Lesbók Morgunblaðsins - 22.08.1987, Blaðsíða 2

E R L E N D A R
ROBERTSON DAVIES:
THE SALTERTON TRILOGY
Tempest Tost, A mlxture of Frailties,
Leaven of Malice.
WHAT’S BRED IN THE BONES
Penguin Books.
Bækur Robertson Davies eru skemmtileg-
ar. „The Salterton Trilogy" er afrakstur
hans á sjötta áratug þessarar aldar en hér
skal einkum sagt af „What’s Bred in the
Bone" sem er nýjasta skáldsaga hans. Hún
er sú fyndnasta og alþjóðlegasta sem höf-
undur hefur skrifað til þessa. Hún minnir
um margt á það biblíulega í skrifum ann-
arra vesturheimskra rithöfunda, til að
mynda er baráttan eilífa milli hins góða og
illa, höfuðþáttur hennar. Söguþráðurinn er
margslunginn og berst leikurinn víða. Sagt
er af lífshlaupi Francis ChegWidden Comish
sem var í lifenda lífi námsmaður, njósnari,
kokkálaður eiginmaður, málverkasérfræð-
ingur, falsari, fjárhættuspilari, milljóna-
mæringur, allt i senn. Hann var heigull sem
flestir sem komust í tæri við reyndu að
pretta eða svo fannst honum. Örlögin léku
hann grimmt.
„What’s Bred in the Bone“ er góð lesn-
ing, skemmtileg og ógurleg í senn.
APOLLINAIRE
POETAMONG THE PAINTERS
FRANCIS STEEGMULLER:
APOLLINAIRE
Poet Among the Painters.
Penguin Books.
Það er vissulega frá mörgu sagt í þess-
ari bók sem fjallar um líf og verk skáldsins,
gagnrýnandans, heimsborgarans og
stríðshetjunnar Guillaume Apollinaire. Höf-
undi hefiir tekist mjög vel upp í að skrifa
skemmtilega ævisögu enda viðfangsefnið
ekki af lakara taginu.
Apollinaire kom víða við og var góðvinur
margra helstu myndlistarmanna af nýjum
skólum í upphafí aldarinnar. Picasso var
einn af þeim sem naut góðs af kynnum
sínum við skáldið sem var ólatt að lofa
hann og aðra kúbista. Það að vera kúbisti
var ekki neinn dans á rósum því þá eins
og nú áttu nýjungar ekki upp á pallborðið
hjá öllum þorra fólks. Þeir börðust sem í
var spunnið og má segja að með kúbisman-
um hafí hugtakið avant-garde öðlast sess
sinn. Fútúristar vilja að sönnu meina að
þeir hafi verið fyrstu avant-garde-istamir
en um það má deila og skiptir það ekki
höfuðmáli.
Allt um það. Francis Steegmuller hefur
skrifað lifandi og skemmtilega bók um þetta
frumlega skáld sem Guillaume Apollinaire
var.
Hann birtir efnishluti
úr lausu lofti
Eins og sá sem þetta hripar
hefur margsýnt framá,
þá halda sífellt áfram að
gerast fyrirbæri, sem
ekki ættu að geta gerst
samkvæmt viðurkennd-
um lögmálum eðlisvís-
inda. Eða með öðrum
orðum, slík fyrirbæri eru mönnum ráðgáta.
Þetta sýnir auðvitað ekkert annað en það,
að jafnvel vísindamenn vita ekki allt og
þykir mér það engin skömm fyrir þá. Hitt
ber vitanlega vitni um fávisku og hroka,
að halda því fram þegar eitthvað gerist, sem
virðist stríða gegn viðurkenndum lögmálum,
að það þess vegna gerist ekki — geti ekki
gerst, því stundum er hægt að sanna það
svo ekki verður um villst. Viðurkennd lög-
mál veðra sífellt að víkja fyrir nýrri þekkingu
á sannreyndum, því við eigum vitanlega
margt ólært.
Lesandi góður! Ef þú sérð opinn og tóm-
an lófa manns allt í einu taka þeim breyting-
um, að í honum tekur að myndast fyrir
framan augun á þér hlutur, sem þú síðan
getur tekið upp og handleikið, eða ef þú
vilt það heldur farið með til smiðs og látið
hann meta gildi hlutarins, hvað myndirðu
þá segja? Þetta er ekki hægt! Er það ekki?
