Lesbók Morgunblaðsins - 22.11.1997, Blaðsíða 14

i „HVE LENGI við höfðum verið á lofti þegar fjandinn sjálfur losnaði úr læðingi og flugvélin tók að prjóna og ausa, man ég ekki lengur.
Eitt augnablik reis hún að framan, en stakkst sfðan á endann og rann út til hliðanna til skiptis. Stundum var sem hún rækist á
steinvegg". Mynd: Árni Elfar.
Á SKRÖLTANDI FLUGVÉL-
ARGARMITIL ÍSLANDS
EFTIR TOMAS HOLTON
Flugvélin ieit úteins og hún hefói verió skotin
niður nokkrum sinnum. Enginn úr áhöfninni hafði
---------------7--------------------------- ----------
áóur komið til Islands. Meó fluginu vakti ekki annað
________fyrir þeim en að ná sér í flugtíma til aó_____
viðhalda réttindum sínum.
RÁ því ég fór í flugferðina, sem
hér verður lýst, hef ég farið 3.000
II til 4.000 flugferðir og mörg hund-
■■■ ruð þeirra voru með Loftleiðum,
Flugfélagi íslands og Flugleiðum.
Aðeins sumir af áhöfnum þessara
félaga hafa flogið á þeirra vegum
fleiri ferðir en ég. Þrátt fyrir það
var þó fyrsta flugferð mín til íslands sú, sem
ég gleymi síðast, en hún var alls ekki farin
með íslensku flugfélagi.
Ég hafði kynnst stúlku í Kalifomíu, sem
voru mínar heimaslóðir, og kvænst henni árið
1957. Hún var af íslensku bergi brotin. Um
þær mundir var ég yfirmaður á flugvélamóður-
skipi í Kyrrahafsflotanum, þar sem ég starf-
, aði í fimm ár. Loksins, seint á árinu 1959,
!var ég færður til og sendur til þess að gegna
skyldustörfum í landi á austurströnd Banda-
ríkjanna í ríkinu Maryland.
Haustið 1960 fór konan mín í heimsókn til
íslands ásamt tveim ungum bömum okkar.
Ég ákvað að fara á eftir henni, ef ég gæti
3 fengið far mér að kostnaðarlausu með herflug-
6 vél. Væri sæti laust í slíkum vélum gat maður
fengið að fljóta með án endurgjalds.
Eg fór út á McGuire-herflugvöllinn í New
Jersey til þess að krækja mér í far. Heppnin
var með mér. Flugvél var að leggja af stað
til íslands eftir skamma stund og þar var nóg
pláss.
Ég hélt að ég hefði verið heppinn þar til
ég sá flugvélina. Hún var það mesta hrúgald
af slitnum og beygluðum brotamálmi, sem
nokkru sinni hafði kallast flugvél. Þetta var
DC-4 af óljósum árgangi, og hafði verið uppá
sitt besta á fjórða áratug aldarinnar. Hún leit
út eins og hún hefði verið skotin niður nokkr-
um sinnum í heimsstyijöldinni síðari. Hinn
j’ stolti eigandi að þessum ruslahaug samkvæmt
skráningu reyndist vera varalið sjóhers Banda-
V ríkjanna.
IHjá flugvélinni hitti ég áhöfnina, fjóra
menn, og við skreiddumst um borð. Þeir voru
; allir á svipuðum aldri og ég, en ég var þá
tuttugu og átta ára gamall. Þeir voru á leið
?„ til íslands og höfðu hreint ekkert innan borðs,
engan farm, enga farþega nema mig. Með
fluginu þangað vakti ekki annað fyrir þeim,
en að ná sér í meiri reynslu, þ.e.a.s. flugtíma,
til þess að viðhalda réttindum sínum. Þeir
voru allir helgarstríðsmenn, sjómenn í varaliði
sjóhersins. Hvorki flugstjórinn né aðstoðar-
flugmaðurinn höfðu nokkru sinni áður flogið
flugvél með fleiri hreyfla en einn. Þeir höfðu
verið þotuflugmenn á flugvélamóðurskipi.
Hvað hinir höfðu afrekað veit ég ekki.
„Hvers vegna til íslands?" spurði ég.
„Enginn okkar hefur komið þangað áður,“
svöruðu þeir, „svo okkur datt í hug að skreppa
þangað."
Það fólst mikil hughreysting í þessu svari,
en hvað um það, ég var kominn um borð og
búinn að koma mér fyrir í heldur þröngu auka-
sæti til þess að sitja þar svo lengi sem ferðin
entist.
