Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1987, Blaðsíða 16

íjfBi'í tirosfriGÍv'yifft) ó<J ns luööpí rnm;<J 30 I igjIjío ifiofy fiilub gIibv muiify nnibnB'gio I
GOTIMESK
SMÁSAGA
Fiðluleikarinn var engu
líkur sem ég hafði áður
séð. Líkami hans var
ungur og þriflegur en á
hann hafði verið sett
höfuð gamalmennis,
húðin strekkt og þornuð
utan á beinum höfuðs-
ins, og hendur stórar svo
fíngurnir voru jafn langir
og handleggurinn að oln-
boga.
EFTIR HAFLIÐA
JÓHANN ÁSGRÍMSSON
að var eitt sinn að kvöld-
lagi að vagn minn átti
leið um veiri hverfi borg-
arinnar. Ég sat inni í
honum í þungum þönkum
og hlustaði á hófatak
hestsins og skrölt hjól-
anna á steinlögðu strætinu. Það var hrá-
slagalegt veður þetta kvöld, kalt, og þoka
byrgði mjóar týrur götuljósa. Mér bárust
þá til eyma fiðlutónar út úr röku myrkrinu
sem ég hafði heyrt einhversstaðar áður og
vagninn hafði ekki farið langt eftir strætinu
þegar ég mundi hvar og hvenær. Ég stöðv-
aði hann, bað ekilinn bíða og gekk á vit
höktandi fíðlunnar sem hljómaði út úr
skuggalegri krá í hliðargötu. Þegar ég opn-
aði þar dyr, sló á móti mér reykjarsvælu
og lykt af bjór og þvagi. Háreisti þar inni,
karlar og konur veltust um í blíðu eða slags-
málum en fyir enda veitingasalarins hékk
mannkerti á einskonar sviði, bogið og álútt,
íklætt fáránlegum, skitugum og rifnum
fíflsbúningi og gegnum org karla og skræki
kvenna bárust mér tónar fíðlunnar hans
leiknir óstyrkri hendi. Skyndilega missti
hann fótanna, drukkinn, og skall fram á
sviðsbrúnina svo fíðlan brotnaði að endi-
löngu. Þetta vakti ekki athygli neins af
kráargestum utan eins sem sendi bjórkönu
á vængjum blótsyrða í höfuð fíflinu. Ég
braust upp að sviðinu, lyfti meðvitundarlaus-
um fíðluleikaranum og bar hann út á götu.
Að baki mér kváðu við hróp og formæling-
ar en ég skeytti því engu og var rétt kominn
út úr dyrum þessa óværðargrenis þegar
gripið var í öxl mína. Það var hinn djöful-
legi gestgjafí þessa staðar sem heimtaði
alla þá peninga sem ég hafði og úrið mitt
að auki. Kom ég loks hinum rænulausa
manni fyrir í vagninum og hélt heimleiðis.
Ég bjó þá í húsum hins mikla tónskálds,
sem nánasti aðstoðarmaður hans og vissi
ég að honum þætti nokkuð til þess koma
sem ég flutti heim. Það kom glampi í augun
og svipur hans harðnaði þegar hann sá fíðlu-
leikarann og sendi hann þegar eftir lækni
sínum. Lækninum brá nokkuð þegar hann
sá sjúkling sinn en skoðaði hann og sagði
um leið og hann leit til okkar þungt hugs-
andi að tvísýnt væri hvort hann lifði af
nóttina.
Það var sjö árum áður, þegar tónskáldið
hafði lokið við að semja og setja upp eitt
stórvirkja sinna og lagt svo hart að sér við
breytingar á verki sínu fram á síðustu stund
að hann var örmagna eftir. Hvöttum við,
læknir hans og helstu samstarfsmenn, hann
til að taka sér hvíld og fór hann burt úr
borginni og dvaldi þá um sumarið á setri
aðalsmanns, sem var mikill tónlistarunn-
andi, og fylgdu honum læknirinn og ég, sem
var ungur nemandi hans. Reyndum við af
fremsta megni að létta honum lífið en sökum
hugarangurs síns vildi hann sem minnst af
okkur vita og sat, vafínn í ábreiður, inni í
herbergi sínu við arineld og horfði daufum
augum framfyrir sig eins og í móki. Líkam-
lega var hann ekki hraustur, og þegar sóttu
á hann þunglyndi og þreyta hjálpaðist allt
við að buga hinn mikla lífsþrótt hans.
