Lesbók Morgunblaðsins - 24.01.1998, Blaðsíða 15

ur vegna þess að hann noti skýin sem kenni-
leiti.
í norrænni trú var hrafninn talinn spáfugl.
A öxlum Oðins sitja tveir hrafnar, Huginn og
Muninn. Snemma á morgnana fljúga þeir um
allar jarðir og þegar hrafnarnir snúa til baka
hvísla þeir fréttum í eyru hans og er Oðinn
því nefndur hrafnagoð. Hrafninn eru fugl
orrustuvallarins, þeir sem falla í valinn og
fara til Valhallar eru kallaðir hrafnafóður.
Sagt er að Flóki Vilgerðarson, sem einna
fyrstur fann Island, hafi blótað þrjá hrafna
og heitið Oðni að gera þá sér leiðitama. Þeg-
ar hann sigldi síðan til Island hafði hann
hrafnana með til að vísa sér leiðina. Fyrsti
hrafninn sem Flóki sleppti flaug aftur fyrir
stafn og sneri við. Annar flaug upp í loftið en
síðan aftur til skips. En sá þriðji tók stefn-
una fram fyrir stafn og í þá átt sem Flóki
fann ísland. Eftir þetta hlaut hann viður-
nefnið Hrafna-Flóki. Þessi sögn á sér annað-
hvort sameiginlega frumgerð eða uppruna í
goðsöginni um dúfurnar sem Nói sleppti af
Orkinni.
Islendingar hafa lengi trúað því að hrafn-
inn sé allra fugla vitrastur og að hann viti
ekki einungis það sem á sér stað á fjarlægum
slóðum heldur geti einnig sagt til um ókomna
atburði. Áður var talið að þeir sem leggðu sig
fram við að fylgjast með flugi og krunki
hrafnsins áttuðu sig á veðrabreytingum og
öðru gagnlegu af háttum hans. Á Vestfjörð-
um er sagt að krummi beri vatn í nefinu ef
smellur í goggnum á honum á flugi og það
boðar vætutíð. Oftast boða hrafnar þó
mannslát, samanber krumminn á skjánum,
en því var trúað að hrafninn kæmi á glugg-
ann hjá feigum mönnum. Sjái maður hrafn
sitja á kirkjuturni boðar það feigð nákomins
ættingja.
Hrafninn hefur níu heilabú og fylgir sín
náttúran hverju þeirra. Sú fyrsta er vísdóm-
ur, önnur góð sjón, þriðja þekking, sú fjórða
veldur þjófseðli, sú fímmta gerir menn röska
til vinnu, sjötta veldur heimsku, sú sjöunda
gerir menn falska, sú áttunda veldur grimmd
og miskunnarleysi og sú níunda veldur and-
vökum. Því var trúað að sá sem æti heilabúin
öðlaðist eiginleika þeirra en það er á fárra
færi að þekkja þau í sundur. Ef maður hegg-
ur framan af goggnum á hrafni og drekkur
blóðið, þarf maður lítið að sofa.
Hrafninn er kjaftaglaður og þótti gott að
skilja krunkið í honum sem og tungumál ann-
arra fugla. Og var talið að sumir prestar og
biskupar skildu það. Þegar hengja átti ódæð-
ismanninn Svein skotta árið 1648 vildi svo illa
tii að ekki fannst nokkur snara sem hélt hon-
um, þær slitnuðu hver af annarri. Sagan seg-
ir að Sveinn hafí gefíð sig djöflinum með
þeim skilmálum að engin hengingaról skildi
halda honum. Meðan á þessu stóð söfnuðust
nokkrir hrafnar við aftökustaðinn og á
Sveinn að hafa sagt: „Þetta eru vinir mínir“.
En þegar hrafnarnir krunkuðu allir í kór:
„Tág - Tág“, sagði Sveinn: „Nú ætla þeir að
svíkja mig!“. Skildu böðlar Sveins þá krunkið
og sendu eftir viðartágum þeim sem hann var
hengdur í.
Ýmsar sögur benda til þess að hrafninn
hafi ófreskigáfu og að hann eigi í sífeldum
erjum við loftanda. Hrafn sem lætur ófrið-
lega niðri við jörð eða steypir sér mikið á
flugi er að verja jörðina fyrir vondum
loftöndum sem setjast vilja að í henni. Einnig
er sagt að hann sé að gleypa loftanda þegar
hann veltir sér á flugi. Stundum hafa loftand-
arnir betur í viðureigninni við krumma, binda
þeir hrafnana þá í halarófu þannig að hver
bítur í stél annars og geta þeir ekki losað sig
nema andarnir leyfi.
Hrafnar eru afskaplega félagslyndir og
fara oft um í hópum. Á kvöldin safnast hóp-
arnir saman á náttstað og nefnist það hrafna-
þing. í þjóðsögum Jóns Árnasonar er sagt að
hrafnar haldi þing tvisvar á ári, þ.e.a.s. vor og
haust. Á vorþingum ákveða þeir hvernig þeir
ætla að hegða sér yfir sumarið, en á haust-
þingum skipa þeir sér niður á bæi. Þeir eru
þá alltaf tveir saman, karl- og kvenfugl, svip-
að því og þegar hreppsómagar voru settir
niður til vetursetu. Ef tala hrafna á þingi er
stök, eltir hópurinn uppi þann staka og drep-
ur hann. Eftir að hrafnarnir settu sig niður á
bæina voru þeir kallaðir heima- eða bæjar-
hrafnar.
