Lesbók Morgunblaðsins - 22.08.1987, Blaðsíða 6

Daufur
er barnlaus
bær
Hið háa hlutfall hjónaskilnaða er einnig
mikið atriði í þessu máli. MörgUm mönnum,
sem áttu böm í fyrra hjónabandi, er það
ekki geðfelld tilhugsun að byxja aðra um-
ferð með óhreinum bleium og svo framvegis.
Sum hjón kjósa frelsi til að sinna sem
bezt sérstökum áhugamálum sínum. Hún,
38 ára gömul, líffræðingur, og hann, 41
árs, prófessor í verkfræði, stunda ferðalög
og fjallgöngur. Hann segir: „Við erum í
blóma lífsins. Ef við ættum bam myndum
við ekki geta farið eins víða. Ég býst við
að ég sé eigingjam, en ég hef gaman af
að gera hluti eftir mínu höfði. Ég er ekki
tilbúinn að fóma tíma mínum fyrir bam.“
Öðmm hjónum óar við þeim heimi sem
foreldrar hafa æ minni stjóm á. „Það er
meiri þrýstingur á ungt fólk nú á dögum
að reyna ýmsa hluti, áfengi, fíkniefni og
kynlíf, heldur en ég varð fyrir,“ segir 33
ára gömul kona, sem er félagsráðgjafi. „Það
er ógnvekjandi." Jafnvel alþjóðastjómmál
geta dregið kjark úr hugsanlegum foreldr-
um. „Við gætum verið búnir að sprengja
okkur sjálfa í loft upp, áður en bamið kæm-
ist á legg. Þetta er bijálaður heimur," segir
28 ára gamall framkvæmdastjóri sjúkra-
húss.
Ekki lengur óhjákvæmi-
LEGT AÐ EIGNAST BÖRN
Fyrirsögniii er gamalt íslenzkt orðatiltæki, en afstaðan tíl þessa virðist hafa breyzt,
þvi sífeilt fjölgar barnlausum á Vesturlöndum, þar sem konurnar taka á sig aukna
ábyrgð og álag í atvinnulífinu. Greinin er bandarísk og miðuð við aðstæður þar í
landi, en gildir í stórum dráttum fyrir lönd Vestur-Evrópu einnig, þar á meðal ísland.
Á Vesturlöndum velja
æ fleiri hjón sér
hlutskipti hinna
bamlausu. f
Bandaríkjunum er
bamleysi nú
hlutfallslega eins og á
kreppuárunum — en af
gjörólíkum ástæðum.
ann vinnur lengi á skrifstofunni, og oft er
óvíst hve lengi. Hið sama gildir um hana.
Það er enginn tími til að elda mat að loknum
vinnudegi. Þau hittast yfírleitt á þægilegum
stað til að borða kvöldmat eða þá að annað
hvort þeirra kemur við á leiðinni heim og
nær í eitthvert góðmeti. Þau eiga dýran
tveggja sæta sportbíl — einkar hentugan í
helgarferðir. Litlir fætur á óhreinum skóm
hafa aldrei sett blett á fína, hvíta teppið í
dagstofunni þeirra. Hjá þeim er ekki um-
horfs eins og verið hefur hjá venjulegum
hjónum. Það eru engin böm á heimilinu.
En æ fleiri hjón eru að skapa hina nýju,
vestrænu fjölskyldumynd — með aðeins
tveimur andlitum, eiginmannsins og eigin-
konunnar.
Hlutfallstala hjóna án bama hefur tvö-
faldazt á nokkrum áratugum. Árið 1960
voru 13 af hundraði giftra kvenna í Banda-
ríkjunum milli 25 og 29 á.ra bamlausar, en
árið 1985 voru þær 29. Áður fyrr áttu gift-
ar konur í raun og veru ekki kost á öðru
en að gegna móðurhlutverki. En sú er ekki
raunin lengur. í dag hefur ein af hveijum
§órum konum á aldrinum 25 til 34 ára, sem
hafa gifzt, aldrei eignazt bam, en 1960 var
það ein af hveijum 10. Það er enn hugsan-
legt, að sumar þeirra muni eignast böm.
Þær Ætla Kannski Að
ElGNAZT BÖRN - SEINNA
Margar bamlausar konur segjast ætla
að eignazt böm, þó að þær hafi oft enga
tímaáætlun þar að lútandi. Framfarir í lækn-
isfræði hafa gert konum auðveldara að eiga
heilbrigð böm seint á fertugsaldri og jafn-
vel eftir fertugt, og margar gera það.
