Lesbók Morgunblaðsins - 22.08.1987, Blaðsíða 3

Lesbók Morgunblaðsins - 22.08.1987, Blaðsíða 3
I.1WM* @ ® S1 ® lal ® B B H B ® E 0 ®. Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavik. Framkvatj.: Harsidur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. AðstoA- arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjómarfulltr.: Gísli Sigurðsson. Augiýsingar: BakJvin Jóns- son. Ritstjóm: Aðalstrœti 6. Sími 691100. Forsíðan er sjálfsmynd bandaríska málarans Lelands Bell, sem er einn af „tengdasonum íslands" og er birt hér í tilefni greinar um hann. Veizla í farangrinum, heitir grein eftir Braga Ásgeirsson um bandaríska málarann Leland Bell, sem margir hér kannast við sem eiginmann Louisu Matthíasdóttur. Þessi listahjón búa í New York og þangað koma Bragi ásamt Tryggva Ólafssyni, málara í Kaupmannahöfn. Ástralía hefur þótt gósenland og fólk víðsvegar úr heiminum hefur flutzt þangað, þar á meðal eru nokkrir íslendingar. í þýddri grein um Ástralíu nútímans kemur hinsvegar fram, að kannski sé dýrðin bráðum búin. Barnleysi fer í vöxt hjá hjónum á Vesturlöndum, ekki endilega vegna þess að þeim verði ekki bama auðið, heldur vegna þess að böm henta ekki framtíðaráformum fólks, sem hefur metnað til að ná langt í atvinnulífinu. STEFÁN SIGURKARLSSON EINÞÁTTUNGUR Gott kvöld, sagði dauðinn. Má ég spyija um aldur? Svona ungur, já svona ungur? Nokkuð smeykur, á ég að opna glugga? Stétt og staða? Glæsiiegt! Glæsilegt! Og fjölskyldan? ...og tvö börn? indælt er það. Eignir? Nú það er naumast! Hægan, hægan — nú skal ég sækja glas af vatni. Og heilsan? Stórkostlegt! Eigum við þá að koma? Höfundur er lyfsali og Ijóöskáld í Reykjavík og hefur gefiö út Ijóðabókina Haustheima 1985. Nesjamennska nútímans Nesjamennska er þröng- sýni og skortur á umburðarlyndi við skoðanir annarra sam- kvæmt skýringu höf- undar hugtaksins, Sigurðar Einarssonar (síðar prests í Holti undir Eyjafjöllum). Sem dæmi um nesja- mennsku nefndi hann í samnefndri grein vestfírzku konuna, sem vildi kaupa útvarps- tæki, sem yrði að hafa þann eiginleika að loka mætti fyrir helvítið hann Jónas (frá Hriflu). Prýðilegur jarðvegur nesjamennsku væri m.a. einhæfni íslenzkra atvinnuvega. Sigurður útskýrði fyrirbærið nánar með til- búnum skýringardæmum, sem hann stað- færði í Þorskafirði og við Mývatn. Á dögunum leit eg í grein Sigurðar í rit- gerðasafni hans, Á líðandi stund (1938), til að rifja upp uppruna þessa einkunnar- orðs. Hann skrifaði af eldmóði og sannfær- ingarkrafti, og ég hlaut að fyrirverða mig fyrir þjóð mína og sérstaklega þá, sem voru svo ógæfusamir að eiga heima á nesjum. M.a. sagði hann: Vér erum of fjarlægir umheiminum og of ómerkilegur liður í viðskipta- keríi nútímans til þess, að menning- arleg viðfangsefni leiti hér á hugina að staðaldri eins og þungur óslitinn straumur, svo þungur, að hann knýi málæðið annað veifið á stampinn. í greinarlok stóð birtingarár greinarinn- ar, 1932. Þegar ég rak augun í það varð mér hugsað til þess, að einmitt það ár var hin voðalegasta þröngsýni að taka völdin í Mið-Evrópu. Þar voru ekki einhæfir atvinnu- vegir, heldur framsækið iðnaðarþjóðfélag fjarri öllum útnesjum. Kunningi minn, ættaður úr sveit, alllengi búsettur í Reykjavík eftir langskólanám þar og erlendis, heldur því fram, að Reykviking- ar séu þröngsýnni en aðrir landsmenn. Það stafaði af því, að fólk úti á landi hlyti og yrði að kynnast höfuðborginni vel. Þar byggju böm þess, systkini og sveitungar, og þangað ætti það mörg nauðsynjaerindi. Öðru máli gegndi um innboma Reyk- víkinga. Þeir ættu margir ekki venzlafólk utan Reykjavíkur og ættu fá nauðsynja- erindi út fyrir borgina. Ef þetta stæðist, mætti segja, að nesjamennskan ætti nú heima á Seltjamamesi og næstu nesjum. Ekki