Lesbók Morgunblaðsins - 22.03.1986, Blaðsíða 8

Halldór Bjöm Runólfason L«sbók/Ami Sæberg
Halldór Björn Runólfsson hefur í rúman hálfan
áratug verið einn afkastamesti myndlistar-
gagnrýnandi landsins og jafnframt látið tölu-
vert til sín taka í almennri menningarum-
ræðu. Nú haslar hann sér völl á nýjum vett-
Halldór Björn Runólfs-
son leggur frá sér penna
gagnrýnandans en hef-
ur tekið sér pensil list-
málarans í hönd og
heldur sýningu, sem
opnuð verður í dag í
Nýlistasafninu.
vangi; hann er að opna fyrstu málverkasýn-
ingu sína og verður hún í Nýlistasafninu.
Stundum er sagt að flestallir bókmennta-
gagnrýnendur séu misheppnuð skáld eða
þeir gangi að minnsta kosti með skáld í
maganum. Skyldi þetta eiga við um mynd-
listargagnrýnandann Halldór Bjöm?
Ekki vildi hann beinlínis taka undir það.
„Ég held að málarinn hafi komið á undan
listfræðingnum í mínu tilfelli. Það var eigin-
lega fyrir slysni að ég fór að læra listfræði.
Mig langaði út í heim og þá bauðst mér
franskur styrkur til listfræðináms og ég gat
ekki annað en þegið hann. En jafnframt
hinu raunverulega námi var ég að dunda í
myndlistarskóla, svona til að halda mér við.
Þegar ég kom heim frá Frakklandi ’79
hellti ég mér út í vinnu og húsnæðiskaup
svo myndlistin sat á hakanum enn um sinn.
1982 fór ég aftur að fást við myndgerð og
hef aukið það jafnt og þétt síðan."
Við skuium ekki fara geyst. Segðu
mér frá þvi hveraig þú lentir í mynd-
listinni.
„Nú, ég er fæddur í Reykjavík og allar
mínar rætur aftur í þriðja ættlið eru hér á
mölinni. Ég mun víst hafa verið síteiknandi
þegar ég var lítill en þegar ég óx úr grasi
færðist áhuginn yfir á aðrar listgreinar. Á
tímabili ætlaði ég mér að verða skáld og
tónlist spilaði líka stóra rullu í mínu lífi —
og gerir enn. Pabbi var og er mikill áhuga-
maður um klassíska tónlist og þannig lærði
ég að meta hana. Að ég skyldi á endanum
hafa kosið myndlistina var kannski tilviljun,
fremur en nokkuð annað, og ég sæki mikið
inspírasjón bæði í bókmenntir og tónlist.
En þannig var að þegar ég fermdist fékk
ég svolitlar málaragræjur að gjöf og það
kveikti aftur hjá mér áhugann. Þá hafði ég
sáralítið teiknað í þó nokkur ár. Nú fór ég
að fikra mig áfram, byijaði ósköp pent enda
voru græjumar ekki merkilegar í sjálfu sér,
og fór um leið að viða að mér alskonar fróð-
leik um myndlist. Ég datt niður á bók Irving
Stone um líf Van Gogh og í upphafi voru
myndimar mínar líklega undir töluverðum
áhrifum frá Van Gogh og impressjónistun-
um. Svo þegar ég kom í menntaskóla
magnaðist myndlistaráhuginn um allan
helming."
HEITT í kolunum á Spáni
Hvers vegna?
„Ja, það er ekki gott að segja en skóla-
yfirvöldin voru altént mjög hliðholl listum.
Ég var í fyrsta árgangi Hamrahlíðarskólans;
það vom engar hefðir í skólanum og á
brattann að sækja gagnvart MR en andinn
sem ríkti innan veggja skóians gaf listum
byr undir báða vængi. Þama í skólanum
staðfestist áhugi minn á myndlist, ef svo
má segja. Ég orti að vísu dálítið af ljóðum
og skrifaði fáeinar smásögur en eftir stúd-
entspróf fór ég til Spánar til að læra mynd-
list, til Barcelona."
Þetta var veturinn 1970—71, er ekki
svo? Þá ku hafa verið miklar róstur á
Spáni og ekki síst í skólum landsins.
