Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1988, Blaðsíða 3

T-ggBáTg
H @ ® Jö] @ 0 [H (l) [a] @ ® |U @ [g
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100.
Fuglar
eru meðal þess sem svip setur á Tjömina í
Reykjavík, en fyrir aldamót var yfírleitt engan
fugi þar að sjá og ástæðan var sú, að Reyk-
víkingar skutu sér til matar alla þá fugla, sem
sáust á Tjöminni. Frá þessu segir Guðjón Frið-
riksson sagnfræðingur í annarri grein sinni
um Tjömina.
Ferða-
blaðið
ítalska borgin Mflanó er nýr áfangastaður
hjá Amarflugi. í greininni er fjallað um
þessa hrífandi borg óteljandi möguleika og
einnig um ferðaleiðir út frá henni.
Forsíðan
er af málverki eftir Þjóðverjann Kirchner,
sem var einn af fremstu merkisberum þýzka
expressjónismans fyrr á öldinni. Þá þóttu
þetta glannafengin vinnubrögð, en nú er
Kaffíborð Kirchners frá árinu 1908 einung-
is hugljúf mynd af þremur virðulegum eldri
frúm að gleðja sig við kaffisopann sinn.
Málverkið er á Landesmuseum í Miinster í
Þýzkalandi og tengist grein um þá borg hér
í blaðinu.
Miinster
er ein af þýzku Hansaborgunum og er þó
nokkuð inni í landi. Þriðja og síðasta grein
Gísla Sigurðssonar um heimsókn í Hansaborg-
imar Qallar um reiðhjólaborgina Munster, sem
er einn af helztu háskólabæjum Þýzkalands
og geymir þar að auki ýmis gömul menningar-
verðmæti.
ARTHUR RIMBAUD
Ófelía
Á lygnum myrkum straumi
þar sem stjörnur blunda vært
flýtur Ófelía in hvíta
eins og stórt lilju-blóm,
berst ofurrhægt
sveipuð í slæðu-skart.
A skógi eru víða
veiðihornin þeytt.
í meir en þúsund ár
eftir Jangri myrkri á
hefur Ófelía in dapra
borist vofu-föl.
í meir en þúsund ár
hefur sefi hennar sár
sungið og hjalað strengleik sinn
og átt við blæinn tal.
Vindurinn kyssir bijóst hennar
og bindur í sveip
slæður hennar síðar
er öldur bæra hægt.
Víðigreinar titrandi
tárast við hennar öxl,
yfír dreymið ennið
sveigir sig sef.
Vatnaliljurnar umhverfis
varpa særðar önd.
Hún vekur líka stundum
þar sem blundar elri-stóð
eitt og eitt hreiður
svo heyrist vængjatif.
- GuIInar stjörnur syngja
sinn dularóð.
II
Æ, Ófelía fölva
fögur sem mjöll,
þú lézt þitt líf svo ung
borin af fljóti burt.
Það voru dynjandi vindar
norðan af Noregs-slóð
er fluttu með lævi fregn
um frelsi næsta hart.
Blærinn var það sem vatt
upp á hár þitt sítt,
flutti dreymnum hug þínum
kynjahljóð.
Hjarta þitt hlýddi
á náttúrunnar klið:
angurþyt í tijánum
og andvörp frá nótt.
Ólmir voru sjóir
með ógnar-dyn.
Barnshjarta þitt brast við —
of blítt, of meyrt:
Morgun einn í apríl
ungur tiginn sveinn
örvita, þögull
kraup þér við hné.
Himinn! Frelsi! Ást!
sú hugsýn, litla fíón.
Þú hjaðnar í hans nánd
sem mjöll við bál.
Það sem þú sást! —
Orð þín köfnuðu öll.
Ógnþrunginn fjarski
skelfdi augun blá.
III
Og skáldið segir að
við stjömuskin um nótt
þú komir að vitja blómanna
sem tíndirðu áður fyrr
og sæi þá á vatni
_ sofandi í síðum kjól
Ófelíu ina hvítu fljóta
stórt lilju-blóm.
Rimbaud (1854—1891) orti þetta Ijóð 17 ára.
Rúnrtlega tvítugur hætti hann að yrkja og dó
37 ára. Ófelía er persóna í leikritinu Hamlet
Danaprins eftir Shakespeare. Þýðandi Ijóösins
er leikari í Reykjavík.
Dagvistar-
skylda
Inútíma þjóðfélagi þar sem bæði
karlar og konur vilja njóta mennt-
unar og starfsframa eru dag-
heimili að verða jafn sjálfsagðar
þjónustustofnanir og skólar og
sjúkrahús. Þau eru, — og verða
eflaust í enn ríkari mæli á næstu
árum, — hluti af velferðarkerfínu.
Spumingin er hversu mikill hluti. Hve stórt
á hlutverk þeirra að vera og hver á að vera
leikstjórinn, — ríkið, foreldramir eða barnið.
Stundum mætti ætla að dagheimili væri
einhverskonar skiptimynt í stjómmálabank-
anum. Þegar ráðist er í framkvæmdir sem
ágreiningur er um, eru umsvifalaust dregn-
ir fram útreikningar um hversu mörg dag-
heimili framkvæmdin kosti. í dag er það
ráðhúsið, en gervigrasið í Laugardal var líka
heitt mál á sínum tíma og óspart lagður á
það dagheimiliskvarði, enda þótti annar eins
óþm-fi og gervigrasið vandfundinn.
