Lesbók Morgunblaðsins - 24.01.1998, Blaðsíða 6

DAGLEGT LIF I PARADIS
stóð með blóma þegar hann tók sig upp með
allt sitt hafurtask og flutti á slóðir íslenzkra
landnema í Kanada. Eftir bréfum að dæma
hafði hann jafnvel hug á að flytja aftur til ís-
lands þó ekki yrði af því. En honum þótti Bras-
ilíubúar vera hægfara og tómlátir að nýta sér
auðsuppsprettur sínar.
Víst er að Magnús hafði fylgst vel með land-
námi Islendinga í Kanada og fannst að fram-
farir þar væru mun hraðari. Auk þess logaði
Brasilía í hamslausum uppreisnum og blóðsút-
hellingum, sem m.a. kostuðu Maríu, systur
Magnúsar, lífíð.
Þorsteinn segir í bók sinni: „Hið ríka Islend-
ings eðli Magnúsar, sem hætti til að einangra
sig og vildi ógjarna samþýðast öðrum þjóðum
né blandast þeim, átti ilt aðstöðu í Brasilíu eins
og högum var háttað, og mun hafa haft betri
trú á félagslífi hins fjölmenna flokks landa
sinna nyrðra, en þessir fáu menn í Brasilíu
höfðu nokkur tök á aðmynda.“
Svo mikið er víst að Magnús fór fyrst til
New York, þar sem hann hitti agent Kanada-
stjórnar og mun sá hafa brugðið upp fagurri og
feistandi mynd af norðurhjaranum. Varð úr að
Magnús flutti í Vatnabyggðirnar íslenzku í Sa-
skachewanfylki árið 1905 og hóf þar búskap á
fjórum samliggjandi bújörðum með sonum sín-
um.
Magnús Isfeld og Elín eignuðust 10 börn
sem öll fæddust í Curityba. Eitt þeirra dó en
hin gengu í portúgalska skóla í Curityba, lærðu
kverið á þýzku og voru fermd á því máli að lút-
erskum hætti. Óll töluðu þau og skrifuðu ís-
lenzku reiprennandi.
Það fór þó eins og við mátti búast, að Magn-
ús „Brasilíufari“ eins og hann var nefndur
meðal landa sinna, þoldi illa vetrarríkið í
Kanada. Gekk þó allt vel unz reiðarslag dundi
yfir með spönsku veikinni 1918. Á þremur dög-
um létust Magnús og þrjú böm þeirra hjóna.
Elín hélt þó búskapnum áfram.
Annar Brasilíufari sem komst í góð efni í Cu-
rityba var Jóel Jónsson, faðir Elínar. Hann og
kona hans, Sesilía Andrésdóttir, komu upp
kúabúi, seldu mjólk í Curityba og stunduðu
kúabúskap og mjólkurframleiðslu lengi. Um
1883 var Jóel talinn meðal efnaðuðustu Islend-
inganna í nýlendunni. Hann lézt hálfníræður
1910 en Sesilía lifði þremur árum lengur. Synir
þeirra voru dugnaðarmenn. Sá elzti, Andrés
Jóelsson, byggði stórt gistihús og veitti því for-
stöðu; kvæntur var hann þýzkættaðri konu
eins og margir landar hans. Jónas Jóelsson
bróðir hans var sá eini af Brasilíuförunum sem
leit ættjörð sína aftur. Sökum bágrar heilsu
var honum ráðlagt að reyna svalara loftslag og
fór þá svo að hann sigldi alla leið til íslands,
ferðaðist um landið og dvaldi lengi hjá Jakobi
Hálfdanarsyni, sem þá var fluttur til Húsavík-
ur. Jónas kunni samt ekki við sig á íslandi og
sneri heim til foreldra sinna, fertugur að aldri,
árið 1896. Sigríður Jóelsdóttir tók sér nafnið
Sigrina. Hún var líka fermd á þýzku og svo
lærði hún að sauma og vann við fatasaum
heima hjá foreldrum sínum. Hún var skrifuð
fyrir jörðinni eftir þeirra dag og einu ljós-
myndimar í bók Þorsteins frá íslenzku nýlend-
unni í Brasilíu, eru af fallegum fossi, hvammi
og gripahúsum á þessari jörð. Sigríður var tal-
in vönduð kona og vel siðuð, en aldrei var hún
við karlmann kennd. íslenzku las hún og skrif-
aði.