Eða: Þetta er sjónhverfíng! Þetta getur aldr-
ei gerst og mun aldrei gerast! Jæja, er það?
Útbreiddasta blað Bandaríkjanna Natio-
nal Enquirer, sem lesið er af milljónum
manna daglega, birti fyrir nokkrum árum
stóra fyrirsögn svohljóðandi: The World’s
Greatest Psychic. í greininni, sem á eftir
fór, segir blaðið frá óvenjulegum hæfíleikum
ítalsks manns og telur að hann sé mestur
í heiminum allra sálrænna manna. Það má
auðvitað segja, að slík fyrirsögn sé heppileg
auglýsing vegna sölu blaðsins. En samt
sýnir hún þekkingarleysi á sviðum sálrænna
fyrirbæra, því til eru menn, sem ekki einung-
is geta gert það sama og þessi maður,
heldur miklu fleira og sumt jafnvel enn
merkilegra.
En blaðinu er nokkur vorkunn, þó að það
gefí hæfíleikum þessa manns svona háa
einkunn, því sannarlega eru þeir furðulegir.
Maður þessi er ítali, sem býr í Banda-
ríkjunum, Roberto Campagni, að naftii og
hefur hann sýnt, að hann virðist geta skap-
að og tekið á móti föstum hlutum úr lausu
lofti.
Furðu lostnir áhorfendur að þessum undr-
um hjá Roberto Campagfni hafa lýst þeim
þannig, að þetta byrji með því að hendur
hans taki að glóa af blárri birtu. Síðan
færir hann eins konar formlaust ský af
þessu ljósi yfír í hendur viðkomandi persónu
og myndar eins konar bolla með lófunum
og innan í lófunum breytist þetta bláa ský
í áþreifanlega hluti.
Með þessum hætti hefur þessi undarlegi
ítali látið birtast hluti svo hundruðum skipt-
Eftir Ævar R. Kvaran
ir, eins og t.d. krossa, úr, lykla o.fl.
Ekki hefur heldur skort vitni að þessum
furðulegu fyrirbærum. Meðal þeirra má telja
föður Eugenio Feriaroti, sem er yfírmaður
klerkareglu Genúaborgar á Ítalíu. Þessi
virðulegi kaþólski prestur var viðstaddur
einn af fundum Campagnis, þar sem hann
töfraði fram með þessum hætti hlutbirting,
sem hinn ófreski maður gaf honum. Prestur-
inn segir svo frá: „Hann færði ljómandi
ljóskúlu yfír í hendur mínar og þar breytt-
ist hún í lítinn silfurengil. Ég er gjörsamlega
sannfærður um það, að hér voru engin brögð
í tafli.Enda skil ég ekki, hvemig það ætti
að vera. Miðillinn er heiðarlegur og alvar-
lega hugsandi maður. Ég votta það fúslega,
að þetta er einber sannleikur."
Kunnur eðlisfræðingur sem býr í Genúa
á Ítalíu, Alfredo Farraro, telur að þessi
miðill hafí hæfíleika til hugflutninga. Hann
á við, að hann geti með einhveijum hætti
látið hluti flytjast frá einum stað til annars
og er það að sjálfsögðu ekki síður merkilegt
fyrirbæri. Ástæðan til þessarar skoðunar
eðlisfræðingsins er sú, að hann sá með þess-
um hætti vasaúr nokkurt birtast. En það
kom í ljós við nánari athugun, að afi manns-
ins, sem fékk það í lófann, hafði glatað því
í fyrri heimsstyijöldinni, svo viðkomandi
maður kannaðist við það.
Annar slíkur hlutbirtingur var hálsmen,
sem piltur nokkur hafði gefíð unnustu sinni.
Pilturinn ætlaði ekki að trúa sínum eigin
augum, því unnusta hans hafði dáið fyrir
fímmtán árum.
En Roberto Campagni getur fleira en
látið slfka hluti, sem oft em hinir fegurstu
og listrænustu gripir, birtast. Hann virðist
einnig geta boðið þyngdarlögmálinu byrg-
inn. Hann getur látið sig lyftast upp frá
jörðu! Þetta hefur hann gert margoft í vitna
viðurvist. Og að þessu sinni skulum við leiða
sem vitni mann, sem marktækur ætti að
vera, en það er ítalski dulsálarfræðingurinn
dr. Luigi Lapi í Flórensborg á Italíu, sem
fengist hefur við sálarrannsóknir I 40 ár.