Vanheilsa meistarans fékk á mig og
reyndi ég að leita mér afþreyingar í fögru
umhverfínu og á löngum reiðtúrum um stór-
brotið landslag fjallanna. í litlu fallegu þorpi
skammt frá setrinu var ævagömul krá þar
sem ég settist nokkrum sinnum inn og fann
hvíld undir sótugum röftum og mölétnum
hausum veiðidýra. Gestir þama sátu í hefð-
bundnum klæðnaði héraðsins eins og þeir
höfðu setið kynslóð fram af kynslóð. Þeir
Iitu mig forvitnisaugum og kinkuðu kolli til
mín þegar ég kom inn en enginn þeirra gaf
sig nokkru sinni á tal við mig. Hefur þeim
þótt klæðnaður minn og málfar framandlegt
og ég því fengið að vera einn og ótniflaður
við borð mitt við ölkönnu og pípu. Ég dáð-
ist að inngrónu stolti þeirra og alþýðlegri
reisn og fékk ég þá hugdettu að safna þama
þjóðlögum og spurði ég gestgjafann hvort
byggi í þorpinu eða nágrenni þess einhver
tónlistarmaður. Hann misskildi mig fyrst
og nefndi eitthvert kvenfólk, konur embætt-
ismanna héraðsins en ég frábað mér
viðkynningu við þær frúr. Tónlist fólksins
sagði ég. Andlit hans lýsti ekki stolti þegar
hann minntist þess að þar í þorpinu byggi
reyndar einn maður sem léki á fíðlu og
væri aðkomumaður, enginn vissi hvaðan,
og þætti sumum koma hans boða illt en því
yrði þó ekki neitað að hann geymdi dásam-
lega tónlist í fíðluboga sínum. Ég bað hann
að sýna mér þennan mann og hann kallaði
á ungan pilt sem fýlgdi mér að níddu húsi
sem hallaðist yfír götu þar skammt frá.
Fiðluleikarinn var engu líkur sem ég hafði
áður séð. Líkami hans var ungur og þrifleg-
ur en á hann hafði verið sett höfuð gamal-
mennis, húðin strekkt og þomuð utan á
beinum höfuðsins og hendur stórar svo fíng-
umir vom jafnlangir og handleggurinn að
olnboga. Það var engu líkara en hann hefði
verið settur saman í flaustri því það merki-
legasta var það að hann hafði vinstri hönd
á hægri handlegg og þá hægri á þeim
vinstri. Aldrei hef ég heyrt um slíkt og
þvílíkt hvorki fyrr né síðar. Hann vildi strax
spjalla og komst ég brátt að því að ég tal-
aði við mann sem farið hafði víða. Hann
bauðst til að leika á fíðluna fyrir mig ef ég
gæfí sér fyrir málsverði næsta dags. Ég
féllst á þetta og hann lék stef eftir meist-
ara minn mér til mikillar undrunar því ég
hafði ekkert minnst á hann, og svo eigin
tilbrigði af fíngrum fram. Hann gat leikið
allt sem ég óskaði eftir að heyra og fyrir
þessa smáaura fékk ég að heyra hina feg-
urstu tónlist. Ég sat þama það sem eftir
lifði kvölds og þegar ég gekk heimleiðis um
kyrrlátan skógarstíg, einn undir stjömun-
um, var sála mín meðal guðanna.
Næsta dag þegar ég sá meistara minn
sitjandi í stól sínum við eldinn kom mér í
hug að láta hinn furðulega tónlistarmann
ieika fyrir hann. Ég sá ekki að meistarinn
yrði okkar var þegar við komum inn í her-
bergi hans en um leið og hinn hóf að leika
á fíðlu sína þá kviknaði neisti í augum hins
mædda tónskálds. Brátt svipti hann af sér
ábreiðunum og bað að sér væri fært vín og
undir kvöld var hann orðinn ijóður í kinnum
og augun skínandi. Við læknirinn og óðals-
16