Hlutfallstala þeirra kvenna, sem hafa orðið
bamshafandi í fyrsta sinn eftir 35 ára ald-
ur, hefur hækkað stórlega á síðasta áratug.
En þó em þær konur yfír 35 ára, sem eign-
ast böm, ekki nógu margar til að vega upp
á móti öllum þeim yngri konum, sem hafa
ákveðið að eignast ekki böm. Og meðan
§öldi bamlausra hjóna eykst hratt, fækkar
þeim konum hlutfallslega, sem geta ekki
átt böm — sem er framförum í læknisfræði
að þakka — eða frá 11,2 af hundraði 1965
í 8,4 1982. Þannig er augljóst að fleiri hjón
eru_ ráðin í því að vera bamlaus.
Útkoman verðúr kynslóð andstæðna. Þar
sem flestar konur, sem nú eru á bezta aldri
til bameigna, fæddust á árum mikilla bams-
fæðinga, er fjöldi hugsanlegra mæðra og
feðra meiri en nokkm sinni fyrr. Og þó að
margir eignist böm, eru þau miklu færri
en foreldrar þeirra áttu. Þannig heldur sá
gangur áfram, sem hófst snemma á 19.
öld, segir Andrew J. Chervin, félagsfræðing-
ur, við John Hopkins-háskóla, sem hefur
skrifað nokkrar bækur um flölskylduna.
„Eina undantekningin frá þessari reglu var
á sjötta áratug þessarar aldar. Hver kynslóð
hefur eignazt færri böm síðustu 150 ár,
sennilega af því að við höfum flutzt úr sveit-
um í þéttbýli, úr landbúnaðarhémðum í
iðnaðarsamfélög, þar sem minni þörf var á
bömum.“
GÓÐ LAUN ÁSTÆÐA
Barnleysis
Núverandi hlutfall bamleysis er hið hæsta
síðan í lok kreppuáranna, en af gjörólíkum
ástæðum. Á fjórða árátugnum var það
skortur á ömggri afkomu, sem kom í veg
fyrir að margur stofnaði flölskyldu. Á 9.
áratugunum era góð laun ef til vill megin-
ástæða þess, að fólk frestar því eða sleppir
að eignast böm. Bamleysi hefur aukizt eft-
ir því sem fleiri konur hafa átt kost á vel
launuðum störfum. Þegar nýrra kosta hefur
verið völ, hafa margar konur ráðið það við
sig, að móðurhlutverkið væri ekki hið mikil-
vægasta og jafnvel ekki einu sinni eftirsókn-
arvert. Þær sjá vini sína eiga í stöðugum
vanda vegna togstreitunnar milli starfs og
fjölskyldu.
Sumum hjónum fínnst valið auðvelt, þeg-
ar litið er á erfíðleikana við að ala upp böm.
Fasteignasali í Chicago og kona hans, sem
bæði em 37 ára gömul, og hún vinnur reynd-
ar í íjárfestingarbanka, ákváðu að eignast
ekki böm, skömmu eftir að þau giftu sig
fyrir 12 áram. „Sumt fólk ieggur mikið á
sig alla ævi til að geta átt BMW,“ segir
hann. „Ég er ekki haldinn þeirri löngun, og
eins langar mig ekki til að eignast böm.“
Sumt fólk er svo visst í sinni sök, að það
'geymir sér enga möguleika til að skipta um
skoðun. Það hefur mjög aukizt, að fólk
gangist undir ófijósemisaðgerð af ftjálsum
vilja.
En oftar er það þó, sem fólk er ekki svona
eitilhart, þegar það ákveður að eignast ekki
böm. Flest hjón byija samlíf sitt með það
í huga, að böm eigi eftir að bætast við fjöl-
skylduna. Og fram að miðjum 7. áratugnum
viitist leiðin að sjálfsögðu liggja frá altarinu
í áttina að bamaherberginu. En með auð-
veldari takmörkun bameigna og völ á
fóstureyðingu varð ekki lengur óhjákvæmi-
legt að eignast böm. Karlar og konur giftast
seinna og fresta bameignum — oft þangað
til þau hafa komið sér vel fyrir og peningar
era fyrir hendi í bankanum. Sum þessara
hjóna eignast svo böm. En hjá öðrum verð-
ur frestunin í raun eins og ákvörðun um,
að fjölskyldan takmarkist við þau tvö.
„Manni fínnst alltaf, eins og enn sé nægur
tími til stefnu."
Seinna Getur Orðið
OfSeint
Hjón, sem bíða of lengi og komast að
raun um að þau geti ekki átt böm, geta
Sífellt algengari sjón A Vesturlöndum: Einbimið befur stórt sérberbergi og öll
bugsanleg leikföng.