Að lokum skal minnst á Magnús Valmar
Halldór Ámason Söndahl, sem sker sig nokk-
uð úr í þessum hópi. Hann var sonur Brasilíu-
faranna Áma Sigfússonar Söndahl og Guð-
rúnar Magnúsdóttur, en Árni gerðist braut-
ryðjandi í leirbrennslu og múrsteinagerð. Ekki
var Magnús lengi í foreldrahúsum eftir að til
Brasilíu kom. Þarlend kona þóttist sjá í honum
sérstaka greind. Hún fékk að taka hann að sér
og gerði hann að kjörsyni sínum. Varð það til
þess að Magnús gat stundað langskólanám,
einn íslendinganna. Stundaði hann háskóla-
nám í hinni fomu borg Bahia og varð doktor í
„mælingarfræði" eins og verkfræði var þá
nefnd. Varð hann síðan háskólakennari í ýms-
um borgum og yfírumsjónarmaður landbúnað-
armála Bahia-íylkis árið 1910.
Magnús var gæddur skörpum gáfum á sum-
um sviðum, en ekki farsæll að sama skapi og
talinn sérvitur. Mjög skiptar skoðanir voru um
hann meðal íslendinganna. Hann kunni esper-
anto auk margra annarra tungumála, alls 14
eftir því sem sagt var. Þar að auki myndaði
hann nýtt tungumál sem hann nefndi Éska.
Eftir hann liggja margar bækur og rit, því
hann var víkingur til vinnu og afkastamikill.
í einni af bókum hans eru þýðingarbrot á
portúgölsku úr Hávamálum og Völuspá, enda
talaði hann og skrifaði íslenzku og kunni staf-
setningu furðu vel. Kona hans var frönsk,
Reine Augustine Stella Bras og varð þeim
fjögurra barna auðið.
Lýkur þar að segja frá Brasilíuförum.
Heimild: Ævintýrið frá fslandi til Brasilíu eftir Þorstein
Þ. Þorsteinsson, 1937-’38.
r
g er staddur á dálítilli kókospálmaeyju í
Tælands-flóa, Koh Khan. Hún tilheyrir
Tælandi en liggur steinsnar frá Kam-
bótseu. Hér ku heyrast sprengjugnýr
endrum og eins, þegar Kmerarnir eru í stuði.
Við Janní, konan mín núverandi, erum einu
bleiknefjamir á eyjunni, en auk þess er ein
stórfjölskylda hér búandi. Fáeinir fiskimenn
koma hér við í ýmsum erindagjörðum. Hér
eru mjög góð fiskimið og svo á bóndinn, hann
Tsja, alltaf eitthvað grjónagutl á kútnum. Svo
er verið að gera upp nokkra strákofa sem ætl-
aðir eru vestrænum sérvitringum sem vonast
er til að dagi hér uppi. Svona svipað og við
Janní, til að busla í sjónum og drekkka kókos-
mjólk (nú eða aðstoða Tsja gamla við kútinn).
Hér úti fyrir og allt um kring eru nefnilega
heimsfræg kóralrif, sem „snorkling" frík
koma langt að og busla í fáeina daga. Eg lenti
hér fáeina daga, síðast þegar ég var hér um
slóðir. Ég uppgötvaði strax „paradís" á jörðu
og ákvað að koma hér öðru sinni, til lengri
dvalar. í þetta sinn mættum við nokkru fyrir
„túristatímann" og sitjum ein að kökunni, sem
reyndist góður leikur. Uppihaldið er fáran-
lega ódýrt eins og er stjanað er við mann. Ég
er búinn að tileinka mér þó dálítið í hinni tæ-
lensku tungu og kræki mér í margan góðan
munnbita með því að sitja og þruma í eldhús-
inu. Janní er minna fyrir tungumálanám, en
talar þeim mun meira við dýr og börn á al-
þjóðatungu slíkra vera.
Líkt og ‘95 er ég að hlaðast gengdarlausri
orku frá sól og hafi. Ég vakna eins og klukka á
hverjum morgni íyrir sólarupprás, yfirleitt
fyrsta mannveran á fætur, ef ungmeyjan Mod
er ekki vöknuð til að gráta á brjóstið sitt. Ég
byrja á því að rölta vestast á eyjuna, þar er dá-
lítið „andahús", sem líkist einna helst lúxus
sumarhúsi íyrir Barbídúkku. Þar kveiki ég á
reykelsi og tala við vini og vandamenn, sem
eru famir yfir móðuna miklu, svo fer ég útá
tána þar sem Budda-stúpan er og bið bæn og
geri smámorgunleikfimi. Það er svona eins
konar heimatilbúið yoga. Þegar ég kem til
baka eru menn að skríða á lappir, stundum för-
um við 2-3 saman á hriplekri skektu að vitja
um fiskigildrur. Það eru yfirleitt fáeinir tittir í.
Annars hef ég höggvið eftir að Tælendingar
gera yfirleitt helst ekki neitt sem þeim finnst
ekki skemmtilegt. Hér á eyjunum eru menn
EFTIR ÓLAF HALLDÓRSSON
Asía er að verða mitt ann-
að heima. Það hefur qer-
breytt lífi i mínu að bvælast
tii i Dessara deilda iarðar.