Þetta var einnig mín fyrsta flugferð til Is-
lands, en ég hafði nýlega lesið hrollvekjandi
metsölubók, sem bar heitið „Fate is the Hunt-
er“, eftir Ernest K. Gann. Þar er langur kafli,
sem fjallar um flugferð til íslands á stríðsárun-
um í hræðilegu óveðri, og er nú orðinn sígild-
ur. Aðeins snilldarleg útsjónarsemi og ómæld-
ur stuðningur heilladísanna gerði þeim kleift
að lenda á síðustu bensíndropunum. Mig óraði
ekki fyrir því þá, hve lestur þessarar bókar
myndi koma mér að miklu gagni næsta sólar-
hringinn. Hans vegna þekkti ég lítillega til
þess, áður en við hófum okkur til flugs, hvern-
ig það er, að fljúga inn í íslenskt stórviðri í
gamalli flugvél.
Um leið og við vorum komnir á loft komu
fleiri vandamál í ljós. Hávaðinn frá hreyflunum
var skelfilegur í tómri vélinni. Enn ógnvæn-
legri voru skellirnir, skröltið og hin óhljóðin í
vélinni. Ekki veit ég hvaðan öll þessi hljóð
komu. Hver einasti hlutur í þessari vél skrölti
og hávaðinn varð að ærandi hljómkviðu. Þú
gast ekki einu sinm heyrt þínar eigin hugsan-
ir hvað þá annað. Áhöfnin varð að skiptast á
skriflegum skilaboðum og gilti það jafnt fyrir
flugstjórann sem og aðra.
Lengi vel gekk ferðin greiðlega þrátt fyrir
allan hávaðann. Þar til rétt suður af Nýfundna-
landi að við lentum í fyrsta storminum. Flug-
vélin hentist til og frá, en þetta var þó aðeins
smjörþefurinn af því, sem koma skyldi. Við
höfðum átt að lenda á Gander, en völlurinn
var lokaður vegna veðurs svo við héldum
áfram samkvæmt fyrirmælum til Gæsaflóa á
Labrador.
Við höfðum farið snemma frá McGuire-flug-
velli svo myrkur var ekki skollið á þegar við
komum til Gæsaflóa. Mér er það ráðgáta hvers
vegna við höfðum ekki lengri viðdvöl þar en
rétt til þess að renna úr kaffibolla. Ég var
áheyrandi að því, að einhver náungi ráðlagði
flugstjóranum að halda ekki áfram til íslands
um kvöldið. Veðurspáin fyrir flugleiðina var
vægast sagt hræðileg. En hinn ungi flugstjóri
brann í skinninu að komast af stað og honum
héldu engin bönd. Við fórum í loftið í myrkri
um miðnættið og héldum af stað áleiðis til
íslands.
Ég man ekki lengur hve lengi við flugum
í minniháttar ókyrrð. Ég man hins vegar að
ég stóð við hliðina á siglingafræðingnum og
fylgdist með því, sem hann var að gera. Hann
kunni bara alls ekki neitt! Hann var þjálfaður
fyrir siglingar á höfum úti. Sjálfur var ég
þjálfaður og reyndur siglingafræðingur, en
hafði auk þess kynnt mér lítillega loftsiglinga-
og veðurfræði. Ég þagði þó og lét vera að
senda honum skriflegar leiðbeiningar, en ég
gerðist mjög áhyggjufullur. Hann hafði greini-
lega enga hugmynd um hvað hann var að gera.
Út um glugga vélarinnar var ekkert að sjá
nema slyddu og snjó. Við hefðum eins getað
verið á flugi innan í mjölpoka því skyggnið
var ekkert og hélst þannig næstum alla leið-
ina til íslands.
Hve lengi við höfðum verið á lofti þegar
fjandinn sjálfur losnaði úr læðingi og flugvél-
in tók að pijóna og ausa, man ég ekki leng-
ur. Eitt augnablik reis hún að framan, en
stakkst síðan á endann og rann út til hliðanna
til skiptis. Stundum var sem hún rsékist á
steinvegg. Við stefndum beint upp í veðrið
og mér var ljóst, að okkur myndi ekki miða
mikið áfram með þessu brölti.
Orðsending barst frá flugstjóranum:
„Hvar í helvíti erum við?“
Siglingafræðingurinn baukaði nokkra stund
við tól sín og tæki, en skyndilega ýtti hann
þeim út á borðshornið. Ég sá miðann, sem
hann sendi flugstjóranum. Þar stóð skrifað:
„Ég hef enga andskotans hugmynd um hvar
við erum.“
Ég sá að flugstjórinn varð fjólublár og skrif-
aði á miða til baka: „Haltu áfram að reyna.