Mjög misjafnt var hvernig hröfnunum var
tekið á bæjunum, stundum var reynt að
hrekja þá burt en á öðrum bæjum var kastað
til þeirra matarafgöngum. Hrafninn er fljót-
ur að komast upp á lagið og þekkir fljótt
þann sem gefur honum. Auðvelt er að temja
krumma, en hann verður fljótt frekur og
uppivöðslusamur.
Gömul trú er að hrafninn hefni sín grimmi-
lega með því að leggjast á búfé fái hann
slæma meðferð en að guð launi fyrir hrafninn
sé honum gert vel.
FIRRING
SMÁSAGA EFTIR
SIGRÚNU ÁSMUNDAR
Eg HORFÐI undrandi í spegilinn. Hvað
vai- eiginlega að gerast með andlitið á
mér? Mér sýndist helst að þessi þrjú hár
sem ég hafði alltaf verið með á hökunni
væru farin að færa sig upp á skaftið. Þau
höfðu lengst og þeim var farið að fjölga
ískyggilega. Ég þvingaði mig til rósemi og
klippti þessi nýju aukahár af hökunni á mér og
hugsaði sem svo að þetta væri bara eitthvað
tilfallandi og engin eftirmál yrðu af því. Ég
vissi líka sem var að með „árunum fjölgaði
hárunum“ og þau komu ekki endilega alltaf
þar sem maður helst vildi. Það kom reyndar á
daginn að ég hafði verulega rangt fyrir mér þó
að framan af liðu dagarnir eins og venjulega.
Ekkert markvert gerðist íyrir utan það að ég
klippti reglulega hárin af hökunni á mér. Ekki
var ég þó farin að hafa áhyggjur af þessu að
svo komnu máli. Svo gerðist það einn daginn
að þegar ég vaknaði var mikill hárflóki á
koddanum mínum. Ekki vakti það mér heldur
áhyggjur, helst datt mér í hug að það væri
bara þessi tími mánaðarins. Svo gleymdi ég
þessu atviki.
Það var kannski eitt sem vakti undrun mína
öðru fremur þessa dagana. Það var alveg
gífurlegur kláði í andlitinu á mér. Hann jókst í
nokkra daga og var orðinn alveg óþolandi
þangað til allt í einu að hann hvarf og ég spáði
ekki í það meir. Jæja, enn liðu dagarnir og
einn morguninn var koddinn minn aftur
undirlagður af hárflóka. Nú tóku að renna á
mig tvær grímur. Þetta var nú ekki einleikið,
hárið datt af hausnum á mér í flygsum og í
andlitinu á mér spruttu gróf og ljót nornarhár
sem ég þó reyndi enn þá að klippa reglulega til
að þau hár sem voru ný sköguðu ekki út úr
andlitinu, svo gróf voru þau.
Ekki var nú hægt að segja enn sem komið
var að þetta væri orðið áberandi. Fólk sem ég
þekkti pg spjallaði við á götu tók ekki eftir
þessu. Ég held að ég hafi verið sú eina sem sá
þetta svona vel. Enda var enginn sem komst í
návígi við mig. Ég hleypti ekki gestum og
gangandi svo nálægt mér. Ekki átti ég mann
sem var annt um útlit mitt og ekki átti ég börn
eða nána vini þannig að enginn horfðist í augu
við mig nema ég sjálf í speglinum.
Hárið hélt áfram að detta af hausnum á mér
og mér til skelfingar sá ég að það komu ekki
ný hár heldur var ég farin að fá skallabletti
hér og þar. Þegar hér var komið sögu var ég í
æ meira mæli farin að tilkynna veikindaforfóll
í vinnunni því ég gat ekki hugsað mér að láta
fólk sjá mig svona útlítandi. Ég hætti að
klippa hökuhárin, það hafði hvort sem er
ekkert að segja, þetta var komið út um allt
andlit. Það sem vakti þó mesta skelfingu mína
var þegar nefið á mér fór að fletjast út.
Eitthvert undarlegt afl var að verki þannig að
nefið var hreinlega að hverfa úr andlitinu á
mér. Samtímis þessu fór ég að finna eins og
gust um hárlaust höfuð mitt og hárkollan sem
ég var farin að ganga með þvingaði mig svo að
ég varð að hætta að nota hana. Nú var ég hætt
að fara út úr húsi. Vinnuveitandi minn var
hættur að hringja og spurja um mig. Honum
var sjálfsagt sama eins og öllum hinum. Enda
þóttist ég viss um að einhver væri búinn að
yfirtaka starf mitt hvort sem var. Þá skipti ég
ekki neinu máli lengur. Hvergi. Ég var óþörf
mannvera. Ljót og loðin. Hnakkinn á mér var
þó orðinn eins og sléttur barnsrass. Ekki var
hártutlu þar að finna og hefði þetta verið
andlitið á mér hefði ég verið stolt af að hafa
svona fína húð. Þetta var hins vegar ekki
andlitið á mér. Þetta var hnakkinn á mér og ég
var að verða eins og eitthvert skrímsli.
