Lesbók Morgunblaðsins - 22.03.1986, Blaðsíða 2
Lífið
Kvennabúr Tyrkjasoldáns var
ekki staðursem teiknarar áttu
innangengtí, ogþess vegna er
lítið um myndiraf lífinu þar.
Hér fylgir hinsvegar mynd af
frægu máiverki Ingres, sem var
franskur 19. aldarmálari. Það
heitir Tyrkneska baðið oghefur
verið leitt getum aðþví, að þetta
væru haremskonur.
kvennaburi soldánsins
að eru ekki nema röskir sjö áratugir síðan
soldánsdæmið í Tyrklandi var lagt niður og
seinasti soldáninn, Múhameð sjötti, varð að
víkja úr hásæti, og gerður útlægur.
Þegar dymar að haremi, eða kvennabúri,
1
Haremið þar sem
Tyrkjasoldán
skemmti sér við
konur var staður
sem einkenndist af
ruddaskap fremur
en ást. Við höldum
að þetta fyrirbæri
heyri til liðinni tíð,
en hitt mun þó
staðreynd, að
ennþá eru ambáttir
í kvennabúrum
Austurlanda.
hans voru opnaðar, fundust þar inni bak
við læstar hurðir níu hundruð og fímmtíu
konur af ýmsu þjóðemi og á mismunandi
aldri — allar vom þær ambáttir, og líf þeirra
og líkamar voru eign hins alvalda soldáns.
Meðal ungu ambáttanna voru dætur yfír-
stéttarmanna í Istanbúl. Þeim hafði verið
blátt áfram rænt af handbendum soldánsins
og horfið síðan bak við þykka múra kvenna-
búrsins.
í stað þess að annast og láta fara vel
um þessar vesalings konur, var þeim hent
út á götuna af nýjum valdhöfum, hálfnökt-
um, allslausum. Enginn vildi skipta sér af
þessum harems-konum, og karlmenn litu á
þær sem óhrein dýr og lömdu þær. Þær
þoldu háð og spott. Þeim var dreift í allar
áttir og lentu í hóruhúsum eða urðu götu-
eða vændisdrósir.
Leiðin til kvennabúrsins hófst á markað-
storginu, þar sem kaupendur soldánsins að
ungum ambáttum voru til staðar að skoða
vörumar, sem arabískir þrælasalar frá
Austurlöndum höfðu meðferðis. „Kaupið
konumar mínar! Litlu fegurðardísimar mín-
ar eru gullsekkja virði!" Að baki þessum
löglegu sölumönnum stóðu oft Evrópumenn
— rússneskir, franskir og ítalskir kaupmenn
frá Feneyjum, sem ferðuðust um Sýrland
og Palestínu og þó einkum í Kákasus, en
þar þóttu stúlkumar fallegastar. Þeir keyptu
smátelpur sem fluttar voru til Feneyja og
voru þar vel aidar, þar eð tyrkneskir kaup-
endur kunnu vel að meta feitar konur. „Feit
kona er eins og ofh — hún gefur hita!“
Kvennabúrið eða haremið stendur á smá-
skaga: ein hlíðin veit að Bosporus (Sæviðar-
sund), önnur að marmarahafí og sú þriðja
að Gullna hominu.
„Seralj" þýðir höll, en var í raun og veru
ósigrandi virki, innan múra þess voru minni
háttar skógar, þar sem mikið var um villi-
bráð og mörg hús voru þar, götur og torg.
Á staðnum voru líka geysistór hesthús fyrir
gæðinga soldánsins og fjölmenn riddara-
sveit.
í sjálfu virkinu myndaði haremið ásamt
höllum sínum, öðrum byggingum og mo-
skum fjórða hlutann af búrinu.
„Harem" þýðir á tymesku „bannað",
þ.e.a.s. bannveldi. Haremsbyggingamar
voru alveg aðskildar öðram byggingum og
soldáninn hafði fullkominn einkarétt á þeim.
Kvennafangelsisins var stranglega gætt
af hermönnum og geldingum. Otal þrælar
og ambáttir þjónuðu konunum í Hareminu.
Haremsbyggingin sjálf var margar hæðir.
Nýkomnar konur urðu að búa á neðstu hæð
til að byrja með, en unnu sig upp í það að
komast á aðra hæð. Ef þær snyrtu sig vel
og geðjuðust húsbónda sínum, vora þær
fluttar upp uns þær náðu efstu hæð, en þar
bjó uppáhaldskona soldánsins. Hún var
kölluð „móðir drottnarans" og ásamt geld-
ingunum var það hún sem stjómaði harem-
inu og réð yfír hundraðum kvenna.
Soldánamir í ósmannska ríkinu vora
einvaldsdrottnarar — grimmir harðstjórar,
útþjóraðir, nautnasjúkir einræðisherrar, sem
drógu sér fé úr ríkisfjárhirslunni til þess
að svala með því gimdum sfnum. Gagnvart
haremskonunum voru þeir ruddamenni. Við
minnstu yfírsjón var konunum hegnt með
pyntingum og dauða.
Suleiman soldán, sem kallaður var „úrv-
alssoldáninn", lét höggva fætur af einni af
amþáttum sínum, af því að hún hafði hrasað
í myrkum ganginum.
I hareminu var soldáninn smásmuguleg-
ur. Kvöldathöfnin var allaf ein og hin sama.