„Já, enda fór svo að það varð minna úr
námi en efni stóðu til. Éftir að tíu Baskar
voru dæmdir til dauða fyrir að drepa lög-
reglustjóra einn var mjög heitt í kolunum
ogyfirvöldin hikuðu ekki við að loka skólum
þegar þeim bauð svo við að horfa. Ég kom
þess vegna heim eftir fyrsta veturinn og
settist næsta haust í Myndlista- og handíða-
skóla íslands."
Hvaða deild valdirðu þér þar?
„Ég var í svokallaðri fijálsri myndlist en
lauk aldrei námi. Eftir tvo vetur bauðst mér
þessi styrkur sem ég minntist á áðan og ég
ákvað að þiggja hann. Kannski var það
axarskaft, ég veit það ekki, og heid varla.
I Prakklandi kynntist ég mikill nýsköpun í
listum og lærði það sem mér þykir nú einna
mikilvægast í sköpunarstarfi: að það þýðir
sjaldnast að ætla sér að ganga hreint og
beint til verks. Maður verður að hafa þekk-
ingu á því sem maður vill gera og því sem
baki býr.“
Menntunarskortur
Akkilesarhæll
ÍSLENSKRA
Myndlistarmanna
Þú heldur ekki að listfræðinámið hafi
gert þig of gagnrýninn á eigin list-
sköpun — þú hugsir svo mikið um
hvað þú ert að gera að það verði þving-
andi?
„Það má vera; vissulega er þessi hætta
fyrir hendi. En ég geri mér grein fyrir henni
og berst meðvitað á móti. Þegar á heildina
er litið tel ég að mér takist að spoma við
þeim óheillavænlegu áhrifum sem listfræði-
námið hefði hugsanlega geta valdið. Hins
vegar," segir Halldór Bjöm með áherslu,
„hefur listfræðin að sjálfsögðu mjög vítt
gildi fyrir mig sem myndlistarmann. Eg hef
farið í saumana á svo til allri list þó nútíma-
listin hafi að vísu verið mitt sérsvið úti í
Frakklandi. Um það leyti sem ég var í
Frakklandi, ’73—’79, voru mjög í deiglunni
tengsl milli myndlistar og bókmennta —
ekki síst fyrir áhrif frá þeim bókmennta-
mönnum sem nefndir vom „nýju krítíkeram-
ir“, það er að segja strúktúralistamir. Sú
umræða öll hafði mjög hvetjandi áhrif á
mig og ég held að hún hafi gert mig — sem
myndlistarmann — óragari við að fara út í
þá hluti sem standa mér næst. Þekkingin
sem ég aflaði mér þama úti hefur að mínu
mati frelsað mig undan því að eltast um
of við strauma og stefnur."
Þú talaðir líka um þekkinguna hér rétt
áðan. Hvað áttu við?
„Ja, ég held til að mynda að Akkilesar-
hæll íslenskrar myndlistar — og nú tala ég
ekki sem gagnrýnandi! — sé... hvað á ég
að kalla það: viss menntunarskortur. Þá á
ég við alhliða menntun, menntun í menn-
ingu. Við Myndlistaskólann hér er áherslan
aðeins lögð á verklega kennslu en teórían,
og menningin, sem myndlistin er sprottin
úr, verður útundan. Þessi Akkilesarhæll
verður því meira áberandi ef maður ber
myndlist hér saman við list þeirra þjóða sem
hvað best eru verseraðar í bókmenntum,
tónlist og svo framvegis. Latnesku þjóðimar
standa á gömlum merg að þessu leyti og ég
hef tekið eftir því að Guðbergur Bergsson,
sem verið hefur langdvölum á Spáni, er einn
fárra sem taka undir þetta með menntunar-
skortinn. Margir virðast ekki vita almenni-
lega hvað ég er að fara með þessu og halda
jafnvel að þetta sé bara hrokagikksháttur."
„ÁVARP“
Þú hefur fjallað um þessa hluti hvað
eftir annað í gagnrýni þinni...
„Jaá... Sjáðu til, þegar ég kom hingað
heim og fór að skrifa gagnrýni vissi ég
8