Ég lét senda mér matvörur og ég skildi
peninga eftir á dyrapallinum svo sendillinn
gæti bara tekið þá og skilið matinn eftir. Ef ég
varð peningalaus hringdi ég í bankann og lét
millifæra á heftið mitt. Reglulega lét ég svo
senda mér hefti.
Eftir nokkurra mánaða einangrun var mér
farið að líða eins og strandaglópi á eyðieyju.
Eg sá aldrei neinn. Talaði þó stundum í síma
þannig að einangrunin var ekki algjör. Ekki
alveg strax. Smám saman missti þó fólk
áhugann á því að tala við mig og ég vissi að
það var talað um mig sem mikinn sérvitring
sem lokaði sig inni til einhvers konar
hreinsunar á líkama og sál. Mér fannst það
gott. Allt var betra en að fólk vissi hvað var
raunverulega að. Ég gat ekki hugsað mér það.
Þegar hætt var að sjást í andlitið á mér fyrir
hári og ég var farin að anda með hnakkanum,
Enginn horfiist í augu
við mig nema ég sjálf.
augun voru formuð þar og ég var líka farin að
sjá með hnakkanum og allt andlitslag mitt
farið að koma í ljós, varð mér sannleikurinn
skelfilega ljós. Ég var að umhverfast í
eitthvert fýrirbæri, með andlitið í hnakkanum
og hnakkann f andlitinu.
I örvæntingu minni hringdi ég í lækninn
minn og sagði honum farir mínar ekki sléttar.
Ég reyndi þó ekki að útskýra fyrir honum
ástandið eins og það var heldur bað hann bara
fyrir alla muni að koma og líta á mig. Ég
þurfti á hjálp að halda. Mikilli hjálp.
Læknirinn minn kom og skoðaði mig. Ég
vissi um leið og ég hleypti honum inn að þetta
væru mikil mistök. Hann passaði sig á því að
koma ekki við mig heldur horfði á mig með
hrylling og vantrú í augum. Augum sem voru
á réttum stað. Hann tók upp símann með
varúð, án þess að taka af mér augun, eins og
hann héldi að ég myndi ráðast á hann. Ekkert
var þó fjær mér. Ég var eins og lítið barn,
leitandi í myrkri að hendi sem vildi leiða mig
og bjarga mér úr þessum ógöngum sem ég var
komin í.
Læknirinn minn, sem ég leitaði hjálpar hjá,
hringdi í einhverja rannsóknarstofnun
furðufyrirbæra. Ég er víst eitt slíkt núna. Ég
var flutt í harðlokuðum neyðarbíl á einhvern
afvikinn flugvöll og með leynd var farið með
mig í þotu merkta með einkennisstöfum sem
ég kannaðist ekki við. I fyrsta sinn í langan
tíma sá ég fólk og mig þyrsti í vitrænar
samræður. Þær buðust þó ekki, fólk umgekkst
mig sem það frík sem ég náttúrulega var. Það
var mér með stingandi sársauka orðið ljóst.
Áður en ég áttaði mig var ég flutt á stofnun,
til rannsókna. Ég var lokuð inni, álitin
hættuleg og óumhverfisvæn. Mér hefur ekki
verið hleypt út árum saman og ég veit ekki
lengur hvernig himinninn er á litinn. Ég skil
það nú að ég átti ekki að hringja í lækni. Ég
hefði átt að enda líf mitt á meðan ég hafði
tækifæri og getu til þess. Nú er séð til þess að
ég fari mér ekki að voða og líf mitt mun verða
svona árum, ef ekki áratugum, saman. Ég er
fyrirbæri og mannkynið á mig til rannsókna.
Lífi mínu er lokið, endalaust.
Höfundurinn er fró Húsavík.
INDRIÐI
INGI STEFÁNSSON
ÖSKUBAKKI
ALHEIMSINS
Heimurínn okkar er eins og rísastór
öskubakki.
Fullur af ösku og öðru rusli.
Stöku sinnum birtist glóð á stöku stað.
Eins og ögn af guðdómlegum neista.
En hún er samstundis slökkt.
Því öfund heimsins leyfír engum að
bera af.
Heimurínn okkar er eins og flaska,
sem var opnuð í gær
ogjafnvel þótt nóg sé eftir
Þá verður sífellt minna til.
Því eins og þorstinn leyfír ekki þyrstum
manni,
að stara á fulla flösku,
leyfír græðgin okkur ekki,
að stara á heiminn
án þess að vilja meira af honum.
Heimurínn okkar er eins og snákur.
Sem bítur íhalann á sér
án þessaðvita afþví.
Og án þess að hætta,
étur hann sig upp til agna,
og skilur ekkert eftir.
Því þetta er miskunnarlaus heimur.
Höfundurinn er menntaskólanemi í Reykjavík.
i
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 24. JANÚAR 1998 1 5