Við verðum einhvem veginn að komast að
því.“
Ég vissi ekki hvenær við höfðum farið yfir
þau mörk „þar sem ekki verður aftur snúið“
en ég vissi hins vegar að það höfðum við gert.
Sagan „Fate is the Hunter" enn einu sinni
að endurtaka sig.
Úr því að siglingafræðingurinn hafði gefist
upp fannst mér tími til kominn að bjóða mig
fram. Ég ritaði orðsendingu til siglingafræð-
ingsins, tíundaði þekkingu mína og spurði
hvort ég gæti orðið að liði.
Hann skrifaði til baka: „Það geturðu svo
sannarlega. Þú mátt taka við heila klabbinu."
Og hann rétti mér öll sín tæki og tól.
Því næst færði hann sig dálítið aftar í vél-
ina og byijaði að gubba út um allt liggjandi
á maganum, líka yfir einkennisbúning sinn.
Þannig lá hann og ælan úr honum rann fram
og til baka í takt við hreyfíngar vélarinnar.
Ég skrifaði flugstjóranum orðsendingu
varðandi sjálfan mig og um að ég væri þarna
til þess að reyna að verða að liði. Siglingafræð-
ingurinn væri veikur og gæti ekkert gert. Ég
bað aðeins um smá traust. Fljótlega eftir það
fórum við að skiptast á skriflegum orðsending-
um og gerðum það sem eftir var flugferðarinn-
ar og ég held að okkur hafi ekki greint á um
neitt, er skipti máli.
Það fyrsta, sem við þurftum að gera var,
að koma okkur sem skjótast út úr versta veður-
hamnum. Mótvindurinn var að hrista flugvél-
ina í sundur og þar að auki gat eins verið,
að hann hrekti okkur aftur á bak meðan stöð-
ugt gengi á eldsneytisbirgðir okkar og þær
ætust upp, eins og henti flugvélina, sem sagt
var frá í bókinni „Fate is the Hunter".
Við höfðum báðir tekið eftir því, að flugvél-
in rambaði til hægri. Hún vildi fara í þá átt-
ina. Mér virtist við vera vinstra megin, eða
vestanvert, í djúpri lægð, þar sem vindurinn
blési rangsælis.
Við hættum þess vegna við að hugsa um
æskilegustu áttavitastefnuna í bili, stefndum
aðeins til hægri, svona 10 til 15 gráður, og
vonuðum að á endanum myndum við ná yfir
í syðri hluta lægðarinnar, sem var að þoka
sér áleiðis til íslands.
Frá þessari stundu og allt þar til við lentum
mælti ég fyrir hvaða stefnu skyldi fljúga og
um allar stefnubreytingar. Jafnframt reyndi
ég að geta mér til um staðsetningu vélarinnar
méð því að taka tillit til breytileika í styrk-
leika og stefndu vindsins þegar þess var kost-
ur.
Sú aðferð, að láta sig bera af leið virtist
ætla að gefast vel. Barningurinn var ekki eins
slæmur þegar bakborðshliðin, eða sú vinstri,
tók við álaginu og nú urðu ekki fyrir okkur
fleiri steinveggir.
Af og til virtist vélin þó hrapa í loftinu,
breyta skyndilega um stefnu og falla.
I einni dýfunni sneri ég mér við og gætti
að siglingafræðingnum. Hann sveif í lausu
lofti laus við allar festingar rétt eins og geim-
fari á æfingu. Hárið á honum stóð beint út í
loftið. Augu hans voru eins og undirskálar
af skelfingu. Tungan stóð út úr honum og
hann var aftúr byijaður að æla. Brækur hans
voru ógeðslegar. Rassinn á kakibuxunum var
gegnblautur af skitu og öll framhliðin renn-
blaut. Hann hlýtur að hafa pissað á sig heilu
gallóni af hlandi. Aumingja maðurinn var líka
orðinn lemstraður af öllum þessum barningi
upp og niður. Við flugstjórinn skiptumst á
skriflegum orðsendingum og sú ákvörðun var
tekin, að þegar eitthvað drægi úr ólátunum
skyldu ég og aðstoðarflugmaðurinn reyna að
njörva siglingafræðinginn niður á flugvélar-
gólfið.
Á endanum náðum við í gegn til suðurs.
Flugmaðurinn hélt sig í loftstreyminu til þess
að ná sem bestum hraða miðað við jörðina.
Stundum virtumst við byija að feykjast áfram
og bolur vélarinnar sveiflaðist til hliðanna eins
' 14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 22. NÓVEMBER 1997