skal ég, Reykvíkingurinn, dæma um, hvort svo er. í Reykjavík eru vissulega margir, sem hafa góð tækifæri til að kynna sér mál alls landsins, svo sem í stjórnarráð- inu og í hinum ýmsu stofnunum, samtökum og fyrirtækjum, sem starfa um allt land. Þar tengist allt landið. í kosningabaráttunni í vor var einstakt tækifæri til að fylgjast með málflutningi frambjóðenda og kjósenda um land allt í útvarpi og sjónvarpi. Þar var hamrað á sér- hagsmunum. Þeir gátu varla verið öfunds- verðir, sem áttu að tengja kjördæmin aftur, svo að úr yrði ein þjóð eða að minnsta kosti meirihluti á alþingi um þau mál, sem hveiju ríki eru nauðsynleg. Þótt flokkamir sundri þjóðinni, tengja þeir hana líka saman (nema þá sem eru utan flokka — þeir eru útlæg- ir). Sérhagsmunaframbjóðendurnir verða að ná samkomulagi, þegar á þing er komið, innan síns flokks og milli flokkanna. Vel kom fram við útreikninga til úthlutun- ar þingsæta í vor, að reglur um jöfnun þingsæta milli flokka og skiptingu þeirra á kjördæmi tengja kjördæmin saman, þar sem kjósandi veit ekki örugglega, hvaða kjör- dæmi muni njóta atkvæðisins. Reglumar mættu því hamla gegn þröngsýni. Skyldu þeir tímar koma, að ekki verði ástæða til að eigna vestfírzkum konum, Mývetningum og nesjamönnum þröngsýni öðrum fremur? Það eykur víðsýni þjóðarinnar, að margir hafa sótt skóla og starfsreynslu til útlanda. Fyrir vikið hafa t.d. rannsóknarstofnanir landsins persónuleg sambönd við vísinda- menn víða um heim og þar mætast menn með ólíka reynslu og viðhorf, og ætti því að vera minni hætta á því, að þeir staðni. Þröngsýnin, sem réð ríkjum í Þýzkalandi fyrir hálfri öld, stafaði ekki af því, að þjóð- félagið væri einhæft. Þröngsýni lýsir öryggisleysi. Nú hefur þjóðin öll tækifæri til að fylgjast beint með öllum heiminum. Það eru vitaskuld takmörk fyrir því, hvað menn geta innbyrt af þekkingu og listum. Svo undarlega bregður við, að tækifærin, sem menn hafa öðlazt til að velja útvarps- efni, virðast notuð til að velja sér sem mest það sama. Nýju stöðvamar, sem hlustendur dragast að, eru einstakar uppeldisstöðvar þröngsýni og fáfræði. Þar er lítið, sem reyn- ir á einbeitingu og íhygli og mikið höfðað til álits múgsins með vinsældalistum. Fólk, sem hefur haft útvarpið (rás 1) á til að heyra rækilegar veðurfréttir, hrekkur sumt við, þegar tilkynnt er að hefjist tónleikar með verkum eftir t.d. Mozart. Menn virðast hræddir við að ganga úr skugga um, hvort þar komi eitthvað, sem hlustandi er á. Eitt sinn sameinaðist þjóðin um að nota útvarpið sem heimilsskóla með allvænum skammti af afþreyingarefni. Alhliða út- varpsdagskrá hélt við þeirri hugmynd þjóðarinnar um sjálfa sig, að þjóðin vildi menntast um mál og listir sjálfrar sín og annarra þjóða. í skóla þarf að sýna nokkra þolinmæði og menn mega vita, að aðeins þjálfun og ástundun leiðir til þroska og þekkingar og að menn verða að umbera framandi efni og breytilegt, áður en því er ýtt frá. Allstór hluti þjóðarinnar notaði tæki- færið, þegar Keflavíkurútvarpið hófst, til að slá slöku við í íslenzka heimilisskólanum og valdi í eyrun hermannasíbylju. Nú hlust- ar varla nokkur á það útvarp, en íslenzkar útvarpsstöðvar hafa komið í staðinn, og nú lifa margir í heimi eigin stöðvar með mjög einhæft efni. Sú hugmynd ijarlægist, að á íslandi búi þjóð, sem vilji stöðugt menntast með vönduðu og Ijölbreyttu útvarpsefni. Áður einkenndu einhæfir atvinnuvegir þjóð- ina, nú einkennir stóran hluta þjóðarinnar einhæfni andans, svo að ekki sér mun dags og nætur né hátíðar og hversdags. Er ekki þetta einhæfa útvarpslíf nesjamennska nú- tímans? BJÖRN s. stefánsson LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 22. AGÚST 1987 3

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.