Á árum áður þegar maður las mynd-
skreyttar greinar um uppeldi ríkisins á böm-
um í Rússlandi eða Kína, fór um mann hroll-
ur og maður þakkaði sínum sæla fyrir að
hafa fæðst á íslandi þar sem slíkt væri
óhugsandi. Nú virðist margt benda til að
þetta sé ekki aðeins hugsanlegt, heldur
beinlínis krafa nútímans. Það sjónarmið
skýtur æ oftar upp kollinum að ríkið eigi
að bera ábyrgð á uppeldi barna, þótt það
sé ekki beinlínis orðað með þeim hætti.
Á fundi um dagvistarmál var þeirri hug-
mynd hreyft að foreldrar framtíðarþjóð-
félagsins ættu að hafa val varðandi dagvist
bama sinna með tilstyrk tryggingakerfisins.
Hvetju bami yrði ætluð tiltekin upphæð í
dagvist og foreldrar gætu síðan ákveðið
hvort þeir verðu henni til að vista bamið á
einkadagheimili, ríkisreknu dagheimili, eða
væm sjálfír heima með bamið.
Þessi hugmynd féll í grýttan jarðveg.
Samstundis spratt upp virt kona með
pólitíska ábyrgð. „Það kemur ekki til greina
að treysta misvitmm foreldmm fyrir þessum
peningum," sagði hún með nokkmm þjósti.
Enginn skyldi ætla að þetta sjónarmið
hafi fáa formælendur. Maður heyrir það
aftur og aftur með mismunandi orðalagi og
framsetningu, — oftast með því fororði að
hagsmunir bamanna eigi að sitja í fyrir-
rúmi. Ekkert sé mikilvægara en áð þau séu
í umsjá menntaðra starfskrafta frá fyrstu
tíð. Það væri forvitnilegt að vita hvað börn-
in sjálf myndu kjósa ef þau hefðu atkvæðis-
rétt í þessu máli.
Það er engu líkara en yfir sé að flæða
einhver bylgja sem ætlað er að grafa undan
trú fólks á eigin dómgreind og heilbrigða
skynsemi. Samhliða staðhæfingum hér og
þar um að foreldrar séu illa færir um að
ala upp börnin sín, því þá skorti til þess
sérmenntun, spretta upp námskeið af ýms-
um toga til að bæta úr þessu. Haldin eru
samskiptanámskeið til að kenna foreldmm
að umgangast böm, unglingum að umgang-
ast foreldra sína, foreldmnum að tala við
unglingana og hjónum að tala hvom við
annað.
Allt er þetta í ágætu lagi meðan fólk
notar þessi námskeið til að skoða nýjar hlið-
ar á því sem það vissi fyrir. En það fer í
verra ef fólk fer að trúa betur kenningum
sérfræðinga í þessum efnum en því sem
eigin reynsla hefur kennt því.
Sérfræðiþekking kemur ekki af himnum
ofan. Hún er ekkert annað en reynsla, rann-
sóknir og skoðanir annars fólks. Sérfræðing-
ar hverskonar em uppistaðan í atvinnulífi
nútímans og vinna merkilegt og stundum
stórmerkilegt starf, en það er vafasamt að
umgangast sérfræðiþekkingu eins og um
trúarbrögð væri að ræða.
Stundum fínnst manni eins og horft sé
framhjá því að flest fólk getur í dag ákveð-
ið hvort það vill eignast böm og hvenær
og miðað náms- og starfsferil sinn við það.
Enginn getur hinsvegar ákveðið hvemig
böm hann eignast. Þó að þau séu hraust
og heilbrigð getur skaplyndi þeirra verið
þannig háttað að þau þrífist ekki á dagvist-
arstofnun, hvað sem góðu og menntuðu
starfsfólki líður. Tvö systkini sem sett vom
á leikskóla bmgðust mjög ólíkt við þeirri
reynslu. Annað bamið tók stórstígum fram-
fömm í þroska og þekkingu og kom ljóm-
andi heim á hverju kvöldi, meðan hitt bam-
ið varð dauft og þegjandalegt og missti lit
og ljóma þar til það var tekið af leikskólan-
um.
Svo er margt sinnið sem skinnið og vafa-
samt að gera áætlanir varðandi ófædd böm
og ákveða hvað þeim er fyrir bestu. Einstæð-
ir foreldrar hafa að sönnu ekkert val, en
aðrir geta þurft að fóma einhveiju eða haga
málum þannig að bamið þeirra eigi sama-
stað á heimili en ekki stofnun á sínum
mótunarámm. Ríkisrekin dagheimili em
ekki eina leiðin til að koma bömum til
manns, svo ágæt og nauðsynleg sem þau
annars em.
„Það er svo sem saklaust að leyfa einka-
dagheimili í einhveijum mæli, en auðvitað
á ríkið að sjá um þetta!“ Þessi setning heyr-
ist oftar en svo að það geti verið tilviljun.
Og maður spyr sig, — eftir hveiju er verið
að kalla?
Tilefni þessa rabbs er þó önnur setning
sem trúnaðarmaður í stjómmálaflokki sagði
ábúðarflíflur í umræðum um þessi mál: „í
raun ætti að koma hér á dagvistarskyldu
frá tveggja ára aldri."
Það skyldi þó aldrei fara svo, að þjóðin
sem ekki þekkir herskyldu nema af af-
spum, komi á dagvistarskyldu í landi sínu.
„Þá mega nú smáfuglamir fara að vara
sig.“
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 23. APRlL 1988 3