Éq hef, | bó éq seqi sjálfur
frá, breytt lífsvenjum mín-
um tilh ins betra á marqan
hátt. Eq hef líka endur-
heimt trú á að í eðli sínu
sé mannskepnan fremur
qóðkynjuð skepna.
einstaklega latir, finnst best að eyða tímanum
í lágréttri stellingu í skugga. Þegar sólin mis-
kunnar sig yfir og lækkar flugið, finnst flest-
um tilvaldast að kynda upp í „bonginu" og
lepja „Kaó-laó“ (sem útleggst orðrétt grjóna-
gutl). Svo gerist það öðru hvoru að menn
vakna við þann vonda draum að „gandjað“ og
grjónagutlið er uppurið. Þá er tekið við sér og
menn róa grimmt. Svo er siglt með aflann til
meginlandsins og honum breytt í þessar lífs-
ins unaðssemdir: Gandja og grjónavín.
Tælendingar eru með afbrigðum lífsglatt
fólk og Tæland (sem orðrétt útleggst Land
hinna frjálsu) er þekkt undir gælunafninu
„Land of Smile“, sem er svo sannarlega rétt-
nefni. Ég var næstum búinn að gleyma hvem-
ig maður brosir í kulda og stressi Vestur-
landa. En nú hef ég tekið upp með ánægju
Tæ-háttinn og glotti í tíma og ótíma. T.d. ef
fiskigildrumar em tómar, skellihlæjum við og
segjum „Mæ belæ, pring ni“ („ekkert mál,
gengur betur á morgun") og svo er sungið við
raust á heimstíminu. Svona háttarlag væri nú
kallað argasta kæruleysi heima á Fróni. En
þetta á mjög vel við Óla.
Ég hef oft velt því fyrir mér, sem fiskimað-
ur á Fróni, hvernig geti staðið á því að maður
þurfi að skera milljónir fiska á háls, til að eiga
„í sig og á“. Og iðulega komist að þeirri niður-
stöðu að einhver maðkur sé þar í mysunni.
En nú er best að fara að stytta í þessu, það
var lítið í gildrunum í dag, fáeinir smokkfisk-
ar og 3 röndóttir karfar. Yfirdrifið í matinn.
Við sitjum á pallinum í sólsetrinu. Við Janní
sötrum blóðbergste, sem við tíndum í vestur á
fjörðum í sumar. Strákarnir eru búnir að taka
tappann úr fyrstu flöskunni (ég er búinn að
leggja áfengi á hilluna, búinn með kvótann).
Frumskógurinn er byrjaður á sínu dularfulla
næturljóði og blóðið í mér ólgar af ánægju og
væntumþykju til alls og allra.
Asía er að verða mitt annað heima. Það hef-
ur gerbreytt lífi mínu að þvælast til þessara
deilda jarðar. Ég hef, þó ég segi sjálfur frá,
breytt lífsvenjum mínum til hins betra á
margan hátt. Ég hef líka endurheimt trú á að
í eðli sínu sé mannskepnan fremur góðkynjuð
skepna. Síðast en ekki síst hef ég hrært sam-
an nokkur trúarbrögð og kryddað með mínu
eigin hugmyndaflugi. Þessum graut hef ég
ekki hugsað mér að gefa nafn (það flækir bara
málið), en hann bragðast einkar vel, og gerir
mér kleift að lifa og deyja í sátt og samlyndi
við sauðkindina, heilaga jómfrú og aðrar kind-
ur yfir höfuð.
Énskan mín sem áður var ágæt hefur hlotið
ógurlegt afhroð á þessu flandri um Austur-
lönd. Hér er nefnilega töluð vægast sagt „bro-
ken english". Og ég hef tekið upp svipaðan
hátt. Til að gera mig betur skiljanlegan, útá
landi í Tælandi eða Indlandi þýðir ekkert að
bera á borð hina eðalbornu Óxfordensku, þá
geturðu alveg eins talað grænlensku. Sem
dæmi: Ef þig langar að borða, skilja flestir
hér: „Flæd læs?“ en fæstir: „Fræd ræs?“ Sem
sagt, þú biður um, á góðri ensku, „flognar lyg-
ar“, og þá færðu stóreflis skál af steiktum
hrísgrjónum. Auðvitað gengur allt betur þeg-
ar þú hefur lært að segja: „Híjú, gin kaó“ („ég
er svangur, ég vil hrísgrjón“). En sem sagt
enskan hjá mér er orðin hræðilega „barnaleg".
Koh Khan í nóvember 1997.
Höfundur er „lifskúnstner" í Tælandi.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 24. JANÚAR 1998