A einum slíkum fundi hjá Campagni sá
hann miðilinn lyftast allt upp að lofti í her-
berginu. Eftir nokkra stund féll hann niður
aftur, en þá skalf allt herbergið.
Dr. Lapi hefur verið á átta fundum hjá
Campagni og segist aldrei hafa kynnst öðm
eins og telur hann fremstan allra að þessu
leyti.
Eðlisfræðingurinn Alfredo Ferraro, sem
minnst var á hér að framan, hefur séð þijátíu
hluti birtast hjá Campagni. Hann segir enn-
fremur að þar hafí verið gengið úr skugga
um það á vfsindalegan hátt, að það sé eng-
um vafa bundið, að fyrirbærin séu ekki með
neinum hætti framleidd með brögðum.
Og hinn kunni eðlisfræðingur bætir við:
„Þetta stríðir að sjálfsögðu gegn öllum Iög-
málum eðlisfræðinnar. En ég hef engu að
síður séð þetta gerast. Fyrirbærið er sann-
leikanum samkvæmt. Það er ómögulegt, en
engu að síður satt."
Sjálfur er þessi frægi miðill ákaflega
feiminn og óframfærinn 48 ára gamall pip-
arsveinn, sem er meinilla við hvers konar
auglýsingar og neitar jafnvel að láta taka
af sér myndir.
Þessi frétt sem hér hefur verið skýrt
frá, var því í fyrsta skipti sem miðillinn
hefiir verið kynntur almenningi og haft við
hann blaðaviðtal. Því þessi hægláti maður
hafði stundað miðilsstörf sín í 30 ár.
Roberto Campagni uppgötvaði fyrst mið-
ilshæfileika sína þegar hann var 16 ára
gamall, en þá var fjölskylda hans öll harmi
lostin vegna skyndilegs dauða bróður hans,
Ruggios.
Þá var það að frænka nokkur, sem eitt-
hvað vissi um hinn sálræna þátt manneskj-
unnar, gat talið hina harmi lostnu fíölskyldu
á að reyna að halda sambandsfundi.
Á einum slíkum fundi gerðist það, að
borðið, sem fólkið sat við, fór að lyftast
hvað eftir annað og tók að svara spuming-
um þeirra. Þau spurðu hvort það væri
Ruggio, sem væri að hafa samband við þau
og fengu jákvæð svör.
Fjölskyldan tók nú að halda fleiri fundi
og að lokum var öðmm utan fjölskyldunnar
boðið að taka þátt í þeim. Og brátt komst
Roberto að því, að það var hann, sem lagði
til hinn sálræna kraft, sem til þessa þurfti.
Andlegar vemr tóku að tala gegnum
hann. Einnig skrifaði hann á ýmsum tungu-
málum meðan hann var í transinum. Og
að lokum uppgötvaði hann hæfileika sinn
til þess að geta látið hluti birtast.
Fleira er að frétta af undarlegum hæfí-
leikum þessa ítalska manns. Þeir, sem kynnu
að að hafa áhuga á því, geta fiindið það í
bók minni Undur ófreskra. En þessum
þætti er ekki ætlað að vera langur og verð-
ur þetta því látið nægja hér að sinni.
Ég geri ráð fyrir að margir kynnu að
kalla það, sem hér að framan hefiir verið
lýst, yfímáttúmlegt. En satt að segja er ég
persónulega ekkert sérstaklega hrifínn af
þvf orði. Margt af því, sem nú á dögum
einkennir líf okkar, hefði á fyrri öldum ver-
ið kallað yfímáttúrulegt. En mín skoðun er
sú, að ekkert sé yfirnáttúrulegt. Það, sem
getur gerst er allt náttúmlegt, hvort sem
við skiljum það eða ekki. Það er því mikil
fljótfæmi að trúa ekki öðm en því, sem
núgildandi lögmál ná yfír. Við eigum svo
ótal margt eftir ólært. Ekki síður í vísindum
en á öðmm sviðum. Þeir sem í auðmýkt og
sannleika leita nýrrar þekkingar upgötva í
þeirri leit æ víðari svið, sem þeir vita ekk-
ert um ennþá. En leitin heldur áfram og
margt á eftir að koma I ljós og skýrast.
(Hðfundurinn er leikari og hefur skrifað þætti
um dulræn efni 1 Lesbók.)