Fyrst heimsótti hann uppáhaidskonu sína
áamt sonum þeirra. Því næst gekk hann til
skrautlegra salarkynna, þar sem tugur
haremsstúlkna beið hans og gekk taktfast
fram og aftur rétt fyrir framan hann. Ef
hann kastaði vasaklút sínum fyrir fætur
einnar af þeim, var hún útvaiið leikfang
hans fyrir nóttina. Hún var afklædd og leidd
burt til baðherbergis af tveimur geldingum
og böðuð í vatni sem ilmaði. Hár af líkama
hennar vora rökuð, þá var hún nudduð og
smurð hátt og lágt með angandi olíum.
Neglur og hendur vora litaðar með blöndu
úr sítrónu og grafíti. Er öllu þessu var
lokið, var henni fylgt til sængur soldánsins.
Eftir ástarnóttina, er soldáninn hafði sent
súlkuna frá sér, kom hirðmaður eða „alman-
aks-haldari“ og skrifaði upp nafn hennar,
aldur og samræðisnóttina. Hún var leidd til
herbergis síns. Venjulega sá hún ekki hús-
bónda sinn framar.
Þó að Kóraninn banni stranglega áfengi-
snotkun, vora nægar vínbirgðir innan
veggja. Margir af soldánunum voru mestu
drykkjusvelgir, sem nutu þess að drekka
sig fulla. Selim soldán II. er sagður hafa
lagt Kýpur undir sig eftir að hann hafði
heyrt, að þar væra afbragðsvín. „Vín er
sætara en koss ungrar konu,“ var hann
vanur að segja. Til þess að sýna einni
uppáhaldsambátt sinni, hve mikið hann
þyldi, tæmdi hann fulla flösku af Kýpursvíni
í einum teyg, en hneig þá niður steindauður.
Múhameð III. byrjaði soldánsstarfíð með
því að láta myrða allar haremskonur föður
síns. Hann vildi ekki skemmta sér við óhrein-
ar konur, eins og hann hafði á orði. Til
þess að losna við þær, lét hann sauma leður-
sekki utan um þær og varpa þeim í Bospor-
us. Sömu hræðilegu örlög hlutu fjórtán hálf-
bræður hans. Múhameð kærði sig ekki um
keppinauta um hásætið.
Abdul Asis soldán geymdi tólf hundrað
ambáttir í kvennabúri sínu. Yfír þeim vöktu
þijú þúsund geldingar, hermenn og svartir
Súdanþærlar. Þessi grimmi drottnari var
átvagl og vínsvelgur og var kunnur í sög-
unni fyrir ólifnað og svallveisluhald. Kvöld-
máltíð hans hófst alltaf með eggjaköku, sem
í vora tuttugu egg, en á eftir vora framreidd-
ir ótal réttir, gerðir úr kinda- og fuglakjöti.
Abdul átti geysistórt hænsnabú, sem hann
lét sérlærða menn sjá um. Um hálsinn á
bestu varphæununum hengdi hann æðstu
heiðursmerki og um fæturna á veslings
hönunum þungar gullkeðjur.
Þessi harðstjóri var mesti eyðsluseggur
sinnar samtíðar. Hann var vandræðamaður
landi sínu.Á fáum stjómaráram kostaði
kvennabúr hans og hirðlíf meira en tvö
hundrað milljónir tyrkneskra gullpunda —
fíma mikið fé á þessum dögum.
Ibrahim soldan fékk að reyna einstakan
atburð. Vel haldið kvennabúr hans gerði
verkfall og orsökin var sú að því er konumar
héldu fram að þær væra útslitnar og þyldu
of mikið vinnuálag. Soldáninn brást fljótt
og harkalega við. Hann lét taka tvö hundrað
þeirra af lífí, en hinar beygðu sig.
Þessi sálsjúki einvaldsherra hafði það að
tómstundagamni að láta haremskonumar
skokka naktar um salina eins og þær væra
kúahópur. Sjálfur var hann líkastur grað-
neyti og elti „kýmar" sínar með písk í hendi.
Eitt sinn varð hann svo hrifinn af safala-
skinni, að hann skipaði öllum í kvennabúrinu
að klæðast því. Ekki aðeins haremskonun-
um, heldur líka geldingunum. Hermenn og
þrælar vora færðir í skinn, jafnvel allur
kattaskarinn var klæddur safalakápum.
Það vora ekki aðeins konur sem soldán-
amir sóttust eftir. Sumir þeirra vora kyn-
villingar og í kvennabúrinu vora fómarlömb-
in mörg til að fullnægja losta þeirra —
fallegir smádrengir.
Soldáninn fékk þá að gjöf frá stórhöfð-
ingjum víðsvegar um ríkið. Auk árlegra
skatta í gulli áttu kristnir menn í ósmannska
ríkinu að senda honum dálítinn hóp drengja
til einkaþarfa. Þessir sveinar allir bára bló-
manöfn, vora sendlar og hlupu milli eldhúsa
og svefnherbergja með vín, mat, ávexti og
sælgæti.
Siðir og hættir Austurlanda hafa ekki
breyst svo mikið frá dögum soldánanna.
Þrátt fyrir að ytra útlit hefur breyst, er enn
að fínna mörg kvennabúr og fjölda ambátta
í mörgum löndum Mið-Áusturlanda og
Afríku. Konur eru seldar á uppboðum á
eynni Zansibar. Þær lenda síðan smámsam-
an í „nýtískubúram Araba". Konur er fluttar
nauðungarflutningi frá Evrópu, Asíu og
Suður-Ameríku Að baki þessum flutningum
standa glæpahringir sem hafa sérþjálfað sig
í alþjóðlegri kvennasölu.
Þýtt úr Hufudstadsbladed