft var um hreint rán að ræða, sem ekki verður
sett í samband við áhuga á sögu og þjóðfræðum. Evrópumenn höfðu burt með
sér allt sem þeir komust yfir. Meira en helmingur menningararfsins í mynd
listaverka og smíðisgripa er nú utan Afríku. En hvar er afrísku listafjársjóðina
að finna? Með vissu ekki í Afríku. — Úrval þeirra er í British Museum, í
Louvre í París, í Kongosafninu í Briissel, eða þá í ýmsum þjóðminjasöfnum
öðrum og einkasöfnum í Evrópu og Bandaríkjunum.
Afríkuríkin eru sem óðast að
hefja baráttu fyrir sínum eigin
arfi. Þegar árið 1970 kom fram
tillaga í Unesco þess efnis, að
sögulegum og menningarlegum
verðmætum yrði skilað til síns
heima. En þar skiptust skoðan-
ir. Gömlu evrópsku nýlendu-
veldin voru annars vegar og hins
vegar hin ungu sjálfstæðu ríki í
þriðja heiminum. Aðeins tvö
ríki Vesturlanda, Kanada og ít-
alía, fylgdu Afríkumönnum að
málum. Önnur þögðu þunnu
hljóði.
Hvers vegna?
Dr. Ekpo Eyo, yfirþjóðminja-
vörður í Nígeríu og skipuleggj-
andi farandsýningar á nígersk-
um listmunum, sem stóð yfir
fyrir skömmu í Royal Academy
of Arts í Lundúnum, var beiskur
í blaðaviðtölum eftir sýninguna:
„Nígería hefur glatað meira en
helmingi af þjóðlegum menn-
ingararfi sínum eftir að fram-
andi trúarbrögð bárust til
landsins og valdræningjar brut-
ust þar inn,“ segir hann.
Tíu gripir af
níutíu þúsund
Hvað er það þá sem Nígeríu-
menn gera kröfu til? Vikuritið
Afríka svarar því: Það eru níu-
tíu þúsund gripir frá Nígeríu í í
British Museum. Hingað til hef-
ur landið aðeins fengið tíu af
þeim til baka.
Beiðni um lán á þeim hefur
verið harðneitað.
Þannig fór til dæmis um fíla-
beinsgrímuna frá Benin, sem
Bretar neituðu að lána til stór-
sýningar (Festac) er þá var
merkasti menningarviðburður-
inn í allri Afríku á árinu 1977.
Það eru einkum munirnir frá
Benin, sem vakið hafa eftirsjá
og sára gremju í brjóstum Afr-
íkumanna.
Benin er nígersk borg, röska
9